کنگره آمریکا طرح پیشنهادی تشکیل «قانون ضد کارتل‌های تولید و صدور نفت» موسوم به نوپک (NOPEC) را در دست بررسی دارد که در صورت تصویب نهایی و تایید از سوی کاخ سفید، «سازمان کشورهای صادرکننده نفت» یا اوپک را به عنوان یک کارتل می‌شناسد.
اگر اوپک به عنوان کارتل شناخته شود، مطابق قوانین ضدکارتل آمریکا، مصونیت حاکمیتی‌‌اش از بین می‌رود و دادگاه‌های این کشور اجازه پیدا می‌کنند، آن را به اتهام سواستفاده از موقعیت انحصاری و اجحاف به خریداران نفتی، تحت محاکمه قرار دهند.
عربستان سعودی که بزرگترین تولیدکننده نفت اوپک است، به گزارش خبرگزاری رویترز ایالات متحده را تهدید کرده که در صورت تایید نهایی این طرح، دلار آمریکا را از معاملات نفتی‌‌اش کنار می‌گذارد.
پیشتر ایران که در رده تولیدکنندگان اصلی اوپک و از موسسان این سازمان است، به دلیل تحریم‌های آمریکا، دلار را از مبادلات نفتی‌‌اش کنار گذاشته بود اما این تصمیم تهدید بزرگی برای دلار آمریکا نبود. به دلیل تولید بسیار بیشتر نفت از سوی عربستان، کنار گذاشتن دلار از معاملات نفتی این کشور، تاثیری بزرگی بر ارزش دلار آمریکا خواهد داشت که مبنا و شاخص ذخیره ارزی اصلی در جهان است.
یکی از عوامل اصلی قدرت اقتصادی ایالات متحده آمریکا، همین مبنا بودن دلار این کشور است. در واقع به غیر از ایالات متحده، دیگر کشورها هم ترجیح می‌دهند پس انداز ملی و سرمایه گذاری خود را بر مبنای دلار آمریکا انجام دهند. در صورتی که کشورهای ثروتمندی همچون عربستان سعودی تغییری در این رویه ایجاد کنند، بر ارزش و اعتبار دلار اثر منفی خواهد گذاشت.
کارتل چیست؟ قانون ضدکارتل آمریکا چه می‌گوید؟
کارتل به مجموعه‌‌ای از ساختارها یا بنگاه‌های اقتصادی مستقل از هم گفته می‌شود که با هدف تحت کنترل درآوردن قیمت‌ها، نظام فروش و تقسیم بازار را میان یکدیگر تقسیم می‌کنند و در عمل رقابت در بازار را از بین می‌برند و عرضه کالا را به انحصار خود در می‌آورند.
ایالات متحده آمریکا که بر پایه بازار رقابتی پی ریزی شده است حدود ۱۳۰ سال پیش یعنی در تیرماه سال ۱۲۶۹ خورشیدی (دوم ژوئیه ۱۹۸۰) به پیشنهاد جان شرمن سناتور جمهوریخواه اوهایو، قانون ضدکارتل را به تصویب رساند که بر اساس ایجاد کارتل یا هر نوع انحصار اقتصادی در این کشور ممنوع و غیرقانونی شد.
قانون ضدکارتل ایالات متحده، پایه اقتصاد رقابتی این کشور است. در واقع کنگره آمریکا با تصویب این قانون و رییس جمهور ایالات متحده با امضای آن، شیوه‌های دستکاری در بازار با هدف کنترل قیمت و نتیجه نهایی اجحاف بر خریدار را متوقف کرد و بازار آمریکا را به سوی رقابت بیشتر سوق داد که به دلیل کاهش قیمت‌ها، به سود خریدار و مصرف کننده است.
حالا در صورتی که طرح نوپک یا «قانون ضد کارتل‌های تولید و صدور نفت» در کنگره تایید شود، اوپک یا «سازمان کشورهای صادرکننده نفت» به عنوان کارتل شناخته می‌شود و فعالیت آن مطابق قانون ضدکارتل سال ۱۲۶۹ خورشیدی ایالات متحده، غیرقانونی است و فعالیت غیرقانونی هم قابل محاکمه و مجازات خواهد بود.
پیشتر شرکت مایکروسافت به طور مثال بر اساس قوانین ضدکارتل جریمه و مجبور به شکستن برخی انحصارات شده بود اما مایکروسافت یک شرکت خصوصی است و برخلاف اوپک مصونیت دیپلماتیک ندارد.
در ایالات متحده آمریکا این باور وجود دارد که فعالیت اوپک که درصدد گران نگه داشتن قیمت نفت است، ماهیتی مشابه کارتل دارد و نتیجه آن به دلیل گرانی نفت به ضرر مصرف کنندگان است. در سال‌های پیش از انقلاب ایران هم در آمریکا و در میان شرکت‌های بزرگ نفتی، تمایلاتی برای کارتل نامیدن اوپک بروز داده بود اما تاکنون به نتیجه‌‌ای نرسیده است.
اوپک چه جور سازمانی است؟
اوپک یک سازمان بین المللی و مطابق قوانین، دارای مصونیت‌های دیپلماتیک از جمله مصونیت توقیف اموال و محاکمه است. مطابق اساسنامه اوپک که با نظارت و تلاش فوق العاده ایران در شهریور سال ۱۳۳۹ در عراق به تصویب رسید، سه هدف را دنبال می‌کند. اول: تعیین بهترین شیوه برای تأمین منافع جمعی یا فردی؛ دوم: طراحی شیوه‌هایی برای تضمین ثبات قیمت نفت در بازار بین‌المللی و سوم: توجه ویژه فراهم کردن درآمد ثابت برای کشورهای تولیدکننده نفت.
درحال حاضر چهارده کشور عضو اوپک هستند. ایران، عراق عربستان سعودی، کویت و ونزوئلا کشورهای اصلی و اصطلاحا «اعضای موسس» این سازمان هستند و الجزائر، آنگولا، گابن، کنگو، اکوادور، گینه استوایی، لیبی، نیجریه و امارات متحده عربی کشورهایی هستند که بعدا به این سازمان پیوستند و به آنها «اعضای رسمی» می‌گویند. برخی از کشورها همانند قطر از این سازمان جدا شده‌‌اند اما برخی هم مثل اکوادور مدتی بعد از خروج، دوباره به اوپک برگشتند.
اوپک از سازمان‌هایی است اعضای آن که بیشتر از کشورهای در حال توسعه یا کمتر توسعه یافته هستند اما یک ویژگی کمابیش انحصاری از خود نشان داده اند. اعضای این سازمان در سخت‌ترین موقعیت‌ها گفت وگو و یافتن راه حل مسالمت آمیز را بر هر شیوه دیگری ترجیح می‌دهد. جالب‌ترین نمونه آن همراهی و همکاری دو کشور به طور نظامی درگیر با هم یعنی ایران و عراق بود که در جبهه‌ها با هم می‌جنگیدند و حتی میادین نفتی یکدیگر را هدف قرار می‌دادند اما وزرای آنها کنار هم در اوپک می‌نشستند و با هم درباره تامین منافع مشترک، تفاهم می‌کردند.
در دوره فعلی هم ایران و عربستان که روابط سیاسی و اقتصادی شان با هم به طور کامل قطع شده، در اوپک بر سر منافع مشترکشان همکاری می‌کنند و به تصمیم‌های مشترکی هم می‌رسند.
اوپک در تاریخ شصت ساله خود هیچگاه مورد علاقه کشورهای غربی نبوده است. «محمدرضا پهلوی» آخرین شاه ایران هم در سال‌های اولیه تاسیس اوپک که با حوادث و ناآرامی‌های خرداد ۱۳۴۲ همزمان بود، از نقش احتمالی شرکت‌های نفتی رقیب اوپک در اعتراضات به رهبری آیت الله خمینی، نگرانی جدی نشان داده بود.
«دونالد ترامپ»، رییس جمهور آمریکا سال گذشته همزمان با نزدیک شدن به نشست وزرای خارجه اوپک، در توییتر خود، این سازمان را عامل بی‌ثباتی بازار نفت خواند و ضمن انتقادهای تند به آن از این سازمان خواسته بود تا تولید خود را بیشتر کند تا قیمت نفت در جهان کمتر شود. اوپک چنین تصمیمی نگرفت و مطابق اساسنامه‌‌اش در خلاف خواست ترامپ هم حرکت کرده است.
این سازمان مدتی است همکاری نزدیکی با روسیه که یک کشور بزرگ تولید کننده نفت اما غیراوپکی است، دارد. نتیجه این همکاری کنترل تولید نفت و نگه داشتن قیمت در حدودی است که تولیدکنندگان نفت به آن علاقه دارند.
حالا دوباره طرح قدیمی نوپک روی میز نمایندگان مجلس آمریکا قرار گرفته است.
دونالد ترامپ شش سال قبل از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در کتابش «حالا نوبت زور است؛ آمریکا را دوباره شمار یک کردن(Time to Get Tough: Making America #1 Again) » از این طرح حمایت کرده بود اما از زمان ریاست جمهوری‌‌اش بارها به اوپک تاخته اما به طور عمومی از طرح کارتل خواندن سازمان کشورهای صادر کننده نفت، حمایت نکرده است.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید