سرانجام دولت تصمیم نهایی را گرفت. آب خزر به سمنان منتقل خواهد شد. این تصمیم جنجالی را عیسی کلانتری رییس سازمان محیط زیست با نامه خود به دولت رسما تایید کرد. روز هفدهم مهر ماه، جلسه‌ای به منظور بررسی مجدد این طرح برگزار شد. اما نهایتا و در برابر بهت حامیان محیط زیست و مخالفان، این طرح نهایی شد. مطابق با اهداف طرح، قرار است سالانه ۲۰۰ میلیون متر مکعب از آب دریای خزر به استان سمنان منتقل شود. هدف از این انتقال، تامین آب آشامیدنی شهرهای گرمسار، سمنان، دامغان و شاهرود بیان شده است. البته در کنار مصرف بهداشتی و آشامیدن، تامین آب مورد نیاز صنایع استان سمنان نیز ذکر شده است. برآورد هزینه اجرای طرح چیزی در حدود ۹۲۰۰ میلیارد تومان است. البته لازم به ذکر است که این طرح در سال ۹۱ و در دولت محمود احمدی نژاد برای اجرا ابلاغ شد. اما به علت مخالفت کارشناسان محیط زیست، تا امروز اجرای آن به تعویق افتاده بود.
بلافاصله پس از تصویب این طرح، ۴۰ نفر از نمایندگان مجلس، نسبت به تصویب آن اعتراض کردند. علاوه بر نمایندگان، بسیاری از نهادهای تحقیقاتی مانند مرکز پژوهش‌های مجلس و مرکز بررسی‌های استراتژیک ریاست جمهوری نیز با این طرح مخالفت کردند. همچنین نمایندگان سه استان شمالی مازندران، گلستان و گیلان با در دست داشتن شعارهایی مانند «بلای زاینده رود و ارومیه را سر خزر نیاورید» با حضور در جایگاه هیات رییسه اعتراض خود را ابراز کردند.
دلایل مخالفان طرح چیست؟
آنها معتقدند انتقال آب خزر اکوسیستم منطقه را بر هم می‌زند. همچنین محل تخلیه نمک حاصل از پروسه نمک زدایی نیز بحث بسیار مهمی است. اگر این نمک به دریا باز گردد، با توجه به خروج ۲۰۰ میلیون مترمکعب از آب دریاچه، باعث افزایش شوری آب و تاثیر منفی بر زندگی آبزیان خواهد شد. همچنین به علت قطر بالای لوله‌های انتقال آب، خاکبرداری وسیعی می‌بایست صورت بگیرد. این خاکبرداری‌ها نیز مستلزم تخریب صدها هکتار جنگل، در مسیر لوله است. جنگل‌هایی که از قدمت بسیار زیادی برخوردارند. بخشی از مسیر رانشی است و هیچ برنامه‌ای برای تثبیت خاک آن در نظر گرفته نشده است. منتقدان با بررسی طرح ایرادات دیگری نیز بر خود طرح دارند. برای مثال در مسیر انتقال آب خزر، ۵ نقطه برای پمپاژ آب در نظر گرفته شده، در حالی که این مناطق به برق دسترسی ندارند و در داخل طرح نیز ایده‌ای برای برق رسانی مطرح نشده است. اداره کل آبخیزداری استان مازندران اعلام کرد این طرح پیشتر نیز پیشنهاد شده، اما به علت عوارض زیست محیطی تایید و اجرا نشده بود. همچنین، تاثیر این انتقال آب بر شیلات هنوز بررسی نشده و ممکن است بر ماهی‌ها و در نتیجه بر اشتغال هزاران نفر تاثیر منفی بگذارد. نهایتا نیز شیرین کردن آب شور خزر به منظور استفاده در صنایع و شرب، نیازمند هزینه بسیار بالایی است که دولت هیچ محلی برای تامین آن در نظر نگرفته است. هزینه بالای انتقال و شیرین سازی به قدری بالاست که آب نهایی را مقرون به صرفه نمی‌کند.
موافقان طرح چه می‌گویند
دریاچه خزر یک منبع استراتژیک آبی است. در حالی که کشور با مشکلات آبی بسیاری دست به گریبان است، استفاده از آب این دریاچه می‌تواند از عوارض کم آبی در کشور بکاهد. هم اکنون کشورهای حاشیه دریاچه خزر بر روی رودهایی که به آن وارد می شوند سدهای بسیاری تاسیس کرده‌اند. مهمترین رودی که وارد خزر می‌شود ولگا است. این رود به تنهایی ۸۵% آب خزر را تامین می کند. اما بر روی این رود نیز سدهای بسیاری ساخته شده است. بنابراین عدم استفاده از آب خزر، در حالی که دیگر کشورهای حاشیه در حال بهره برداری از آن هستند، اشتباه است. در مورد استفاده از آب شیرین کن هم باید گفت ایران نخستین کشوری نیست که قصد انجام این کار را دارد. در حال حاضر در ترکمنستان یک تاسیسات آب شیرین کن فعال است. همچنین قزاقستان نیز در حال ساخت یک آب شیرین کن دیگر است. البته تاسیسات قزاقستان هنوز به بهره برداری نرسیده است. هواداران طرح در پاسخ به انتقادات زیست محیطی می گویند: کل آب انتقالی ۲۰۰ میلیون متر مکعب است که در برابر حجم آب خزر اصلا زیاد نیست و باعث خشکی دریاچه نمی‌شود. همچنین، شیرین کردن و بازگرداندن نمک آن به دریاچه نیز تاثیر چندانی بر غلظت نمک آن نمی‌گذارد. آنها می‌گویند بیشتری آلودگی خزر ناشی از پساب‌های کشاورزی و فعالیت نفتی روسیه و آذربایجان است.
بهره برداری از آب خزر مسئله‌ای تاریخی است
در دوران شوروی، طرح‌های بسیاری بر روی خزر صورت گرفت. به دستور استالین، در سال ۱۹۵۲ کانال ولگا با هدف اتصال دریای سیاه به دریاچه خزر به طول ۱۰۱ کیلومتر ساخته شد. کانال ولگا ظرفیت بالایی ندارد و در حال حاضر دارای رسوب فراوانی است. نور سلطان نظربایف نیز چندی پیش خواستار ساخت کانالی بین دریاچه خزر و دریای سیاه شد. او با دعوت از کشورهای حاشیه دریای خزر پیشنهاد کرد با احداث این کانال، خط ترانزیت آبی بین خزر و دریای سیاه راه اندازی شود. این طرح حمایت ولادیمیر پوتین را نیز به همراه دارد. بهره برداری از آب خزر افزایش یافت. طبق برنامه اتحاد جماهیر شوروی در دهه ۷۰ میلادی، کشاورزی اولویت داشت و به منظور تامین آب مورد نیاز توسعه وسیع کشاورزی، این کشور به استفاده از آب حوزه آبریز خزر روی آورد که نهایتا موجب کاهش سطح آب خزر به میزان ۵/۲ متر شد.
با این حال بسیاری از کارشناسان معتقدند می‌توان با صرفه‌جویی و تغییر مصرف منابع مالی، از ایده انتقال آب به تغییر سیستم آبیاری در کشاورزی، جلوی بسیاری از مشکلات کمبود آب را گرفت
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید