بحران سوریه همواره دو جنبه داشته است؛ هم جنگی داخلی و هم جنگی منطقه‌ای است که در آن بسیاری از بازیگران خارجی برای رسیدن به اهداف استراتژیک خود از نیروهای داخلی مختلف حمایت می‌کنند. این روزها درحالی‌که درگیری در شمال غرب سوریه به مرحله نهایی خود می‌رسد، این دو جنبه با تمام قوا باهم آمیخته می‌شود و مخزن باروتی را شکل داده که انفجار آن می‌تواند تأثیراتی فراتر از خاورمیانه به‌جا بگذارد.
ادلب یکی از آخرین استان‌هایی در سوریه است که همچنان بخش‌های بزرگی از آن در دست شورشیان باقی‌مانده است. در سال ۲۰۱۷ به نظر می‌رسید که روسیه و ایران، به عنوان حامیان اصلی حکومت سوریه، و ترکیه، حامی اصلی شماری از گروه‌های شورشی توانسته‌اند در برخی موارد به توافق‌هایی برسند که شماری از بندهای آن ازاین‌قرار بود:
- اجرای آتش‌بس پایدار در منطقه.
- تمام نیروهای حامی تا زمان رسیدن به یک قرارداد نهایی تا حدی حضور خود را در میدان حفظ کنند.
- شورشیان خلع سلاح شوند.
- ترکیه با استفاده از نظامیانش ده‌ها پایگاه نظارتی ایجاد کند.
- تمام نیروهای درگیر، برای رسیدن به طرحی برای آینده تلاش کنند.
آیا این تلاش‌ها واقعاً قدمی به جلو بود یا صرفاً ترفند این سه کشور حامی برای زمان خریدن بوده است؟ پاسخ این پرسش مشکل است اما حمله‌های اخیر نیروهای حکومت سوریه در ادلب که با حمایت نیروهای روسیه در هوا و گروه‌های وابسته به ایران در زمین انجام می‌شوند، امید به هرگونه قرارداد و تفاهمی را از بین برده است.
- '۱۹ سرباز ارتش سوریه در حملات پهپادی ترکیه کشته شدند'
- اردوغان خطاب به پوتین در مورد سوریه: از سر راه ترکیه کنار بروید
- بالاگرفتن بحران پناهجویان سرگردان در مرز اروپا؛ هشدار اردوغان و واکنش اتحادیه اروپا
نیروهای حکومت سوریه و متحدانشان پیشروی‌های قابل ملاحظه‌ای در این مدت داشته‌اند و توانسته‌اند یکی از بزرگراه‌های اصلی را از دست شورشیان درآورند. در این روند، تعدادی از مناطق تحت حمایت ترکیه جداشده‌اند.
نیروهای ترکیه و سوریه در هفته‌های اخیر، چند بار درگیر شده‌اند. آنکارا نیروهای نظامی‌اش را در واکنش به اوج گرفتن درگیری‌ها چند برابر کرده و رئیس‌جمهوری ترکیه هم تهدید کرده که واکنشی شدید نشان خواهد داد. رجب طیب اردوغان از دولت سوریه خواسته تا از مناطقی که تا آخر ماه فوریه به‌عنوان مناطق کاهش بحران در نظر گرفته‌شده‌اند خارج شود، در غیر این صورت با واکنش نظامی جدی مواجه می‌شوند. با وجود این، حملات ادامه پیدا کرده است.
گروه‌های مخالف دولت سوریه که از پشتیبانی ترکیه برخوردارند، تلاش کردند تا تصرف شهر سراقب را پس بگیرند. این شهر برای به دست آوردن کنترل بزرگراه حساس ام-۴ موقعیت مهمی دارد.
حمله‌ای که تصادفی نبود.
ناگهان و همزمان با این سخنان رئیس جمهوری ترکیه، نظامیان این کشور در ادلب هدف حمله سنگینی قرار گرفتند.
برای ترکیه متهم کردن مستقیم نیروی هوایی سوریه ساده نیست. هرچند حضور جنگنده‌های روسیه در بعضی از حمله‌های اخیر محرز شده است.
احتمال حمله هواپیماهای جنگی روسیه به نیروهای کشوری که عضو ناتو و حاضر در سوریه است، حتی اگر فقط در حد یک احتمال ساده باشد، بعدی دیگری به مسائل اخیر می‌بخشد، اما طبق گزارش نیروهای ترکیه، جنگنده‌ها متعلق به هر کشوری که بوده باشد، این حملات به طور قطع تصادفی نبوده است.
ترکیه ادعا می‌کند که این حملات، نیروهای کمکی ارتش ترکیه و همچنین پایگاهی که این نیروها ازآنجا تأمین می‌شوند را هدف قرار داده است.
ترکیه با هدف گرفتن مواضع ارتش سوریه به این حملات هوایی پاسخ داده است. بر این اساس، صحنه برای یک درگیری تمام عیار بین ترکیه و سوریه آماده است.
این موقعیت سؤال‌های فراوانی را مطرح می‌کند.
آیا ممکن است آنکارا و دمشق از درگیری عقب بکشند؟ آیا روسیه که در این معادله بی‌طرف محسوب نمی‌شود، قادر است تا به شکلی آرامش برقرار کند؟
آیا راهی برای ترغیب دولت سوریه به منظور کم کردن حملاتش در ادلب وجود دارد؟ بعید به نظر می‌رسد. ظاهراً بشار اسد، رئیس جمهوری سوریه عزمی راسخ برای پس گرفتن این منطقه دارد و نیروهای روسیه هم تا اینجا از او حمایت کرده‌اند.
تراژدی انسانی
پرسش‌های مطرح شده، مربوط به زمان حال هستند اما سوالات دیگری هم وجود دارد که اساسی و عمیق‌ترند؛ پرسش‌هایی که به جزئیات آنچه در صحنه این درگیری‌ها رخ می‌دهد، مربوط می‌شود.
حق نشر عکسAFPImage captionحدود ۶۰۰ هزار تن از شهروندان سوریه از ماه دسامبر سال ۲۰۱۹ تاکنون مجبور به ترک خانه‌هایشان شده‌اند
سرانجام این تراژدی انسانی که هر روز، گوشه‌ای از آن آشکار می شود، به کجا خواهد رسید؟ صدها هزار نفر در سرمای سخت زمستان سوریه آواره شده‌اند. بسیاری برای دومین یا سومین بار بی‌خانمان می‌شوند.
ترکیه تابه‌حال ۳ میلیون و ۷۰۰ هزار آواره را پناه داده است. احتمال می‌رود ۲ میلیون نفر دیگر هم به سمت مرزهای ترکیه در حال حرکت باشند. ترکیه به دلیل منافع سیاسی، بسیار سخاوتمند به پناهندگان اجازه ورود می‌دهد. از جمله مهم‌ترین این منافع، جلوگیری از تشکیل یک ناحیه خودمختار کرد در مجاورت مرزهایش است.
این مساله به تازگی به موضوع حساسی در سیاست داخلی ترکیه تبدیل شده است و اگر موضوع پناهندگان، موجب بالا گرفتن مشکلات داخلی شود، ممکن است ترکیه این موج پناهندگان را روانه اروپا کند. ترکیه همیشه تاکید کرده که بحران سوریه تنها مشکل ترکیه نیست بلکه مشکلی برای اروپا است.
آقای اردوغان البته در این برهه زمانی دوستان کمی در غرب دارد. رابطه ترکیه با سازمان پیمان آتلانتیک شمالی، ناتو و واشنگتن بخشی به دلیل حمله به نیروهای کرد در داخل سوریه و به تازگی نشان دادن تمایل به روسیه، تیره شده است.
ایالات‌متحده آمریکا در نقش تماشاچی
در بحران ادلب شاهد نهایت تلاش رئیس جمهوری ترکیه برای به عهده گرفتن نقشی مؤثر در سیاست خارجی هستیم؛ تلاشی که در برقرار کردن مثلثی شامل واشنگتن و مسکو ناموفق بوده است.
حق نشر عکسREUTERSImage captionدوست یا دشمن؟ ولادیمیر پوتین، رئیس جمهوری روسیه و رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه.
شاید ترکیه بتواند کمی در مسکو اعمال‌نفوذ کند. دلیل آن نداشتن تمایل روسیه به بازگشت ترکیه به آغوش آمریکا است. این موقعیت، فوق العاده پیچیده است و به‌جز روسیه هیچ قدرت خارجی که بتواند کمی از التهاب بکاهد در دیدرس نیست. این شرایط همچنین نشان‌دهنده شکست سیاست‌گذاران دولت ترامپ در خاورمیانه است.
مارک اسپر، وزیر دفاع آمریکا به تازگی با همتای ترک خود دیدار داشته و بر اساس بیانیه پنتاگون "آن‌ها درباره حمله‌های ظالمانه حکومت اسد در ادلب که مورد حمایت روسیه و ایران است" گفت‌وگو کرده‌اند. واشنگتن اما بیش‌تر در نقش یک تماشاچی در سوریه ظاهر شده و رئیس جمهوری آمریکا به‌طور ضمنی از حمله‌های اخیر ترکیه در سوریه راضی است.
شاید موج جدیدی از آوارگان سوری بتواند کمی نگرانی بین‌المللی را برانگیزد. فصل آخر خشونت‌های ادلب و رنج و عذاب جمعیت بزرگی از مردم آن منطقه، نمونه‌های وحشتناک دیگری‌اند که دلالت بر ناکارآمد بودن دیپلماسی جهانی دارد و این‌که بیش‌تر بازیگران تنها به فکر تامین منافع خود هستند.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید