کلیدواژه این نبرد نیز واژه تکراری "تحریم" است. بازگشت تحریم‌های آمریکا بعد از خروج این کشور از برجام موجب شده تا هم حکومت ایران و هم بخش خصوصی ضرر کنند.
حالا اما برای ایران، کرونا به نوری در پایان تونل تاریک تحریم تبدیل شده. شیوع ناگهانی بیماری کووید-۱۹ در ایران هزاران قربانی برجای گذاشته. و هنوز روشن نیست که ابعاد تلفات این بیماری تا چه اندازه گسترش خواهد یافت.
حق نشر عکسGETTY IMAGES
استدلال‌های تهران
مقابله با کرونا به پول نیاز دارد. نه تنها هزینه‌های درمان، بلکه برپایی قرنطینه، حمایت از کسانی که خانه‌نشین می‌شوند، تامین نیازهای ضروری کسانی که در قرنطینه هستند و سرپا نگاه داشتن تشکیلات اداره مملکت، همه پول نیاز دارند.
بماند که اصولا متوقف کردن چرخ اقتصاد کشور نیز یک تصمیم بسیار پرهزینه است. دشوارتر از همه اینها اینکه حتی دقیقا روشن نیست که این ضررها تا کی ادامه خواهند یافت و چه زمانی فعالیت اقتصاد جهانی به سطح پیش از کرونا باز خواهد گشت.
کمک‌های مالی صندوق بین‌المللی پول به کشورهای مختلف یا بسته‌های نجات مالی عظیم در کشورهای سرمایه‌دار، همه برای مقابله با همین قسمت از بحران کرونا طراحی شده‌اند.
دست ایران اما کوتاه است. نه تنها از کمک‌های بزرگ خبری نیست و آمریکا می‌گوید وام صندوق بین‌المللی پول را وتوو می‌کند، بلکه دولت ایران حتی نمی‌تواند مانند باقی دولتهای جهان، به سطحی حداقلی از فعالیت اقتصادی و درآمد محدود دلخوش باشد.
برای حکومتی که از سوی منتقدینش به فساد گسترده و ناکارآمدی ساختاری متهم است و مبانی تبعیض‌آفرین ایدئولوژیک، از عوامل موثر تصمیم‌گیری‌هایش محسوب می‌شوند، تحمل شیوع یک بیماری که اقتصاد را زمین‌گیر می‌کند، بسیار دشوار است.
حق نشر عکسGETTY IMAGES
استراتژی تهران این است که همین دشواری را به فرصت تبدیل کند. ابعاد انسانی بحران کرونا، به سرعت احساسات عمومی را فراتر از مرزهای ایران جریحه‌دار کرده و موجب شده تا در عالی‌ترین سطوح بین‌المللی (مانند کمیساریای حقوق بشر سازمان ملل) درخواست رفع یا کاهش تحریم‌های کشورهایی مانند ایران را مطرح کنند.
همزمان تبعات فرامرزی گسترش کرونا نیز موجب شده تا این بحران، جغرافیای خاصی نداشته باشد. کرونا به همه جا سرایت می‌کند و سریع گسترش می‌یابد. به همین دلیل وضعیت جامعه جهانی در مقابله با کرونا، وضعیت ساکنین یک کشتی است که نمی‌توانند به حال و روز هم بی‌اعتبا باشند.
اگر ایران در گسترش کرونا به سختی شکست بخورد یا نظام درمانی‌اش فروبپاشد، نه فقط آمار قربانیان ایرانی به شکل خیره‌کننده‌ای افزایش خواهد یافت، بلکه این احتمال وجود دارد که کشورهای دیگر نیز با بحرانی بزرگتر روبه‌رو شوند. به ویژه کشورهای افغانستان و پاکستان که از سرمایه و زیرساخت‌های گسترده درمانی محرومند، در شرایط آسیب‌پذیری قرار می‌گیرند.
ضمن اینکه در نهایت، هیچ دولتی نمی‌تواند کرونا را به تنهایی شکست دهد و خیالش راحت باشد که ماموریتش تمام شده. اگر کرونا در ابعاد فرامرزی کنترل نشود، تا زمانی که راههای مطمئن و در دسترس مانند واکسیناسیون ارزان برای کنترلش وجود ندارد، این احتمال وجود دارد که همچنان این ویروس از مناطقی دیگر بازگردد؛ مشکلی که همین حالا چین با آن روبه‌روست.
این دو استدلال، برگهای برنده تهران هستند.
حق نشر عکسGETTY IMAGES
استدلال‌های واشنگتن
اما از آن طرف، حریف هم دست و پا بسته نیست. واشنگتن در ابتدای آغاز کمپین بین‌المللی تهران برای رفع تحریم‌ها، در موضعی تدافعی تلاش کرد تا مساله تحریم نبودن دارو را به نقطه ثقل بحث تبدیل کند.
آمریکا اصرار دارد که ایران هیچ محدودیتی برای خرید اقلام درمانی مورد نیازش ندارد و اگر به تکنولوژی، مواد دارویی یا هرگونه اقلام بهداشتی برای کنترل بحران کرونا نیاز دارد، می‌تواند آنها را از بازارهای جهانی بخرد.
این استدلال اما با دو پاسخ از سوی مخالفان تحریم روبه‌روست: اول اینکه محدودیت‌های سخت‌گیرانه بانکی موجب شده تا نقل و انتقال پول، حتی برای خرید دارو بسیار دشوار باشد.
و دیگر اینکه مخالفان تحریم می‌گویند این استراتژی کمر اقتصاد ایران را شکسته و دولت توان مالی کافی برای تهیه اقلام مورد نظر یا تحمل هزینه قرنطینه ندارد.
واشنگتن به طور کلی انتقاد نخست را نادیده گرفته. اما آنچه که به عنوان کانال تجارت ایران و سوئیس در سه هفته اخیر رونمایی شد، تا اندازه‌ای پاسخی بود به همین انتقادات. این کانال در روز ۱۰ بهمن راه افتاد و ظاهرا نتیجه ابتکار عمل دولت سوئیس است.
بر اساس اطلاعاتی که تا الان منتشر شده، دولت سوئیس برای کمک‌های انسان‌دوستانه، با واشنگتن تماس گرفته و از دولت آمریکا اطمینان گرفته که بانکهای سوئیسی را برای چنین مبادلاتی جریمه نکند. در عوض وزارت خزانه‌داری آمریکا نیز سازوکاری طراحی کرده که در جریان جزییات این مبادلات باشد و مقرراتش را اعمال کند.
منتقدین اما می‌گویند که پرسش‌نامه‌های عریض و طویل این کانال مالی و جزییات فراوانی که باید برای هرمعامله به طرف سوئیسی اعلام شود (که بعد در اختیار دولت آمریکا قرار بگیرد) عملا این کانال را به بانک اطلاعاتی تجارت بین‌المللی شرکتهای ایرانی تبدیل می‌کند.
ابزار ویژه مالی اروپا به نام "اینستکس" نیز در روز سه‌شنبه، ۱۲ فروردین برای نخستین بار به مسیری برای معامله دارویی تبدیل شد و به این امیدواری دامن زد تا شرکتهای اروپایی از طریق این نهاد مالی ویژه، صادرات به ایران را از سربگیرند.
اما واشنگتن برای انتقاد دوم، یعنی بی‌پولی حکومت ایران به دلیل تحریم پاسخهای بسیاری در آستین دارد. آنها می‌گویند نه تنها حکومت ایران به دلیل فساد و ناکارآمدی، پولهای بسیاری را هدر می‌دهد بلکه بسیاری از منابع مالی‌اش را خرج سیاست خارجی تهاجمی، استراتژی ضدآمریکایی و دشمنی با اسراییل می‌کند.
حق نشر عکسGETTY IMAGESImage captionمورگان اورتگاس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا
در یکی از آخرین واکنشها مورگان اورتگاس، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در پاسخ به محمد جواد ظریف همین استدلال را باردیگر مطرح کرد. آقای ظریف در توییتی تحریم‌های آمریکا را "ترور پزشکی" و "جنایت جنگی" خوانده بود. و خانم اورتگاس در پاسخ نوشت که دولت ایران می‌تواند از "میلیاردها دلار موجود در صندوق سرمایه‌گذاری آیت‌الله خامنه‌ای" استفاده کند که به گفته او از مالیات هم معاف است. ظاهرا اشاره او به "ستاد اجرایی فرمان امام" است که به عنوان یک سازمان اقتصادی عظیم فعالیت می‌کند و به گفته دولت آمریکا، با سرمایه‌ای ۹۵ میلیارد دلاری از مالیات معاف است و تمامی این ثروت هنگفت نیز در کنترل رهبر ایران است.
ایران همواره این اتهامات را رد کرده و می‌گوید که این نهاد یک سازمان خیریه است و مانند یک بنگاه خصوصی، مالیات می‌دهد.
علاوه بر این، آیت‌الله خامنه‌ای از سوی منتقدینش تحت فشار است تا با درخواست دولت برای برداشت یک میلیارد دلار از صندوق توسعه ملی موافقت کند؛ صندوقی که اخیرا بعد از کشته شدن قاسم سلیمانی، ۲۰۰ میلیون یورو از سرمایه‌اش به سپاه قدس اهدا شد.
مساله طرح درخواست دولت برای برداشت یک میلیارد دلار روز هفتم فروردین ماه از سوی حسن روحانی اعلام شد، اما هنوز خبری مبنی بر موافقت آیت‌الله خامنه‌ای با این درخواست منتشر نشده است.
همزمان با این بده‌بستان تبلیغاتی و جنگ لفظی مقام‌های ایرانی و آمریکایی، کماکان شیوع ویروس کرونا در ایران ادامه دارد و هر روز قربانیان بیشتری می‌گیرد.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید