راهبرد جدید واشنگتن در قبال سیاست های تهدید آمیز ایران چیست؟

در حالی که بحران انتشار شتابان ویروس کرونا سراسر جهان را با چالش های شدید بهداشتی، اقتصادی و اجتماعی رو به رو کرده و ایجاب می کند برای جلوگیری از گسترش این بیماری مرگبار، جوامع بشری سایر تنش ها و درگیری ها را کنار گذاشته و در صدد چاره جویی برای نابودی این آفت همه گیر شوند، اما به نظر می رسد به رغم تمامی چالش های یاد شده، تنش میان واشنگتن و تهران همچنان در حال افزایش است. این در حالی است که ایران نسبت به تمام کشورهای منطقه آسیب بیشتری را از این بیماری همه گیر متحمل شده و بنا به آمار اعلام شده از سوی دانشگاه جانز هاپکینز، ایران بالاترین رتبه را در میان کشورهای خاورمیانه در میزان تلفات ناشی از شیوع ویروس کرونا داشته و تا کنون حدود 65 هزار نفر مبتلا و بیش از 4 هزار نفر از شهروندان ایران در اثر این بیماری مهلک جان خود را از دست داده اند.

هرچند در نخست چنین به نظر می رسید که در پی تشدید و فراگیری بحران بیماری کرونا، تنش میان واشنگتن و تهران ممکن است کاهش یابد و هر دو کشور به جای پرداختن به تنش های سیاسی، تلاش های خود را بر محور مقابله با ویروس کرونا متمرکز کنند، اما افزایش مجدد تنش میان دو جانب نشان می دهد که روابط تهران و واشنگتن در هیچ وضعیتی قابل کاهش و فروكش نیست. البته از چند ماه بدین سو، رقابت میان ایران و آمریکا در عراق افزایش یافته و تشدید حملات نظامی شبه نظامیان عراقی وابسته به ایران به منافع آمریکا در عراق باعث تیره شدن بیشتر روابط میان دو جانب شد و با کشته شدن قاسم سلیمانی در نزدیکی فرودگاه بغداد، تنش آن چنان شدت گرفت که دو کشور در حالت رویارویی مستقیم قرار گرفتند.

اکنون به رغم این که خطر همه گیری ویروس کرونا، تمام تحولات و تنش های منطقه ای و بین المللی را در حاشیه قرار داده است اما تنش میان تهران و واشنگتن به دلایل زیادی در حال اوج گیری است و خطر رویارویی احتمالی میان دو جانب هر روز بیشتر می شود.

نخست این که تهران در موارد بسیاری واشنگتن را متهم به تبانی و توطئه چینی در مورد انتشار ویروس کرونا کرده و عواقب ناگوار این بیماری را ناشی از یک جنگ بیولوژیکی علیه ایران می داند. حتی برخی در ایران بدین باورند که آمریکا این سلاح بیولوژیکی را متناسب با ژن شهروندان ایران طراحی کرده و قصد دارد مردم ایران را بدین شیوه نابود کند. از سوی دیگر، تهران تحریم های آمریکا را عامل اصلی پیامدهای تلخ شیوع ویروس کرونا می داند و تأکید دارد که به دلیل تداوم تحریم ها، دولت ایران نتوانسته است دارو و تجهیزات پزشکی لازم  برای مقابله با بیماری کرونا را وارد کشور کند و همین امر منجر به افزایش شمار مبتلایان و قربانیان بیماری کرونا در ایران شده است. سپس در پی همین ادعا، ایران خواستار لغو تحریم های آمریکا شد، اما ایالات متحده با رد پیشنهاد لغو تحریم ها، اظهار داشت که کمک های بشردوستانه و تجهیزات پزشکی شامل تحریم ها نیست، افزون بر آن که مقامات آمریکایی در ابتکار دولت سوئیس برای ایجاد سازوکار تجارت بشردوستانه به ایران، همکاری دارند.

قابل ذکر است که در همین راستا و در چارچوب ابتکار بشردوستانه سوئیس موسوم به "شتا" یک شرکت دارو سازی در ماه ژانویه گذشته نخستین اقدام عملی را با ارسال محموله های دارو به ارزش 2.3 میلیون یورو به ایران آغاز کرد. اکنون ایالات متحده با اشاره به تداوم فعالیت این کانال ویژه که ایران را برای مقابله با شیوع بیماری کرونا، یاری می رساند، تأکید دارد که سیاست فشار حدی اکثر علیه رژیم ایران، تغییری نخواهد کرد و تحریم ها هیچ ربطی به دارو و تجهیزات پزشکی برای مبارزه با بیماری کرونا ندارد.

از سوی دیگر، دولت ایران برای مقابله با بحران بیماری کرونا، از صندوق بین المللی پول 5 میلیارد دلار وام درخواست کرده است، اما ایالات متحده با دادن این وام مخالفت می کند و اصرار دارد که دولت ایران تا هنوز بودجه کافی در اختیار دارد که می تواند آن را برای عبور از بحران کرونا هزینه کند، بنابر این، نیازی به وام صندوق بین المللی پول ندارد.

افزون بر آن، ادامه حملات شه نظامیان عراقی وفادار به ایران به منافع آمریکا در عراق، به ویژه هدف قرار دادن پایگاه تاجی جایی که سربازان آمریکایی در آن مستقر هستند، نشان می دهد که ایران سعی دارد به رغم درگیری در بحران کرونا فشارهای خود را بر ایالات متحده افزایش دهد تا واشنگتن را وادار به لغو تحریم ها کند. در پی تداوم حملات شبه نظامیان عراقی وابسته به ایران، ایالات متحده ناگزیر به نصب سامانه موشکی پاتریوت در شماری از پایگاه های نظامی در عراق شد تا مانع رسیدن موشک ها به اهداف تعیین شده شود؛ در پاسخ به این اقدام، ایران هشدار داد که تصمیم اخیر آمریکا برای نصب موشک های پاتریوت در مغایرت با موضع رسمی دولت و پارلمان عراق است و واشنگتن با بهره برداری از وضعیت آشفته بحران کرونا سعی می کند منطقه را با فاجعه دیگری رو به رو کند.

بنابراین، می توان گفت بعید است که ایالات متحده با در نظر داشت بحران شیوع بیماری کرونا و یا تشدید حملات شبه نظامیان عراقی وابسته به ایران، اقدام به لغو تحریم ها کند. همچنان به نظر نمی رسد که ایران در صدد کاهش تنش با ایالات متحده باشد، به ویژه این که تهران انتظار دارد بحران کرونا، عاملی برای شکست دونالد ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری آینده شود.

اما دولت ایران سعی خواهد کرد با تشدید تنش در منطقه، از یک سو ایالات متحده را زیر فشار قرار دهد و از سوی دیگر، ملت ایران را متوجه بحران دیگری کند تا فرصتی برای توجه به چالش های اقتصادی و سهل انگاری دولت در مقابله با بحران شیوع بیماری کرونا فراهم نشود.

با این حال، دولت ایران می تواند بدون متوسل شدن به خشونت و تشدید تنش و با اتخاذ اقداماتی همچون آزادی زندانیان دو تابعیتی که نمایانگر حسن نیت نظام جمهوری اسلامی باشد، کمک های بشردوستانه و پزشکی جامعه جهانی را دریافت کند و در عین حال، حمایت متحدان بین المللی خود یعنی روسیه، چین و اروپا را نیز از دست ندهد.