گیوه بافی در اورامانات

مقدمه:

فعالیت های کشاورزی و دامداری از منابع درآمد مسلط درغرب ایران به ویژه منطقه اورامانات است،این نوع شیوه زندگی مواد اولیه، برای ساختن انواع مصنوعات دستی را فراهم می کند ،اما افرادی که به این کار اشتغال دارند به علت طبیعت خاص کارشان فصل یا فصولی از سال را بیکار می مانند و چون در

مشاغل دیگر به دلایل گوناگون قادر به فعالیت نیستند،لاجرم برای پرکردن اوقات بیکاری فصلی خود و به منظور کسب درآمد بیشتر با استفاده از مواد اولیه موجود در منطقه به تهیه اشیائی می پردازند که از ویژگی های آن علاوه بر رفع نیازمندی های زندگی،بیانگر خصوصیت هنری آنها و منعکس کننده اندیشه های معنوی و مادی ،احساس،روحیه و استعداد تولید کنندگان آنها است.

گیوه زیره ای یکی از صنایع غالب در منطقه اورامانات است که با توجه به ویژگی های آن از جمله عدم نیاز به تکنولوژی پیچیده و ماشین آلات سنگین ،فراوانی مواد اولیه،فراوانی افراد داوطلب برای جذب به این صنعت و روز افزون شدن تقاضا برای این محصول ،آشنایی با این صنعت و در نهایت حمایت از آن به بارور شدن اقتصاد منطقه و در سطحی گسترده ترکشور منجر می شود. با توجه به این که تکنولوژی تولید بومی، ریشه در فرهنگ بومی هرمنطقه دارد ،آشنایی با صنایع دستی و هنر هر منطقه نیز به شناخت آن فرهنگ یاری می رساند.

طرح مسئله:

تحقق خودکفایی اقتصادی با درک شرایط و امکانات و توجه به اولویت های فرهنگی و ضرورتهای اجتماعی قابل دست یابی است، در این رهگذر صنایع دستی و محصولات آن دارای بار فرهنگی خاصی است و با در نظر گرفتن ابعاد فرهنگی این محصولات، توجه به تنوع تولیدات روستایی و گسترش آنها، یکی از اقدامات بنیادی برای خوکفایی نسبی، حمایت از صنایع دستی و گسترش آن است.

حمایت از صنایع دستی و تقویت بنیه تولیدی صنعتگران و سازندان فراورده های بومی در ایران به دلیل فراوانی، یکی از راه هایی است که می تواند نقش فعالی در توسعه اقتصادی این کشور داشته باشد ،زیرا که نیرو های بیکار را جذب و ایجاد اشتغال سالم می کند و مهمتر آنکه مواد اولیه ارزان داخلی را تبدیل به محصولات مصرفی و حتی صادراتی می نماید. علاوه بر آن، تقویت کیفی و کمی صنایع دستی نه تنها از مهاجرت روستائیان جلوگیری به عمل می آورد بلکه از ایجاد مراکز پر جمعیت و گسترش بی رویه مناطق شهری نیز جلوگیری می کند.

صنایع دستی آن دسته از صنایعی است که همه و یا بخشی از مراحل ساخت فراورده های آن با دست انجام می گیرد و سازندگان آن در چارچوب اعتقادات و فرهنگ خود و با استفاده از طرح های سنتی به تولید محصول می پردازند. از خصوصیات این صنایع ناهمانندی و عدم تشابه در فراورده های آن است به گونه ایکه محصول دست هر صنعتگر با محصول مشابه صنعتگر دیگر متفاوت و قابل تمیز است.چنین خصوصیتی مانع از بین رفتن حس ابتکار می شود و خلاقیت و ابتکار را در صنعت گران تقویت می کند. از نظر تداوم فرهنگی نیز این صنایع با اهمیت هستند، زیرا تخصص ها و مهارت ها و نیز فرهنگ معنوی در چهارچوب این صنایع از پدر به پسر و از استادکار به شاگرد انتقال می یابد. ارتباط معنوی بین استادکار و شاگرد موجب می شود که استاد خود را در مسائل شاگرد شریک بداند و او را یاری کند.

صنایع دستی در هر منطقه با فرهنگ و نوع منابع درآمد مسلط آن منطقه ارتباط مستقیم دارد و از آن جدایی ناپذیر است.

در این مقاله به بررسی گیوه ی زیره ای، محصولی از منطقه اورامانات پرداخته می شود. علاوه بر آشنایی با این صنعت بومی، جنبه های اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی آن را نیز مد نظر قرار می دهیم.

هدف کلی:

هدف کلی که در این تحقیق دنبال می شود بررسی تکنولوژی به کار رفته در صنعت گیوه بافی در اورامانات با رویکرد مردم شناسی است. همچنین جنبه های اقتصادی ،اجتماعی وفرهنگی که صنعت گیوه بافی از آن تاثیر پذیرفته یا بر آن تاثیر گذاشته است، مورد بحث قرار می گیرد.

روش تحقیق:

روش به کار رفته در این تحقیق میدانی بوده، از مصاحبه باز با مطلعین محلی نیز استفاده شده است .

تعریف مفاهیم:

*اورامانات:منظور از اورامانات در این تحقیق منطقه ای در غرب کشور که شامل شهرستانهای پاوه،روانسر،جوانرود،ثلاث باباجانی در استان کرمانشاه و قسمتی از شهرستانهای کامیاران و مریوان در استان کردستان می باشد.

*گیوه زیره ای:نوعی کفش دست بافت ساخته شده در منطقه اورامانات که تخت آن گهنه ای است به نام گیوه ی زیره ای .’’کلاش‘‘اصطلاح رایج دیگر برای این نوع کفش در منطقه است.

گیوه شهری:نوعی کفش دست بافت که در مرکز استان کرمانشاه و شهرستان اسلام آباد بافته می شود. فرق آن با گیوه ی زیره ای، زیره تخت پلاستیکی آن می باشد. ناگفته نماند که گیوه شهری برای زنان و مردان بافته می شود ولی گیوه زیره ای مخصوص مردان است.

گیوه کشی در اورامانات:

منطقه کوهستانی اورامانات، گذرگاههای صعب العبور ،کمبود راههای ارتباطی ماشین رو ،نوع معیشت مبتنی بر دامداری ،کشاورزی و باغداری ،ضرورت تحرک فراوان در فصول سه گانه بهار ،تابستان و پاییز (که فصول کار هستند )، پا افزاری را می طلبد که سبک ،راحت،مقاوم و خنک باشد و امکانات منطقه قادر به تولید آن باشد،پاافزاری چون گیوه بهترین پاسخ برای این نیازها بوده و می تواند باشد زیرا:

1-مواد اولیه کف آن تماما در منطقه موجود است

2-ابزار کار آن ساده است و به راحتی می توان آن را تهیه کرد

3-بخش عظیمی از نیروی زنان روستا را که در زمینه کارهای تولیدی مسلط منطقه قادر به فعالیت نیستند، فعال می کند

4-در صورت تولید بیشتر آوازه آن می تواند به خارج از محدوده منطقه نیز کشیده شود و موجب تامین نیاز های دیگر منطقه گردد.

هر چند در مورد قدمت این صنعت، سندی در دست نیست ولی با توجه به گفته هایی که سینه به سینه نقل شده است و مردم منطقه آن را بیان می کنند، می توان قدمت این صنعت را به 300 تا400 سال پیش برگردانیم. سرچشمه آن را روستای حجیج و نوسود می دانند،روستای حجیج از این لحاظ که توان تامین نیازهای اساسی خود را دارد، حایز اهمیت است. در باره شیوه تولید گیوه زیره ای اهالی اورامانات معتقدند که گیوه ابتدا از چرم بوده است وسپس تغییرات اساسی در آن داده شده و پشم بافته شده و پارچه جای چرم را می گیرد و اخیرا نخ کارخانه ای نیز به دلیل هزینه کمتر و دوام بیشتر جای پشم گوسفند را گرفته است.

مواد اولیه :

بخشی از مواد اولیه مورد مصرف در گیوه کشی در محل تهیه می شود و بخشی دیگر از نقاط مختلف شهری تهیه می شود.

*موادی که از محل تهیه می شود:

1.پوست که به صورت نوارهای باریک در کف گیوه به کار می رود و از روستاهای منطقه مخصوصا روستای ‹‹اسپریس››می آورند.

2.پیه؛برای اینکه به درفش ها یا نوار های باریک پوست مالیده شود و در ضمن کار اصطکاک را از بین ببرد.

3.نری گاو؛برای نصب در نوک و انتهای گیوه که بعد از خشک شدن حالت شاخی را پیدا می کند و استحکام گیوه را افزایش می دهد.

4.نخ تابیده شده از موی بز؛برای بخیه کاری روی تخت گیوه که رویه گیوه بر آن بافته می شود به علت تولید زیاد،کمبود این نخ از نواحی دیگر تامین می شود.

*موادی که خارج از محل تهیه می شود:

1.رنگ؛برای رنگ کردن پارچه های کف گیوه ،که معمولا از کرمانشاه،سنندج،تهران ،اصفهان و...تهیه می شود.

2.کتیرا؛برای آهار دادن و منسجم کردن فتیله ها کف گیوه بیشتر از سنندج وارد می شود.

3.میخ سیاه کوتاه؛برای کوبیدن روی نرینه گاو در قسمت ابتدا و انتهای گیوه جهت استحکام آن.

4.پوست دباغی شده گاومیش؛که بیشتر از سنندج و کرمانشاه آورده می شود.

پاره ای از این مواد را گیوه کشان بدون اینکه کاری روی آن انجام دهند به کار می برند مانند: پیه،نخ قرقره،رنگ،میخ ،کتیرا(که فقط در آب خیسانده می شود).

روی پاره ای دیگر از مواد فعالیت های اولیه انجام می شود تا در گیوه کشی قابل استفاده گردد،عبارتند از:

-پوست؛که ابتدا خشک و سپس رشته رشته و در پایان موزدایی و بعد پیه مالی می شود

-نری گاو؛که باید مراحل پوست کنی ،خشک شدن،دوباره اندکی نمدار و سپس در ابعاد مختلف قطعه قطعه شود.

-پارچه نخی؛که باید ابتدا رنگ و سپس رشته رشته و بعد از آن تبدیل به فتیله شود.

-موی بز؛که توسط زنان تابیده شده و تبدیل به ریسمان نازکی می شود.

● ابزار کار

در کار گیوه کشی به طور کلی از سه نیروی فشار،کششی و ضربه ای استفاده می شود و ابزارهایی که در این صنعت دستی به کار رفته اند،در جهت استفاده از این سه نیرو هستند.

کلیه این نیروها از طریق دست وارد می شود و در پارهای از موارد به منظور نگهداری و مقاومت، از پا هم استفاده می شود و در برخی از موارد، از برخی حالات بدن برای افزایش کارائی نیرو های دست استفاده می شود. ابزار مورد استفاده عبارتند از:

1-سندان چوبی؛نام بومی آن "کوته" یا "ده زگا" (kutæیاdæzga ) که از کنده درخت بلوط ساخته می شود ،قطر آن حدود چهار انگشت باز(تقریبا 13سانتیمتر)و بلندی آن کمی بیش از نیم متر است که نزدیک به نیمی از آن در زمین چال می شود و بقیه(حدود 33سانتمتر) بیرون می ماند. اندازه آن تا حدی است که کارگر گیوه کش بدون خم کردن کمر و به راحتی بتواند روی آن کار انجام بدهد. سطح سندان در اثر ضربه مشته و تیغه گزن به تدریج ناهموار می شود که هرچند روز یک بار روی آن را با سوهان چوب ساب تخت می کنند همین امر باعث می شود ارتفاع سندان کم شود و به جای برسد که برای کار کردن روی آن کمر خم شود.

2-"مشته" (ætmoŠ)از آهن ساخته شده است و حدود سه کیلو گرم وزن دارد ،طول آن تقریبا 16سانتمتر و قطر کف آن دود5/5سانتیمتر است،بیشتر مشته ها ساخته آهن گران روستایی "حجیج" می باشد و برای کوبیدن فتیله و جا های که احتیاج به نیروی ضربه ای است از آن استفاده می شود.

3-درفش(wŠærd)ابزاری است که دسته آن خراطی شده و قسمت کارای آن از فلز است طول قسمت کارای آن 15/5سانتیمتر و عرض نوک آن 1سانتیمتر است از این ابزار برای سوراخ کردن فتیله ها،سوراخ کردن سر و ته تسمه چرمی و بریدن فتیله های و نیز در مواقع کوبیدن و شکل دادن به قسمت غضروفی سر و ته گیوه استفاده می کنند،در مورد آخر، درفش را در قسمت غضروفی باقی می گذارند تا هم به عنوان دسته از آن استفاده کنند و هم موقع کوبیدن و منسجم کردن مانع بسته شدن سوراخ تعبیه شده در غضروف شود.

4-کوره درفش(wŠærd ærûk) یا "ژواره" (æražw)ابزاری است که دسته آن از چوب خراطی شده و میله کارای آن از فلز است،نوک این میله منتهی به یک نقطه می شود که چندان تیز نیست ،از آن برای مرتب و منظم کردن فتیله های تخت گیوه استفاده می شود.

5-درفش ناوکش(nawkæŝ ŝwræd)ابزاری است که دسته آن از چوب خراطی شده و قسمت کارای آن از فلزی به طول15/5سانتیمترو عرض دهنه آن7/سانتیمتر می باشد،از این ابزار در سوراخ ردیف پنجم وسط تخت گیوه برای عبور دادن تسمه های پوستی از آن استفاده می شود.

6-درفش پرگاماسم( prgamasm ŝwræd)ابزاری است که دسته آن از چوب خراطی شده و قسمت کارای آن از فلز است،طول قسمت کارائی10سانتیمتر،طول دسته8سانتیمترو عرض دهنه تیز 6/سانتیمتر است از این ابزار برای سوراخ کردن پرگاما استفاده می شود

7-"پیکه نه" (pekanæ)ابزاری است با دسته چوبی و میله فلزی،طول میله آن36 سانتیمتر است و می توان یک دسته کامل از فتیله هایی که برای یک تخت گیوه کافی است از آن گذراند، در بین میله آهنی و دسته چوبی یک قطعه غضروف گذاشته می شود تا فتیله ها با تکیه بر آن حالت خود را حفظ کنند و در یک ردیف قرار بگیرند.

8-"چنی" (niĉ) سوزنی است فلزی که برای راحتی کار قوس ملایمی هم دارد در انتهای سوزن نخ پرگ موم زده ای از سوراخ آن گذشته و گره خورده است،انتهای دیگر آن نخ به سوراخ تسمه‹‹چنی››گره می خورد.با این سوزن، تسمه را از بین سوراخ فتیله ها عبور می دهند و فتیله ها را بهم متصل می کنند.

9-"چنی پرگاما" (ĉni prgama) چهار سوزن فلزی است که دو به دو برای بخیه کشی تخت گیوه به کار می روند. این سوزن ها برای راحتی کار اندکی خمیده هستند ،در انتهای هر کدام از آنها یک تکه نخ پرگ موم زده از سوراخ سوزن عبور داده شده و گره خورده است سر دیگر این نخ به بخیه دوزی گره خورده می خورد هر دوتا از این سوزن ها به سر و ته یک تکه نخ بخیه دوزی که از موی بز تابیده شده و طول تقریبی آن 160سانتیمتر است گره می خورد.

10 -"گازن"(nzga) ابزاری است با دسته چوبی خراطی شده و قسمت کارای آن آهنی به طول 15سانتیمتر است از سر این ابزار که تیز است برای بریدن و صاف کردن تسمه های چرمی و قسمت های اضافی فتیله های به هم متصل شده تخت گیوه استفاده می شود.

11-"چوکله" (oklæĉ‏) ابزاری است 12 سانتمتری با قطر 1/5سانتیمتر به شکل استوانه ای از آن برای اهرم کردن و کشیدن تسمه ها استفاده می کنند،این ابزار معمولا از جنس چوب است گاهی به جای آن از یک تکه استخوان بز استفاده می کنند.

12- "چوساو" (u sawĉ) ابزاری است با دسته چوبی خراطی شده ،قسمت کارای آن فلزی پهن سطح که هر دو طرف آن آجهای درشت دارد،قسمت کارای آن 28سانتمتر می باشد و از آن برای سایدن و صاف کردن سندان چوبی استفاده می شود.

13-روغن دان:یک قوطی کوچک در دار و چوبی است که همیشه در آن مقداری پارچه آغشته به روغن وجود دارد،برای روغن زدن به سر درفش ها ،سوزن هاو گازن استفاده می شود.

14- "وز" (wæz) قطعه چرمی است که مقداری پیه گاو در آن می گذارند این ابزار برای پیه کشیدن تسمه ها به کار می رود البته کارکرد محافظت از دست را هنگام کشیدن تسمه هارا نیز بر عهده دارد.

15-"دوارگیر" (dæwar gir) ابزاری است با دسته چوبی خراطی شده و میله فلزی به طول 3سانتیمتر و نوک آن کاملا تیز و باریک است. از این ابزار برای نگه داشتن تسمه ها بعد از کشیده شدن استفاده می شود.

16-"گوده گیر" (godæ gir)ابزاری است آهنی و از قسمت تیزی آن که در سمت قوس بیرونی است استفاده می شود،تیزی این ابزار را روی فتیله ها در کنار مسیر تسمه و درست مماس با آن قرار می دهند با مشته روی آن می کوبند که مسیر تسمه ها مشخص شود و فتیله ها در این قسمت به هم فشرده می شوداین کار از جابه جا شدن تسمه های درون فتیله ها و در نتیجه شل شدن کف گیوه جلو گیری می کند،وقتی که گوده گیر به کار برده می شود ‹‹قوتله›› را در زیر تخت گیوه قرار می دهند به طوری که تسمه تابیده شده زیر گیوه در شکاف قوتله قرار بگیرد.

17-"قوتله"(qutlæ)ابزاری است ساخته شده از چوب گردو،موقعی که می خواهند کف گیوه آماده شده را بکوبند و صاف کنند ،سمت بیرونی کف گیوه را که قسمت اضافی تسمه چرمی در آن قسمت به هم تابیده شده است، بر روی قوتله که روی سندان چوبی است می گذارند ،تسمه چرمی تابیده شده در شیار و فتیله های ردیف شده در قسمت مسطح آن قرار می گیرند با مشته روی آن می کوبند تا صاف و فشرده شود،علاوه بر این قوتله با گوده گیر نیز به کار می رود.

18-چاقو(oqĉa)دسته آن از شاخ و تولید محلی است،برای پاک کردن موی روی تسمه ها از آن استفاده می شود.

19-"پواز"(pwaz) ابزاری است از به شکل گوه از جنس چوب بلوط که برای شیار انداختن میان تسمه ها در قسمت میانی تخت گیوه استفاده می شود.

20-گیره"پیکه نه" (gîræ æænpêk)وسیله ای ساخته شده ازچوب است ،فتیله ها را در دسته های زیاد در لایه آن قرار می دهند که با فشار خشک شود و خالت خود را برای همشه حفظ کند.

● مراحل مختلف کار

1-آماده کردن پوست که توسط استاد کار انجام می گیرد و شامل مراحل زیر می باشد:

الف)خیس کردن

ب)پهن کردن آن روی زمین

ج)خاک یا خاکستر پاشیدن روی آن ،یک ماه طول می کشد و برای خشک کردن پوست این کار انجام می گیرد

د)نرم کردن پوست،برای این کار آن را در آب می خوابانند.

ه)رشته کردن پوست و درست کردن تسمه های باریک و بلند از آن

و)موزدایی از تسمه های پوستی

ز)نرم کردن تسمه ها با پیه

-نری گاو را هم پوست می کنند ،خشک می کنند و تا هنگام استفاده آن را در آب می خیسانند تا نرم و انعطاف پذیر گردد،برش دادن و سوراخ کردن آن به راحتی انجام گیرد.

2-رنگ آمیزی پارچه؛یک دیک پر از رنگ را درست می کنند،پارچه ها را در آن می جوشانند بعد خشک می کنند،این کار توسط شاگرد انجام می شود

3-تهیه فتیله توسط شاگرد؛شاگرد پارچه ها را به شکل مسطتیل با طول11سانتیمتر و عرض5/3برش می دهند،جفت آنها را روی هم می گذارند و با تاکردن آنها فتیله ها را درست می کنند برای حالت گیری آنها از ضربه مشته استفاده می کنند.

4-پیکه نه گیر؛در این مرحله فتیله ها با درفش سوراخ می شوند و هر دسته سوراخ شده را به پیکه نه می کشند،وقتی همه فتیله ها به اندازه یک وجب وسه انگشت که اندازه تقریبی یک گیوه معمولی است به پیکه نه سوار شد،یک قطعه غضروف را برای مهار کردن فتیله ها بر سر میله پیکه نه فرو می کنند،پس از خشک شدن از پیکه نه در آورده شده و به دو قسمت تقسیم می شود با نخی آنها را به هم می بنند و برای استاد کار آماده می شود.

5-آماده کردن نری گاو؛استاد کار دو قطعه نری گاو را برای سر و ته گیوه آماده می کند قطعه سر گیوه کوچک تر و به شکل مکعب مستطیل به طول 5/2سانتیمترو عرض 2سانتیمتر و قطعه ته گیوه به همان شکل و در ابعادی بزرگ تر به طول5/4 و عرض5/2 برش داده و آنها را سوراخ می کندتا برای عبور تسمه های پوستی آماده گردد.

6-آماده کردن پوست؛که به صورت نوار هایی درمی آورند،در آب می خیسانند و با لبه تیز چاقو از آن موزدایی می کنند. بعد تسمه ها را به پهنای8/سانتیمترمی رسانندتا به راحتی از سوراخ غضروف های سر وته گیوه رد شوند بعد با کمک درفش دو سوراخ را در یک سر تسمه و یک سوراخ را در سر دیگر ایجاد می کنند.

7-تسمه کشی؛تسمه آماده شده که طول آن 180سانتیمتر است به یک سوزن از طریق تنها سوراخ یک سر آن وصل می شود. ابتدا استاد کار تسمه را از غضروف ته گیوه رد می کند و آن را قلاب می کند پس برای آن که تسمه به راحتی از میان سوراخ فتیله ها رد شود آن را پیه مالی می کنند،تسمه پوستی چهار بار مسیر های را که توسط استاد کار در کف گیوه ایجاد می شود را طی می کندو در سوراخ های غضرف های سر و ته گیوه نیز قرار می گیرد،این کار مهارت و دقت خاص خود را می خواهد و تنها استاد کار از عهده آن بر می آید.

8-درست کردن قسمت میانی کف گیوه؛این قسمت که دقت و مهارت بیشتری لازم دارد توسط استاد کار انجام می گیرد ،استاد کار از در فش لبه باریک و تیزی که برای این کار درست شده است استفاده می کند،اغلب برای این که برش کف گیوه قرینه باشد از رنگهای متفاوت در در وسط کف گیوه استفاده می کنند.

9-محکم کردن تسمه ها؛برای این کار از نیروی دست پا و بدن استفاده می شود و با تمام توان سعی می شود که قسمهای تخت گیوه را بکشند و محکم شوند. برای این کار از ‹‹چوکله››که قطعه چرمی را دور آن می پیچنند استفاده می شود،بعد از پایان این مراحل بر روی تخت گیوه آب می پاشند و با مشته آن را می کوبند با صاف شود.

10-فاصله اندازی بین تسمه ها؛برای این کار با استفاده از پواز بین تسمه ها در وسط تخت گیوه فاصله ایجاد می کنند،شیارهای ایجاد شده توسط ضربه مشته و پواز باعث فشرده شدن فتیله های کنار تسمه می شود و از جا به جا شدن آن ها جلوگیری می کند، باقی مانده تسمه را در زیر کف گیوه به هم می بافند تا موجب استحکام و از خم شدن تخت گیوه جلوگیری کند.

10-گوده گیر :این کار برای فاصله اندازی تسمه ها همچون پواز اما در سطحی گسترده تر می انجامد.

11-بعد از اتمام مراحل قبل استاد کار با درفش پرگاماسم جای بخیه کشی را سوراخ می کنند و این سوراخ را دور تا دور تخت گیوه را در بر می گیرد،بعد از آن کارگر بخیه کش دور تا دور گیوه را با موی بز بخیه کشی می کند،این بخیه کشی علاوه بر اینکه پایه دوخت رویه گیوه را تشکیل می دهد دور فتیله ها را هم می دوزدو مانع جدا شدن آنها از یکدیگر می شود،بعد از این اطراف بخیه توسط استادکار به فاصله 1سانتیمتر بریده می شود و آن را کتیرا مالی می کنند و همچنین به غضروف های سر و ته گیوه میخ می کوبند تا بعد از خشک شدن محکم کردند و سائیده نشوند.

12-در آخرین مرحله با طی مراحل بالا، تخت گیوه به گیوه چین تحویل داده می شود و گیوه چین با استفاده از یک سوزن گیوه را می چیند.

دوخت رویه گیوه نیز مراحلی را دارد و هر کدام از این مراحل مهارت خاص را می طلبد:

الف)دوخت دور گیوه؛که شامل پنج ردیف است و بر روی بخیه هایی که با موی بز دوخته اند بنا می شود.

ب)دام(mda)نام دیگر آن ساراچن(nĉras) است قسمت مثلثی روی گیوه را تشکیل می دهد بافت آن ریزتر و نیاز به مهارت بیشتری نسبت به دوخت کناری گیوه دارد

ج)دام گیر( gîrmda)بالاترین قسمت رویه گیوه است مهارت خاص را می طلبد و استاد کار می تواند آن را انجام دهد.

بدین ترتیب با طی مراحل یادشده، یک جفت گیوه از تولید به مصرف آماده می شود. ●تقسیم کار در گیوه بافی

کار گیوه کشی در دو مرحله کارگاهی و خانگی انجام می شود ،اعمال کارگاهی آن در مغازه ها با ابزار های گوناگون و همیشه به دست مردان انجام می گیرد که کاملا مربوط به تخت گیوه است.

عملیات خانگی در خانه ها و گذرگاهها،قهوه خانه ها و اماکن عمومی در ایام فراغت انجام می گیرد در روستاها هم مردان و هم زنان و در شهرها فقط زنان عملیات خانگی گیوه چینی را بر عهده دارند.

●تقسیم کار در کارگاه

در کارگاه گیوه کشی معمولا سه نفر با هم کار می کنند:

1-پارونی(parûni)؛از پارچه رنگ شده فتیله درست می کند،از مهارت کمتری برخوردار است،به عبارتی در مرحله شاگردی گیوه کشی می کند.

2-پیکه نه گیر(pykænægir)کسی که دارای تخصص و مهارت است و به مرحله استادی نزدیک می باشد او بخش میانی کار و به عبارتی بخش اتصال فتیله ها را انجام می دهد و تخت گیوه را برای مرحله نهایی که به دست استاد کار انجام می گیرد آماده می کند.

3-کلاشگرklaŝgir)استاد و معمولا صاحب کارگاه است،برش وپرداخت و تکمیل تخت گیوه و به طور کلی موارد حساس و دقیق کار را انجام می دهد.

-پر گاماگیر(prgamagir)؛فردی است که وظیفه دوختن سوراخ های گیوه که توسط استاد کار دور تا دور تخت گیوه ایجاد شده است را بر عهده دارد این کار برای اتصال تخت گیوه به رویه آن انجام می گیرد.مراحل کسب مهارت در گیوه کشی به این صورت است که شاگرد ابتدا ‹‹پارونی››سپس‹‹پیکه نه گیر››و سر انجام‹‹کلاشگر››یا استاد می شود ،استاد کسی است که تنها در صورت لزوم همه مراحل یک تخت گیوه را به انجام برساند. در این حرفه امکان اشتغال برای همه وجود دارد ،آموزش و تداوم این حرفهدر قالب استاد و شاگرد جریان پیدا می کند،شاگرد ممکن است فرزند استاد کار یا شخص غریبه ای باشد و به این ترتیب مهارت در این حرفه هم می تواند از پدر به پسرمنتقل شود و هم افراد دیگر امکان فراگیری آن را دارند.

● نقش گیوه در جامعه اورامانات

با توجه به اینکه تکنولوژی های بومی نشات گرفته از فرهنگ بومی هستند از خصوصیات آن می توان به تدریجی بودن آن اشاره کرد. منظور از تدریجی بودن این است که تکنولوژی های بومی یک شبه و آنی به وجود نیامده اند بلکه براساس تطبیق با محیط و آزمایش و خطای فراوان به جایگاه امروزی رسیده اند،در نتیجه تکنولوژی های بومی را می توان در فرهنگ آن منطقه دنبال کرد و تاثیرات آن را نیز یافت ،یکی دیگر از نکاتی که در اینجا حائز اهمیت است ،احساس تعلقی است که سازندگان تولیدات بومی به تولید خود دارند چون این تولیدات با زندگی آنها آمیخته است برای مثال وقتی یک نفر سازنده گیوه،فردی را مشاهده کند که گیوه پوشیده روی برف ایستاده یا جای خیس با گیوه راه می رود به شدت نارحت و عصبانی می شود،زیرا چنین کاری باعث ضایع شدن گیوه می شود.

گیوه به عنوان تولیدی بومی در ضرب المثل ها وادبیات عامه مردم منطقه جا باز کرده است مثلا می گویند:

‹‹بی که وشی خاسه تا پیلاوی ته نگ بی مالی خاسه تا مالی پر ده نگ››

در این بیت به اهمیت گیوه که راحت و سبک است اشاره می شود کفش تنگ را با خانه ای که همیشه پر از دعوا است مقایسه کرده و نبود آن را بر بودنش ترجیح داده است.

یا گفته می شود ‹‹ته کی کلاش وپی قسه ناکا›› یعنی با کسی که گیوه پوشیده است هم صحبت نمی شود،منظور از این ضرب المثل این است که آن فرد از غرور و تکبر زیادی بر خوردار است،زیرا کسی که توانایی پوشیدن گیوه را دارد جز طبقه بالای اجتماعی است و..

نتیجه گیری:

گیوه به عنوان یک محصول بومی منطقه اورامانات از ویژگی های خاص بر خوردار است از مهمترین این ویژگی ها:

●نیاز به سرمایه کم؛هر فردی با فرا گرفتن مهارت گیوه بافی می تواند به تولید این محصول مبادرت ورزد.

●استفاده از مواد محلی؛همچنان که توضیح داده شد اکثر مواد به کار رفته در گیوه در خود منطقه یا در سطح استان قابل دسترس است.

●گیوه بافی باعث اشتغال مردم محلی و رشد اقتصادی منطقه گردیده است،برای مثال اکثر کسانی که در روستاها به کار گیوه کشی اشتغال دارند،در مراکز استان ها مغازه هایی را برای فروش محصولات خود دایر کرده اند.

●این نوع محصول برای افراد منطقه قابل درک است چون ریشه در فرهنگ مردم منطقه دوانده و ارتباط محکمی را با منطقه برقرار کرده است.

●بر فعالیت های جمعی متمرکز است،به علت تقاضای بسیار برای این کالا تولید این محصول فعالیت گروهی را به وجود آورده که هر کس به طور تخصص مشغول کار در قسمتی از تولید و حتی بخش خدمات و فروش قرار گرفته است.

●گیوه بافی از هجوم جمعیت به شهر ها جلوگیری می کند،زنان را وارد چرخه کار کرده و در اقتصاد خانواده نقش برجسته ای به آنها داده است.

با توجه به ویژگی های ذکر شده تکنولوژی گیوه بافی را می توان در زمره تکنولوژی های مناسب نام برد ،توجه و حمایت از این صنعت نه تنها در سطح منطقه بلکه در سطح کشور باعث رونق اقتصادی وفرهنگی رفع مشکل بیکاری و بسیاری از مسائل دیگر می گردد.