به یاری اهورا مزدا

این زمین را با زنانی که روی آن زندگی می‌کنند، می‌ستاییم.

کدبانوی خانه را که اشو و سردار اشو است می‌ستاییم.

زن پارسایی را می‌ستاییم که بسیار نیک‌اندیش بسیار نیک‌گفتار، بسیار نیک‌کردار، فرهیخته باشد.

 همانگونه که همگان میدانید، در گاهشماری کهن ایرانی همه ماهها ۳۰ روزه بوده و هر یک از این سی روز برای خود نامی داشته و هرگاه که نام روز با نام ماه برابر می شود آن روز را جشنی برپا می کنند که بجز برابری نام ماه و نام روز، فلسفه ژرفی نیز در خود دارد. به این شیوه، در هر ماه یک جشن داریم. جشن فروردینگان، اردیبهشتگان،…. تا جشن اسپندگان. جشن سپندارمذگان یا اسپندگان واپسین جشن ماهیانه در سال است. و اینچنین می باشد که، پنجمین روز از هر ماه سی روزه “سپنته آرمئیتی” یا به گویش امروزی “اسپند” نام دارد. بنابراین، روز پنجم اسپند ماه در گاهشماری کهن به نام جشن سپندارمذگان یا اسپندگان می باشد که در گاهشماری کنونی که ۶ ماه نخست سال ۳۱ روزه است، این جشن در روز ۲۹ بهمن ماه می باشد.

اکنون می پردازیم به مفهوم و فلسفه و مفهوم این جشن. واژه “سپنته آرمئیتی” از دو بخش ساخته شده است. “سپنته” را به چم افزاینده و “آرمئیتی” را به چم آرامش و مهر و فروتنی می گویند. بنابراین، سپنته آرمئیتی به چم مهر و آرامش افزاینده می باشد. “سپنته آرمئیتی” نام چهارمین امشاسپند و در واقع، چهارمین گام برای پیوستن به خرد کل، مزدا اهورا، می باشد و در باور زرتشتی همانگونه که در همه جا برابری زن و مرد رعایت شده، در میان امشاسپندان هم این برابری وجود دارد و سه امشاسپند ویژگی مردانه و سه امشاسپند ویژگی زنانه دارند. سپنته آرمئیتی هم که به چم مهر و آرامش افزاینده است، یک امشاسپند مادینه می باشد، زیرا که ویژگی افزایندگی و زایندگی و باروری از ویژگی های زن و زمین می باشد. بنابراین، فلسفه راستین جشن اسپندگان ارج نهادن به زن و زمین مادر می باشد که ما را در دامن خود زاییده و پرورانده اند.

در این روز، بانوان از سوی همسران و فرزندان خود گرامی داشته شده و ارمغان و هدیه دریافت می کنند و از کارهای روزمره دست کشیده و دیگر اعضای خانواده آنها را بر دوش می کشند. همچنین، سپنته آرمئیتی در گیتی، نگهبان زمین می باشد و همانگونه که در آیین زرتشتی به زمین در کنار سه آخشیج آب و باد و آتش ارج نهاده می شود، در این روز گرامیداشت ویژه زمین مادر می باشد. زن و زمین، به ما زندگی می بخشند و خانه و خوراک و پرورش ما از آنهاست. زن و زمین که ما را بوجود می آورند و ما را دربرگرفته و می پرورانند، باید گرامی داشته شوند و نباید کمر به نابودی آنها بست. پس، آبادانی زمین و کشت و کار و تلاش و کوشش و زایش فرزندان پارسا، سپنته آرمئیتی را خشنود می سازد و آلوده ساختن ساختن زمین و نسا بر آن ریختن و گام نهادن مردان و زنان دروند او را آزرده خاطر می سازد.

فلسفه دیگری که در دل اسپندگان جا دارد، همانا نزدیک شدن به نوروز و گرمتر شدن و بارور شدن زمین می باشد. همانگونه که چهل روز پس از شب چله و زایش مهر، در شب جشن سده اوج سرما شکسته شده و زمین رو به گرما می رود، همانگونه نیز پس از سده، در روز اسپندگان شکوفایی وزایش آغاز شده و در زمین نخستین جوانه ها پدیدار می شوند و برای همین گاهی جشن اسپندگان را جشن برزگران (ویژه کشاورزان) نیز می نامند. همچنین، دانشمند گرانقدر، ابوریحان بیرونی، در مورد جشن اسپندگان می گوید:

“اسفندارمز فرشته موکل بر زمین است و ایزد حامی و نگاهبان زنان شوهر دوست و پارسا و درست کار بوده.. سپندارمز در ماه سپندارمز به جهت یکی شدن نام روز با ماه عید زنان بوده‌است و مردان به زنان هدیه می‌دادند. زنان نه تنها از هدایا و دهش هایی برخوردار می شدند، بلکه به نوعی در این روز فرمانروایی می کردند و مردان باید که از آنان فرمان می بردند. این رسم در شهرهایی چون اصفهان، ری و پهله و شهرهای مرکزی و غرب ایران باقی‌مانده‌است و به فارسی مزدگیران یا مردگیران گویند. “

امروزه، بجز جامعه زرتشتی در برخی از شهرهای ایران هنوز این جشن با نامهای گوناگون برپا می شود. در برخی شهرها آشی به نام آش اسفندی در این روز می پزند. همچنین، واژه مردگیران یا مزدگیران نشانی از آزادی گزینش همسر برای زنان در ایران کهن بوده است. بگونه ای که جایگاه زنان در ایران باستان برابر با مردان بوده و به جایگاه های والای اجتماعی و دولتی می رسیدند. زنان در ایران حتی به مقام سپهسالاری ارتش و پادشاهی کشور نیز گماشته می شدند. بزرگ زنان بسیاری در فرهنگ ایران بوده اند که برشمردن نام همه آنان در این نوشتار نمی گنجد، ولی شایسته است که از برخی از آنان نام ببریم.

نخستین بانوی نامدار ایران زمین، “دغدو” مادر بزرگ پیام آور آریایی اشوزرتشت اسپنتمان است که فرهنگ پرمایه آریایی بن مایه اندیشه اش را از او وام گرفته.

بانوی نامدار دیگر، بانو “ماندانا” مادر کوروش بزرگ است که فرزندی را به جهان پیشکش کرد که اندیشه زرتشت را جامه عمل پوشاند و نام ایران را به نیکی در جهان جاودانه کرد. از بانوان نامدار دیگر، بانو “کاساندان”، یگانه همسر کوروش بزرگ و پرورنده چهار فرزند نیک می باشد. “آتوسا” فرزند کوروش بزرگ و همسر داریوش بزرگ است. “آرتمیس” دریا سالار ارتش خشایارشاه می باشد. “گردیه” خواهر بهرام چوبینه، و والی شهر ری می باشد، “پوراندخت” و “آذرمیدخت” دختران خسرو اپرویژ و از شاهان ایران زمین می باشند و بسیاری از بانوان بزرگ دیگر…

یِنگهه هاتام. آئت یِسنِه . پَئی تی وَنگهُو.

مزدا اهورا. وَاِتا. اَشات هَچا.

یا ئونگهامچا. تائونس چا. تائوس چا . یَزَه مَئیدِه .

درود می فرستیم ومی ستاییم،

همهً زنان ومردانی که از میان مردمان،

به شناخت اهورامزدا،

درانجام کارنیک وپیوستن به اشا،

بهترین باشند.

نگارنده: نازنین زرین کلاه