در شرايطی که ايالات متحده قويا خواستار تحريم اقتصادی ايران است، فرانسه برای اولين بار از وضع تحريم اسقبال کرده و بريتانيا متحد اصلی واشنگتن با اعمال تحريم ها مخالفتی نکرده است.

اين در حالی است که روز سه شنبه يک مقام ارشد روسيه در نشست وزيران خارجه 1+5 در لندن از مخالفت کشورش و کشور چين با تهديد ايران خبر داده است.

شايد با توجه به اين موضعگيری هاست که کاندوليزا رايس، وزير امور خارجه آمريکا گفته هماهنگی مواضع برای تحريم ايران در ميان گروه ۵+۱ کار دشورای است.

باز گذاشتن راه گفتگو

خاوير سولانا، مسئول سياست خارجی اتحاديه اروپا، همزمان با اعلام تلويحی شکست مذاکرات می گويد که حتی در صورت وضع تحريم، درهای گفتگو به روی ايران باز است. سخنان مسئول سياست خارجی اتحاديه اروپا نشان می دهد که طرف های مذاکره با ايران که در انديشه تحريم اقتصادی اين کشور هستند، حاضر نيستند مسير تحريم ها تا به آخر پيموده شود.

به نظر می رسد اين سياست تنها به خاطر تشويق تهران به تعليق غنی سازی اورانيوم نيست، بلکه جامعه جهانی خود نيز برای وضع تحريم های موثر بر ايران با چالش های عمده ای رو به رو است.

اعضای دايم شورای امنيت تا کنون اعلام کرده اند که در صورت سرپيچی ايران از خواست تعليق، تحريم هايی بر تهران اعمال خواهد شد که هدف آن فشار بيشتر به دولت و نه ملت ايران است.

به اين ترتيب عمده تحريم هايی که تا کنون پيش بينی شده است، ممنوعيت فروش سلاح، محدوديت در سپرده گذاری های دولت در بانک های خارجی و حداکثر محروميت سفر مقام ايرانی به خارج خواهد بود.

تحريم های بی اثر؟

در بحث سلاح، روسيه عمده ترين شريک ايران است. در عين حال، ايران نيز در سالهای اخير تلاش های گسترده ای برای توليد محصولات دفاعی و سلاح های متعارف انجام داده و در برخی موارد - همچون موشک های شهاب - نگرانی هايی نيز برای غرب ايجاد کرده است.

در سوی ديگر، مسکو نيز طی سالهای اخير تحت فشار زيادی از سوی آمريکا قرار داشته تا فروش سلاح به ايران را متوقف کند. اگرچه روسها در موضع گير های علنی يه خواست ايالات متحده پاسخ منفی داده اند، اما بعيد به نظر نمی رسد که همچون ساخت نيروگاه اتمی بوشهر، چندان هم رضايت مشتری خود را جلب نکرده باشند.

با اين وصف شايد بتوان گفت که تحريم در خريد سلاح صدمه چندانی به وضعيت دفاعی فعلی ايران ايجاد نمی کند.

از سوی ديگر در ماه های اخير ايران برخی ازحساب های ارزی خود را در بانک های اروپايی جا به جا کرده است. هرچند در صورت تحريمی که از سوی سازمان ملل وضع شود فرقی ميان بانک های اروپايی با آسيايی وجود ندارد اما رفتار گذشته ايران و بی اعتمادی که اين کشور نسبت به بانک های اروپايی پيدا کرده، اين کشور را در مقابل اين نوع تحريم آماده نگاه داشته است.

محمود احمدی نژاد، رييس جمهور ايران، چندی پيش هشدار داده بود که رفتار دو گانه بانک های اروپايی بايد مشوقی برای کشورهای اسلامی باشد تا خود دست به تاسيس بانکی بين المللی بزنند که از گزند تهديد ها دور باشد.

ممنوعيت سفر مقام های ايرانی به خارج از کشور نيز با توجه به باز يودن درهای مذاکره چندان جدی به نظر نمی رسد. به نظر می رسد هر زمان که ايران تصميم به ادامه مذاکره بر سر تعليق غنی سازی بگيرد چاره ای جز سفر مذاکره کنندگان به خارج از ايران و در عمل نقض تحريم های سازمان ملل باقی نمی ماند.

فشار هايی که اعمال نمی شود؟

هر بار که بر شدت فشار های جامعه جهانی به چهارمين توليد کننده نفت جهان افزوده می شود، بهای اين کالا در بازارهای بين المللی نيز سير صعودی پيدا می کند.

قيمت نسبتا بالای نفت که طی ما های اخير رکورد افزايش را شکست و در جريان مذاکرات ايران و اروپا اندکی ثبات يافت، تحريم نفتی ايران را نيز برای آمريکا به گزينه ای نامطلوب بدل می کند.

آمريکا از ابتدای طرح پرونده ايران در شورای امنيت بر به کارگيری "تحريم های هوشمند" که فشار بر دولت را هدف می گيرد و اثری بر زندگی مردم نمی گذارد تاکيد داشته است. واقعيت آن است که اين موضوع دايره تحريم ها را تنگ می کند و گزينه های زيادی باقی نمی گذارد.

شايد مهمترين اقدام واشنگتن در اعمال فشار اقتصادی بر ايران طی ماه های اخير منصرف کردن ژاپن از شرکت در طرح توسعه ميدان نفتی آزادگان در جنوب غربی ايران بوده باشد.

ايالات متحده آمريکا طی ماه های اخير تلاش يک جانبه ای را اغاز کرده تا در صورت ناکام ماندن طرح تحريم اقتصادی از طريق سازمان ملل، اين کشور توانايی اعمال فشار به ايران را حفظ کند.

اما گفته های اخير وزير امور خارجه اين کشور در حذف گزينه تحريم نفتی و خروج همراه با ناخشنودی ژاپن از ميدان نفتی آزادگان، نشانگر برخی مشکلات است که ايالات متحده دستکم در کوتاه مدت با آنها درگير است.

صدور مجوز تعمير هواپيماهای مسافربری "ايرباس" ايران از سوی واشنگتن که با اهداف بشر دوستانه انجام شده نيز نشان می دهد که دست آمريکا برای اقدامی که مردم ايران را تحت فشار بيشتری بگذارد که نتيجه آن نارضايتی بيشتر از سياست های ايالات متحده است، چندان باز نيست.

چشم به بازار ايران

در اين ميان اروپا نيز که سهم عمده ای از بازار ۷۰ ميليونی ايران را در غياب ۲۷ ساله آمريکا در اختيار دارد با گسترش دامنه تحريم های ايران موافق به نظر نمی رسد.

آلمان که يکی از اعضای گروه ۵+۱ است مهمترين شريک اقتصادی ايران در اروپا است و فرانسه ديگر عضو اين گروه سرمايه گذاری کلانی در بخش نفت و گاز ايران و صنايع خودرو سازی جمهوری اسلامی دارد.

هم اکنون شمار زيادی از اتومبيل های پايتخت ايران با تکنولوژی فرانسوی در حرکت اند. اين بازار گسترده در انتظار يک خودروی تازه فرانسوی به نام "ال ۹۰" نيز هست که فرانسوی ها با پذيرش بسياری از خواسته های ايران که پيش از اين کم سابقه بود، همکاری با ايران را ادامه دادند.

چين نيزکه در حال رقابت با روسيه برای حضور در آسيای ميانه و منطقه دريای خزر است، بزرگترين موافقت نامه تاريخ نفتی ايران را به ميزان 70 ميليارد دلار برای صادرات گاز مايع طبيعی با ايران به امضا رسانده است.

چين در انتظار است تا با راضی نگاه داشتن تهران از خود و چراغ سبز واشنگتن اين موافقنامه را به قرار داد تبديل کند؛ امری که در صورت وضع تحريم عليه ايران اگر با مخالفت تهران رو به رو نشود اين بار مانع حقوقی شورای امنيت را پيش پای خود خواهد داشت.

ايالات متحده؛ حامی جدی تحريم

برای تحريم ايران، اين فقط ايالات متحده است که به علت غيبت ۲۷ ساله اقتصادی اين کشور در ايران، با مانع چندانی از سوی بازار خود رو به رو نيست و فقط چشم به افزايش قيمت های جهانی نفت در صورت تحريم ايران دارد.

مراودات اقتصادی ايران و اروپا که در سال های اخير - شايد آگاهانه از سوی ايران - افزايش يافته، علت کندی روندی است که ايالات متحده قصد دارد برای تحريم ايران در پيش بگيرد.

تحريم های که حتی در صورت اعمال، اثر فوری و چندانی بر آن متصور نيست، و آنطور که شواهد نشان می دهد قرار هم نيست به زودی بر دامنه آن افزوده شود.

شايد اين وضعيت نشان دهد که چرا ايران بارها اعلام کرده از اين دست تحريم ها نگرانی ندارد.