“بنیاد نسین” در صدمین سالگرد تولد عزیز نسین به منظور از نزدیک شناختن و شناساندن و ارزش یابی عزیز نسین نمایشگاهی با عنوان، “انسانی که به عمرش نمی گنجد” ( A Life Overflowing) ترتیب داد. این نمایشگاه را می توان بین روزهای 10 جون و 16 جولای بازدید کرد. هدف این نمایشگاه، توضیح عصری که عزیز نسین زندگی کرده، از طریق آنچه که از عزیز نسین باقی مانده، است.

نمایشگاه، درک حوادثی مانند 7- 6 سپتامبر، 12 سپتامبر، قتل عام مادیماک – که ترکیه را عمیقا تحت تاثیر قرار داد، حوادثی که نشانه های عمیقی در جامعه از خود بجای گذاشت ـ از دیدگاه عزیز نسین را برای مان امکان پذیر می سازد. در این نمایشگاه، هم چنین، به دنیای ادبیات، زندگی روزمره و به سیاست نیز از دیدگاه عزیز نسین نگاه خواهیم کرد. در کنار دست نوشته های عزیز نسین، اشیاء شخصی، جوایز ملی و بین المللی که دریافت کرده و کتاب هایش، و نیز، گزارش های ویدئویی و مستند از زندگی وی نیز در این نمایشگاه، نمایش داده خواهد شد. علاوه برآن، بنیاد نسین، تمامی آرشیو عزیز نسین را برای اشتراک در اختیار عموم قرار خواهد داد. بنیاد نسین سال پیش هم، یادداشت های روشنفکر بزرگ مان را که با خط قدیمی نوشته شده است در 13 جلد جمع آوری و منتشر کرد. در این کتاب ها، یادداشت های عزیز نسین، در خصوص قتل عام مادیماک نیز جای داده شده است.

قتل عام روشنفکر

در ترکیه، سال های طولانی است که وقتی عزیز نسین گفته می شود، مادیماک و وقتی مادیماک گفته می شود عزیز نسین به خاطر آورده می شود. روشن است که برخی محافل، آن را تا مسئولیت عزیز نسین تنزل می دهند. چند روز پیش بود، نمایندهAKP از دیاربکر، “اویا اراونات”   Oya Eronat در “کمیسیون تحقیقات حقوق بشر” به نماینده CHP “زینب آلتی اوک” Zeynep Altiok گفت: “آیا گفتید که کاشکی عزیز نسین سخنرانی نمی کرد و پدرم نیز از دست نمی رفت”؟ این سخن نشان می دهد که این وضعیت تا چه حدی واقعیت داشته و نشانی از روزمرگی آن دارد. مادیماک یک قتل عام روشنفکر است و علی رغم گذشت 22 سال از این قتل عام هنوز هم ادامه دارد. برخی از وکلای مدافع این قتل عام بعدها نماینده مجلس هم شدند، همین نمایندگان مجلس، هنوز هم آتش آن قتل عام را تحریک می کنند.

مجرم اصلی، روشنفکران

امروز 6 جولای بیستمین سال وفات عزیز نسین است. از طرف دیگر سال 2015 صدمین سال تولد عزیز نسین است. عزیز نسین یکی از روشنفکرانی است که به عصری که کشورمان زندگی می کند نمی گنجد. در این دو روز مهم، در پشت سخن آن نماینده مجلس، حقیقتی نهفته است، و آن این است که ترکیه با روشنفکران خود مسئله دارد. آیا کشور دیگری مانند ترکیه وجود دارد که اینقدر روشنفکر کشور خود را متهم کند، بیکار کند، تبعید کند و اگر کافی نبود زندانی و اگر آن هم کافی نبود به قتل برساند؟ دوران قبل، مسئله ای جدا و موضوعی است مستقل، اما از “تنظیمات” تا به امروز، متهم شدن روشنفکران در ترکیه به یک سنت اجتماعی بدل شده است. از حاکمیت تا اپوزیسیون، از راست تا چپ، همه روی گناهکار بودن روشنفکر هم فکرند. عزیز نسین هم یکی از روشنفکران اصلی گناهکار تاریخ معاصرمان است. به پایان رسیدن زندگی عزیز نسین دو سال و چهار روز بعد از قتل عال عام مادیماک یکی از نمونه های زیاد آن است. به عنوان مثال، وقتی ستوان ارتش بود و از ارتش اخراج شد، در دلیل اخراج اش نوشتند:”سوء استفاده از وظایف و اختیارات”، چنان که، او در زندگی نویسندگی اش نیز آن را نشان داد.

بیان مسئولیت

اواخر سال های CHP و در طول حاکمیت DP یا در زندان بود و یا تحت تعقیب. در حوادث 7- 6 سپتامبر به عنوان یک مظنون طبیعی دستگیر می شود. در 12 مارس و 12 سپتامبر اگر هم در زندان نباشد حق خروج از ترکیه را ندارد. مظلوم است، در هر دوران سرکوبی ظلم دیده است، ولی سربلند است. “روشنفکر سربلند می شود”، بیان حال وضعیت عزیز نسین است.

در یکی از مهم ترین جنبش های روشنفکری معاصرمان، در دومین اش، “خواست های روشنفکران”، نه فقط سازمانده جنبش، بلکه خود جنبش بود. “کنان ائورن” را به دادگاه داد. به نظر عزیز نسین، “ترکیه به غیر از عزیز نسین روشنفکری ندارد”!   این بیان مسئولیت قابل قبول برای هر روشنفکری است. هر روشنفکر واقعی به جای نام در این جمله باید اسم خود را بنویسد.

یک حلقه نور

قبل از 2 جولای 1993 در مناطق مختلف استامبول، در “آک سارای”، در “تقسیم”، در “کادی کؤی” روزنامه “آیدینلیک” (روشنایی) را برای مردم، که سرمقاله نویس اش بود امضاء می کرد. مردم پر هیجان، زنده، درهم تنیده و پرجنب و جوش و کنجکاو، دورش حلقه می زدند، چنان که صدا هم قادر به نفوذ نبود، ولی او همیشه می دانست که چگونه صدایش را و زمزمه هایش را به بیرون از این حلقه تا صفوف آخر منتقل کند.

تصور می کردم، وقتی به روزنامه می آمد، گویی ناگهان یک حلقه نور همه جا را در برمی گرفت. احساس می کردی، که نور به خودش و خود به نورش نمی گنجید. در صدمین سال تولد و بیستمین سال مرگ اش که مصادف با نمایشگاه عزیز نسین شده است، تا فراموش نکرده بگویم: در مقابل هزاران عکس، اشیاء، کتاب ها و اسناد، جمله ای با عنوان “انسانی که به عمرش نمی گنجد” نوشته شده است، که به نظرم برای بیان عزیز نسین بسیار ناکافی است. گفتن، “روشنفکری که به عصرش نمی گنجد” او را بهتر بیان می کند. فقدان او را امروز، بسیار عمیق تر احساس می کنیم.

12 جولای 2015

توضیح مترجم

1) مجید اونال Mecit Ünal و لینک مقاله

http://www.aydinlikgazete.com/kultursanat/cagina-…

2) اشاره به حوادث خشونت بار 7- 6 سپتامبر (1955) در استامبول و جزیره “بؤیوک آدا” علیه غیر مسلمانان است.

3) اشاره به کودتاهای آمریکایی (12 مارس 1971) و رهبر کودتای (12 سپتامبر 1980)، “کنان ائورن” و همچنین قتل عام روشنفکران در 2 جولای 1993 در مادیماک – سیواس است.

4) “تنظیمات” (1839) اشاره به اولین اصلاحات اجتماعی و سیاسی جدی در تاریخ عثمانی است که نهایتا منجر به حکومت مشروطه، (مشروطیت اول – 1876) گردید. 

* علی قره جه لو، نویسنده و مترجم مستقل ساکن تورنتو، دارای دکترای علوم سیاسی، در حوزه ی مسائل سیاسی ملیت های ایران بویژه ترک ها و مسائل سیاسی ترکیه و آذربایجان و ارمنستان می نویسد.