فیسبوک شما بعد از مرگ چه می‌شود؟

صفحات کاربران از دنیا رفته، گاهی فعال می‌ماند. کاربر، چشم از دنیا فروبسته اما حسابش باز است و برخی از آنها که به رسم رفاقت‌های مجازی این روزگار، دوستی‌شان به فیسبوک بسته است، برای درگذشته پیام می‌گذارند و تصویرش را لایک می‌کنند و در مواردی، تولدش را هم تبریک می‌گویند.

اگر صفحه فیسبوک کسی که درگذشته، به شکلی عادی و بدون اطلاع نزدیکانش فعال مانده باشد، حساب او حتما هک شده و آنها که برای او چیزی نوشته‌اند، درخواهند یافت که "او" هکر، یا کسی بوده که از این حساب مجازی، سوءاستفاده می‌کرده است.

سیاست کمپانی فیسبوک این است که امکان بازنگهداشتن حساب کاربران درگذشته را -البته به شکلی متفاوت از زندگان- فراهم آورد. از این رو برآوردشده است که تا سال ۲۰۹۸، شمار کاربران مرده فیسبوک از کاربران زنده آن بیشتر باشد، و فیسبوک گسترده‌ترین گورستان مجازی جهان شود.

قانون چه می‌گوید؟

فیسبوک در پی ابراز تمایل بازماندگانی که می‌خواهند از این راه به یاد عزیزان درگذشته‌شان باشند، ادامه زندگی مجازی آنها را ممکن کرده است.

بردلی شیر، حقوقدان و استاد دانشگاه جرج واشنگتن، متخصص وکالت پرونده‌های شبکه های اجتماعی است. او نخستین وکیل آمریکایی است که با دولت ایالتی (ایالت مریلند) در وضع قوانین شبکه های اجتماعی همکاری نزدیک کرده است.

آقای شیر به سایت فارسی بی‌بی‌سی می‌گوید:‌ "هک شدن ایمیل و حساب‌های شبکه‌های اجتماعی کاربران پس از مرگ آنها، در موارد بسیاری برای بازماندگان، به ویژه وارثان آنها دردسر ساز شده است. اندیشه وضع قوانین ویژه در این خصوص هم چند سالی است که قوت گرفته است. اما تحول تکنولوژی و پیشرفت شیوه‌های هک کردن حساب‌های مجازی سبب شده که این قوانین هم پیوسته به بهینه‌سازی نیاز داشته باشند. اگر در وصیتنامه تصریح نشده باشد، هر اقدام بازماندگان ممکن است با دشواری مواجه شود و همواره احتمال هک شدن حساب‌ها و دستبرد به آنها می‌رود. با آن که به نظر می رسد ایمیل و کلاود (Cloud) حساس‌تر و شخصی‌تر باشند، در واقع لزوما این‌گونه نیست. خیلی‌ها اطلاعات و دیدگاه‌های شخصی‌شان را در فیسبوک می‌گذارند، و این ممکن است پس از مرگ برای بازماندگان مشکل بیافریند، همانگونه که ممکن است برای زندگان هم دردسرساز شود. در مقررات و نکات حقوقی تازه‌ای که فیسبوک تدوین کرده، به بسیاری از این موارد اشاره شده، اما کمتر پیش می‌آید که کاربری بنشیند و این نوع جزئیات را پیش از باز کردن حساب فیسبوک بخواند."

Image copyrightGETTYImage captionآمارها نشان می‌دهد در هر ۲۴ ساعت، بیش از ده هزار کاربر فیسبوک از دنیا می روند

از حدود ۵ سال پیش وکلا و دفاتر حقوقی با تخصص "زندگی مجازی پس از مرگ" شروع به فعالیت کرده‌اند، و به مرور فعالیتشان بیشتر شده است. این وکلا، بر اساس وصیت کسی که درگذشته، عمل می‌کنند و مطابق خواسته های او، حساب‌های مجازی - به طور خاص حساب فیسبوک او - را اداره می کنند و فعال نگاه می دارند.

در سال ۲۰۱۵ فیسبوک سیاست حقوقی ویژه ای برای کاربران مرده وضع کرد. این سیاست، امکان محو شدن حساب کاربر را پس از مرگش فراهم می آورد. اما برای این کار گواهی فوت باید به همراه شناسنامه و مدرک شناسایی بازمانده (یکی از نزدیکان) یا وکیلی که تقاضای بستن صفحه را کرده، به فیسبوک ارائه شود.

گزینه دیگری که پیش روی کاربران است، تبدیل حساب کاربر درگذشته به "حساب یادگاری" است. حساب یادگاری را وارث یا وکیل متوفی اداره می‌کند، که اجازه دانلود کردن آرشیو عکس ها، پست های فیسبوک و دیگر اطلاعاتی را که کاربر در زمان زنده بودن به اشتراک گذاشته، خواهند داشت.

فیسبوک در بخش "امنیت حساب های کاربری" در مورد حساب درگذشتگان توضیح می‌دهد. در این بخش اشاره شده که پس از تبدیل شدن یک حساب کاربری به حساب یادگاری، فقط خویشان، وکلا، یا دوستانی که هویت آنها با ارائه مدرک پذیرفتنی از سوی فیسبوک تأیید شده، می توانند در جستجوی فیسبوکی، نام و حساب کاربر فوت شده را پیدا کنند. همین عده هم، تنها کسانی هستند که می توانند به یاد عزیز درگذشته شان، یادداشت بنویسند و روی آن صفحه پست کنند. وقتی حسابی یادگاری می شود، امکان دستکاری و تغییر آن وجود ندارد.

صفحه فیسبوک آنها که وصیتی نکرده‌اند و کسی از نزدیکانشان هم در اندیشه تداوم یا توقف فعالیت فیسبوکی شان نیست، پس از مرگشان باز خواهد ماند. اگر صفحه غیرفعال باشد، فیسبوک آن را نمی بندد. اما این، راه را برای هک شدن یا سوءاستفاده باز می گذارد.

جولی، زنی آمریکایی که می گوید تجربه تلخ هک شدن حساب فیسبوک یکی از نزدیکانش، او را بیشتر به عزا نشانده، به سایت فارسی بی بی سی می گوید پس از مرگ خواهر شوهرش، کسی برای بستن حساب فیسبوک او اقدام نکرده است. او با بغض ادامه می دهد:‌ "هیچ کداممان در خانواده چندان اهل فیسبوک و فضای مجازی نیستیم. بعد از مرگش آنقدر سوگوار و بی قرار بودیم که این اصلا به فکرمان نرسید. حالا حساب فیسبوک هک شده و هکر آن به نام خواهر شوهرم، عکس دیگران را می بیند، لایک می کند، کامنت می گذارد، و ...خلاصه، ترسناک است. با فیسبوک تماس گرفته‌ایم و مشغول بررسی این هستیم که چه می شود کرد..."

'تنها فیسبوک است که می‌ماند...'

شوهر لیسا که تخصصش نرم افزار بود و به دنیای مجازی وابستگی خاصی داشت و از نخستین کسانی بود که به فیسبوک پیوست، سال گذشته قربانی بیماری سرطان شد. لیسا می خواست به یاد او و برای آن که فرزندانش جایی برای یاد کردن از پدرشان داشته باشند، حساب فیسبوک همسرش را فعال نگهدارد.

او به سایت فارسی بی‌بی‌سی می گوید: "گاهی سراغ صفحه اش در فیسبوک می روم و فقط یک لحظه حس می کنم زنده است. گاهی برای به یادآوردن گذشته، عکس هایمان را نگاه می کنم و خاطراتمان را مرور می کنم. وقتی دلم خیلی برایش تنگ می شود، یا بچه ها خیلی بی تابی می کنند و بهانه پدرشان را می گیرند، عکس هایی را که در بیمارستان و طی دوران شیمی درمانی از او داریم، نگاه می کنم و به آنها هم نشان می دهم. خیلی از این عکس ها روی فیسبوکش هست. دلخوشی مان این است که از درد و بیماری رها شده. به لطف فیسبوک، حضورش را همچنان در زندگی مان حس می کنیم."

برخی بازماندگان اما، بر سر باز نگهداشتن یا بستن صفحه فیسبوک کاربر درگذشته، اختلاف نظر دارند. یکی از اینها، جیمز است که اصرار دارد صفحه فیسبوک نامزدش مری، به صفحه یادگاری تبدیل شود و باز باشد، اما خانواده نامزدش موافقت نمی کنند. نامزد جوان جیمز در تصادفی کشته شده و وصیتنامه نداشته است. جیمز هم قانونا اختیاری برای دخل و تصرف در خواست خانواده مری ندارد. اما از کوشیدن دست نکشیده و سعی دارد خانواده نامزدش را راضی کند که صفحه را نبندند. جیمز در پاسخ این پرسش که چرا بر خواسته‌اش این همه اصرار می‌ورزد، اشک‌ریزان به بی‌بی‌سی می‌گوید: "احساس می کنم مری این طور می خواست. نه، احساس نمی کنم، یقین دارم."