ماهی قرمز کوچکی که سال‌هاست یکی از اعضا و اجزای ثابت سفره‌های هفت‌سین ایرانی‌هاست، دغدغه این روزها و شب‌ها بین دوستداران حیوانات است که با مهمان‌شدنش در برخی از خانه‌ها از عمرش کم می‌شود.

برای جلوگیری از مرگ این موجودات کوچک در تنگ آب در خانه‌ها، ‌این ماهی بارها به بیماری‌زایی متهم شد. بعد هم گفته شد اصلا بودن ماهی قرمز در هفت‌سین سنت ایرانی نیست. مواردی که شاید زیاد اعتماد مردمی را که در شوق چیدن سین‌های هفت‌سین روزشماری می‌کردند، جلب نکرد و آنها را برای حذف ماهی قرمز متقاعد نکرد.

این روزها برخی از فعالان حقوق حیوانات و طرفداران نخریدن این ماهی‌ها می‌گویند این روش‌ها موثر بوده و در این سال‌ها مردم تنگ خالی یا تزیین‌شده با گل و میوه و مجسمه ماهی را سر سفره گذاشته‌اند، ولی یک جای کار می‌لنگد؛ برخی فعالان حقوق حیوانات می‌گویند، کودکان از آشنایی با یک حیوان خانگی محروم می‌شوند.

آموزش و آگاه‌کردن خانواده‌هایی که دوست‌ دارند برای فرزندان‌شان در عید ماهی قرمز در خانه نگهداری کنند، یکی از مواردی است که بسیاری از فعالان حقوق حیوانات بر آن تاکید دارند. اما خانواده‌هایی که به ویژه فرزندان‌شان، نوروز را با پیچ‌وتاب‌خوردن ماهی قرمز در تنگ بر سر سفره نوروزی می‌شناسند، چطور باید بدانند ماهی قرمز می‌تواند ۲۵ سال زندگی کند؟

شاهین سپنتا، فعال حقوق حیوانات و دامپزشک در اصفهان، می‌گوید، همراه با همفکرانش در تلاشند، روش‌های آموزشی و اطلاع‌رسانی در مورد نگهداری ماهی قرمز را اجرا کنند.

ماهی‌ها تنها موجوداتی نیستد که برای نخریدن‌شان در نوروز طیف‌های مختلف زیست‌محیطی و مدافعان حیوانات هر سال بحث‌های تازه‌ای را مطرح می‌کنند. امسال نوبت به سبزه عید هم رسید که برخی از دوستداران طبیعت «کاشت نهال را به جای سبزه» پیشنهاد کردند تا به گفته آنها از هدررفتن حجم زیادی گندم و عدس و آب جلوگیری شود. بر این اساس از مردم خواسته شده کاشت بذر را جایگزین سبزه کنند و به جای دور ریختن سبزه‌ها در سیزدهمین روز از نهالی نگهداری کنند که چند سال بعد درخت می‌شود. کارزار نوپا و تازه‌ای که می‌گوید بذرهایش را هم به دست مردم می‌رساند، هنوز مثل کارزار ماهی قرمز، سال‌ها زمان لازم دارد تا پاسخگوی موافق‌ها و مخالف‌ها با حذف یکی دیگر از اجزای سفره هفت‌سین باشد.

نوروز و آموزش مسایل زیست‌محیطی به کودکان

یکی از مسایلی که در تعطیلات نوروزی گریبان شهرها و روستاها و طبیعت ایران را می‌گیرد، زباله‌های فراوانی است که گردشگران با خود به جنگل و کوه و دشت می‌برند و در جاده‌ها رها می‌کنند و حتی گاهی در خانه‌ها، لزومی برای جداسازی زباله‌های تر و خشک نمی‌بینند. در روزهای نوروزی ۹۴ روزانه ۱۱ هزار تن زباله فقط در شمال کشور تولید شد که بیشترین نرخ آلودگی سواحل، جاده‌ها و زیستگاه‌ها را به دنبال داشته است. همینطور، مدیرعامل سازمان پسماند شهرداری رشت گفته بود در نوروز ۹۴، ۱۴۰۰ تن زباله در این شهر که مقصد بسیاری از گردشگران بوده تولید شده است.

تلویزیون ایران اعلام کرده در برنامه‌های نوروزی‌اش مستندها و مصاحبه‌ها و فیلم‌های متنوع مرتبط با مراقبت از درختان و اطلاع‌رسانی در مورد آسیب‌های انسانی به جنگل‌ها و روش‌های از بین بردن محیط زندگی حیوانات در معرض خطر نابودی، پخش خواهد کرد. خبرگزاری صدا وسیما گزارش داده، طیف وسطیعی از این برنامه‌ها برای اطلاع‌رسانی و آموزش کودکان و نوجوانان در زمینه محیط زیست است.

برخی از پژوهشگران می‌گویند اتفاقا نوروز زمان مناسبی برای این دوره آموزشی برای کودکان است. از کتاب مرتبط به محیط زیست به بچه‌ها عیدی دادن تا آموزش تفکیک زباله‌های تر و خشک و روش مراقبت از درختان و بوته‌ها در سیزده به در و سفرهای جاده‌ای و بازی در طبیعت بدون آسیب‌رساندن به حیوانات؛ آنها می‌توانند معلم خانواده‌هایشان شوند؛ شاید شبیه کودکان همیار پلیس که قوانین راهنمایی رانندگی را به پدر و مادرشان گوشزد می‌کنند.