دلیل تنش میان پاکستان و عربستان چیست؟

تازه ترین تحولات، انتقاد وزیر خارجه پاکستان از "کوتاهی سازمان همکاری اسلامی از حمایت از کشمیری ها" و نیز گزارش ها از تدابیر اقتصادی نومید کننده ریاض علیه اسلام آباد بوده است.

سازمان همکاری اسلامی در خاک عربستان مستقر است و این کشور نفوذ بیشتری در این نهاد دارد.

خبرگزاری رویترز به نقل از دو مقام نظامی بلند پایه می نویسد انتقاد پاکستان از واکنش عربستان سعودی موجب ناخشنودی ریاض شده است.

پاکستان گفته بود عربستان با مناقشه منطقه کشمیر با بی اشتیاقی برخورد کرده است. سفر ژنرال قمر جاوید باجوا، رئیس ستاد مشترک ارتش پاکستان به عربستان برای ترمیم روابط دو کشور بوده است.

ژنرال بابار افتخار، سخنگوی ارتش پاکستان گفته است این سفر از قبل برنامه ریزی شده و "هدف اصلی آن مسائل نظامی است."

اما ابعاد مناسبات دو کشور چیست و اخیرا چه اتفاقی افتاده؟

روابط استراتژیک

عربستان و پاکستان دارای روابط محکم استراتژیکی هستند.

عربستان بزرگترین صادرکننده نفت به پاکستان و همچنین بازار عمده ای برای محصولات پاکستان است. حدود دو میلیون شهروند پاکستان در عربستان کار می کنند و ارز خارجی ارسالی از عربستان به پاکستان، سالانه معادل چهار و نیم میلیارد دلار است.

عربستان همچنین همکاری های نظامی با پاکستان دارد. پاکستان یکی از قدرتمندترین ارتش های جهان را دارد و تنها کشور اسلامی است که دارای توانایی سلاح هسته ای است.

اولین سفر رسمی عمران خان، نخست وزیر پاکستان پس از ادای سوگند، دیدار از عربستان سعودی بود و در آن موقع گزارشات حاکی از این بود که علت این که عمران خان، عربستان سعودی را برای اولین سفر خارجی خود انتخاب کرده درخواست کمک مالی از این کشور در زمانی بود که پاکستان گرفتار یک بحران شدید اقتصادی بود.

در جریان سفر ولیعهد عربستان سعودی به اسلام آباد در فوریه سال گذشته، ولیعهد سعودی موافقتنامه های اقتصادی به ارزش ۲۰ میلیارد دلار با پاکستان امضاء کرد.

چه اتفاقی افتاد؟

پس از آن که دولت هند، اصل ۳۷۰ قانون اساسی را که به منطقه مورد مناقشه کشمیر یک خودمختاری ویژه می داد، لغو کرد پاکستان چندین بار سرخوردگی خود را از موضع سازمان همکاری اسلامی در برخورد با این موضوع، ابراز کرده است.

در تازه ترین بیانیه در این باره که به مناسبت سالگرد اعلام تصمیم دولت هند بود، سازمان همکاری اسلامی یک بار دیگر خواستار حل و فصل مناقشه بر اساس قطعنامه های شورای امنیت سازمان ملل متحد شد.

اخیرا شاه محمود قریشی، وزیر خارجه پاکستان در جریان مصاحبه با کانال محلی "آری نیوز" با یک لحن غیر معمول حمله تندی به سازمان همکاری اسلامی کرد و از آنچه که آن را "بی تفاوتی" سازمان و تعویق مرتب اجلاس وزرای خارجه کشورهای عضو برای حمایت از کشمیر خوانده بود انتقاد کرد و گفت کشور او در صدد برآمده برای حل مناقشه کشمیر به راه های دیگری متوسل شود.

"اگر اجلاس سازمان همکاری اسلامی امکان پذیر نیست، ما در خارج از چارچوب سازمان تشکیل جلسه خواهیم داد. پاکستان نمی تواند بیشتر از این در برابر درد و رنج کشمیری ها ساکت بماند"

از سوی دیگر، در حالی که صحبت از کاهش حمایت مالی عربستان از پاکستان بود، رسانه ها گزارش دادند اسلام آباد قبل از سررسید پرداخت بدهی هایش به عربستان سعودی، یک میلیارد دلار وام را بازپرداخت کرده است.

این وام بخشی از یک بسته نجات ۶ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلاری بود که در اکتبر ۲۰۱۸ عربستان به پاکستان داده بود. مبلغ ۳ میلیارد دلار وام و تسهیلات اعتباری برای خرید نفت جزو این بسته کمکی بود.

روزنامه پاکستانی اکسپرس تریبون، به نقل از منابع نوشت از آنجا که مدت اعتبار موافقتنامه دو ماه قبل منقضی شده و ریاض آن را تجدید نکرده بود،

اسلام آباد از ماه مه گذشته محموله های نفت مورد توافق را دریافت نکرده است. به گفته منابع، چین برای حمایت پاکستان از پیامدهای انصراف احتمالی ریاض، یک وام اضافی یک میلیارد دلاری در اختیار پاکستان قرار داده بود.

ملاحظات منطقه‌ای

روابط ریاض و اسلام آباد مصون از تنش های منطقه ای نیست.

در اواخر سال ۲۰۱۹، بر سرآنچه که گفته می شد فشار عربستان به پاکستان برای عدم شرکت در اجلاس سازمان همکاری اسلامی در مالزی در دسامبر است، جر و بحث در گرفت.

استدلال عربستان برای عدم شرکت این بود که این اجلاس محل مناسبی برای بحث در باره مسائلی که مربوط به جهان اسلام است، نیست. ولی به نظر تحلیلگران عربستان نگران انزوای خود بین کشورهای منطقه مانند ایران، ترکیه و قطر بود و تصور می کرد اجلاس مورد بحث تلاشی برای ایجاد یک بلوک اسلامی تازه است.

رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در آن موقع گفته بود که عربستان سعودی از پرونده های کارگرهای اخراجی پاکستانی استفاده کرده و پس اندازهای آنان را از بانک مرکزی پاکستان بیرون کشیده است تا اسلام آباد را تحت فشار بگذارد که از شرکت در اجلاس مالزی منصرف شود. هر دو کشور این موضوع را تکذیب کردند.

با این وجود، کمتر از دو ماه پس از عذرخواهی پاکستان از شرکت در اجلاس مالزی، رئیس جمهوری ترکیه به پاکستان سفر کرد و برای پیشبرد همکاری های اقتصادی و نظامی فیمابین مذاکراتی انجام داد. او در جریان سخنرانی در مجمع عمومی مجلس پاکستان قول داد در برابر "فشارهای سیاسی" که به پاکستان وارد می شود از این کشور حمایت کند.

از سوی دیگر، مناسبات عربستان سعودی با هند که دشمن سنتی پاکستان است در سال های اخیر از تحرک قابل ملاحظه‌ای برخوردار شده؛ به خصوص پس از دیدار ولیعهد عربستان سعودی از دهلی در فوریه سال گذشته که در جریان آن ولیعهد عربستان علاقمندی خود را به بسط روابط تجاری غیر-نفتی بین دو کشور نشان داد و ابراز امیدواری کرد که سرمایه گذاری کشورش در هند طی دو سال به ۱۰۰ میلیارد دلار برسد.

چند روز پس از تصمیم هند برای لغو موقعیت ویژه کشمیر، شرکت نفت آرامکوی عربستان سعودی توافقنامه ای با هند به ارزش ۱۵ میلیارد دلار امضا کرد.

این توافقنامه موجب خشم محافل پاکستان شد که در انتظار نشان دادن حمایت عربستان از کشورشان بودند. ولی در بیانیه وزارت خارجه عربستان سعودی نشانی از برآورده شدن این انتظار دیده نمی شد.

در این بیانیه "دو طرف درگیر در مناقشه" ترغیب شده اند که صلح و ثبات را حفظ کنند و برای دستیابی به حل و فصل صلح آمیز بر اساس قطعنامه های بین المللی، کار کنند.