ادبیات و سروده های اوستا:
Anonymous
ادبیات و سروده های اوستا:
. ادبیات اوستایى
زبان اوستایى كه در ایرانویج ، سرزمینى از نواحى شرق ایران (احتمالاً خوارزم، یا مرو و یا بلخ)، بدان سخن مى‌گفته‌اند , زبانى است كه كتاب دینى زردشتیان، اوستا ، بدان نوشته شده است. از این زبان جز كتاب اوستا و آثار وابسته به آن اثر دیگرى برجاى نمانده است. قدیم‌ترین آثار این زبان به سده‌هاى دهم.- هشتم ق.م تعلّق دارد، امّا به سبب اهمّیت سنّت شفاهى، كتاب اوستا تا سدة چهارم.م مكتوب و مدوّن نشده بود. در این تاریخ، مقارن پادشاهى شاپور ساسانى (309ـ379 م) (كلنز، همان‌جا)، و پس از رسمیت یافتن دین زردشتى، این مجموعه با خطّى مخصوص به نام «دین‌دبیرى» (=.خطّ دینى)،د
كه به همین منظور از روى خطّ فارسى میانة كتابى و خطّ پهلوى زبورى ابداع شده بود، با تلفّظ موبدان اواخر دورة ساسانى به كتابت درآمد .
اوستا یى كه امروز در دست است و به صورت دست نوشته از 1278م به بعد استنساخ شده است , در حدود یك سوم یا یك چهارم اوستاى دورة ساسانى است. اوستا ى مكتوب روزگار ساسانیان، بنابر كتاب دینكرد (كتاب 8 ، فصل 1 ، بند 17-7 ) در 21 نَسْك (=.باب) تدوین شده بود. این كتاب تألیف عظیمى بود، دربر دارندة مطالبى دربارة ـ پیدایش جهان و رستاخیز، نجوم و پزشكى، زندگى زردشت و تاریخ انسان، حماسه‌ها و اسطوره‌هاى كهن و مجموعه‌اى از دانستنیهاى گوناگون. ـ همة اوستا از نظر زبان یكدست نیست. این تفاوت را مى‌توان ناشى از اختلاف گویشى یا قدمت بعضى از بخشهاى آن دانست.
متنهاى اوستایى را براساس قدمت زبانى و ویژگیهاى دستورى و زبان‌شناختى و نیز از دیدگاه آموزه‌هاى بنیادى و محتواى مذهبى مى‌توان به دو دستة اوستا ى گاهانى و اوستا ى متأخّر بخش كرد:
وستا ى گاهانى.. متنهاى گاهانى، كه در حدود یك ششم از اوستا ى موجود را دربر مى‌گیرد، تنها مأخذ معتبر درخصوص زندگى زردشت است و در مجموع آموزة خالص بنیانگذار آن را باز مى‌نماید. اوستا ى گاهانى شامل این بخشهاست:
الف. گاهان ( گاتها یا گاثاها ) قدیم‌ترین بخش اوستا ظاهراً سرودة خود زردشت مشتمل بر هفده سرود است كه در اوستا ى كنونى جزئى از یسنا ست. اشعار گاهان هجایى است و از نظر ساختمانى با اشعار ودایى مشابهت دارد. متأسّفانه ناآشنایى كامل با اندیشه‌هاى زردشت (مانند رابطة خاصّ انسان و داناى همه چیز)، مشكلات دستورى (صرفى و نحوى)، ابهامات واژگانى و پیچیدگى زبان شعر موجب شده است كه اوستاشناسان در فهم و ترجمة گاهان با دشوارى مواجه شوند. ترجمه گاهان به زبان فارسى میانه (=.پهلوى) نیز كمك چندانى به فهم بهتر آن نمى‌كند. به نظر گرشویچ ، به رغم این دشواریهاى زبانى، عقاید رفیع و والاى زردشت از میان این اشعار غنایى دینى،كه براى بیان اندیشه‌هاى روشن و انسانى و تحوّلى در اندیشه، در قالبى زیبا و لطیف سروده شده، مشهود است. گاهان را به پنج «گاه» (=.بخش) تقسیم كرده‌اند و هر «گاه» داراى فصلهایى به نام «ها » است.
ب. «یسنهاى هفت‌ها».. این بخش، كه به نثر است و پس از گاهان قدیم‌ترین بخش اوستا را شامل مى‌شود، «یسْنهاى هَپْتَنگهایتى » یا «یسْنهاى هفت فصل» نیز نامیده مى‌شود و مشتمل بر یسْنْهاى 35 تا 41 است.
ج. دعاهاى یسن 27 . در این بخش از اوستا ى گاهانى متن دعاهاى معروف زردشتى نظیر اَهُونَوَر ، اَشِمْ وُهُو و ینْگهِه هاتام آمده است.
اوستا یى كه امروز در دست است و به صورت دست نوشته از 1278م به بعد استنساخ شده است , در حدود یك سوم یا یك چهارم اوستاى دورة ساسانى است. اوستا ى مكتوب روزگار ساسانیان، بنابر كتاب دینكرد (كتاب 8 ، فصل 1 ، بند 17-7 ) در 21 نَسْك (=.باب) تدوین شده بود. این كتاب تألیف عظیمى بود، دربر دارندة مطالبى دربارة ـ پیدایش جهان و رستاخیز، نجوم و پزشكى، زندگى زردشت و تاریخ انسان، حماسه‌ها و اسطوره‌هاى كهن و مجموعه‌اى از دانستنیهاى گوناگون. ـ همة اوستا از نظر زبان یكدست نیست. این تفاوت را مى‌توان ناشى از اختلاف گویشى یا قدمت بعضى از بخشهاى آن دانست.
متنهاى اوستایى را براساس قدمت زبانى و ویژگیهاى دستورى و زبان‌شناختى و نیز از دیدگاه آموزه‌هاى بنیادى و محتواى مذهبى مى‌توان به دو دستة اوستا ى گاهانى و اوستا ى متأخّر بخش كرد:
وستا ى گاهانى.. متنهاى گاهانى، كه در حدود یك ششم از اوستا ى موجود را دربر مى‌گیرد، تنها مأخذ معتبر درخصوص زندگى زردشت است و در مجموع آموزة خالص بنیانگذار آن را باز مى‌نماید. اوستا ى گاهانى شامل این بخشهاست:
الف. گاهان ( گاتها یا گاثاها ) قدیم‌ترین بخش اوستا ظاهراً سرودة خود زردشت مشتمل بر هفده سرود است كه در اوستا ى كنونى جزئى از یسنا ست. اشعار گاهان هجایى است و از نظر ساختمانى با اشعار ودایى مشابهت دارد. متأسّفانه ناآشنایى كامل با اندیشه‌هاى زردشت (مانند رابطة خاصّ انسان و داناى همه چیز)، مشكلات دستورى (صرفى و نحوى)، ابهامات واژگانى و پیچیدگى زبان شعر موجب شده است كه اوستاشناسان در فهم و ترجمة گاهان با دشوارى مواجه شوند. ترجمه گاهان به زبان فارسى میانه (=.پهلوى) نیز كمك چندانى به فهم بهتر آن نمى‌كند. به نظر گرشویچ ، به رغم این دشواریهاى زبانى، عقاید رفیع و والاى زردشت از میان این اشعار غنایى دینى،كه براى بیان اندیشه‌هاى روشن و انسانى و تحوّلى در اندیشه، در قالبى زیبا و لطیف سروده شده، مشهود است. گاهان را به پنج «گاه» (=.بخش) تقسیم كرده‌اند و هر «گاه» داراى فصلهایى به نام «ها » است.
ب. «یسنهاى هفت‌ها».. این بخش، كه به نثر است و پس از گاهان قدیم‌ترین بخش اوستا را شامل مى‌شود، «یسْنهاى هَپْتَنگهایتى » یا «یسْنهاى هفت فصل» نیز نامیده مى‌شود و مشتمل بر یسْنْهاى 35 تا 41 است.
ج. دعاهاى یسن 27 . در این بخش از اوستا ى گاهانى متن دعاهاى معروف زردشتى نظیر اَهُونَوَر ، اَشِمْ وُهُو و ینْگهِه هاتام آمده است.