وستا ى متأخّر.. این بخش از
Anonymous
وستا ى متأخّر.. این بخش از اوستا تقریباً پنج ششم تمامى كتاب مقدّس زردشتیان را دربر مى‌گیرد و اوستاى جوان نیز نامیده مى‌شود. در این بخش، گرچه دشواریهاى زبانى كمترى وجود دارد، لكن با اشكالات بسیارى در فهم متن روبه‌رو مى‌شویم كه حاصل تلفیق عقاید پیش از زردشت با گفته‌هاى او و جذب عناصرى از آیینهاى گوناگون در دین زردشتى به سبب گسترش آن در نواحى مختلف ایران است. اوستا ى متأخّر بازنماى دین زردشتى متأخّر و به طور كلّى نمایندة تفكّر مذهبى ایران پیش از اسلام است. دربارة تاریخ تألیف و تدوین آن نمى‌توان به یقین سخن گفت. امّا احتمال دارد كه یشْتهاى كهن، یعنى قدیم‌ترین بخش اوستا ى متأخّر، به سدة هشتم یا نهم ق.م تعلّق داشته باشد (بویس، تاریخ آیین زردشتى ، ج. I ، ص 19 ).
مّا احتمال دارد كه یشْتهاى كهن، یعنى قدیم‌ترین بخش اوستا ى متأخّر، به سدة هشتم یا نهم ق.م تعلّق داشته باشد (بویس، تاریخ آیین زردشتى ، ج. I ، ص 19 ). اوستا ى متأخّر بخشهاى زیر را شامل مى‌شود كه از آن میان فقط ارزش ادبى یشتها را با گاهان مى‌توان سنجید و دیگر بخشهاى آن ارزش ادبى
ندانى ندارد:
الف. یسْنا .. یسن به معنى «ستایش و نیایش»، مشتمل بر دعاها و سرودهاى دینى و ذكر ایزدانى كه براى شركت در مراسم یسْنَه یا یسنا خوانده مى‌شوند و نثارهایى كه به آنان تقدیم مى‌شود. این بخش از 72 «ها» (=.فصل) تشكیل شده و هر «ها» شامل بندهایى با اندازه‌هاى متفاوت است. گاهان و «یسنهاى هفت‌ها» در میان یسنها جاى دارند؛ از این‌رو، این بخش 48«ها» را دربر مى‌گیرد.
ب. ویسْپْرَد . به معنى «همة ردان» (=.سروران)، شامل 24 «كرده» (=.فصل) و مطالب آن اغلب برگرفته از یسْنها و مكمّل آنهاست. كه به خصوص در اعیاد مذهبى مانند گاهنبارها (=.جشنهاى فصلى) خوانده مى‌شود.
ج. خُرده اوستا . این مجموعه، كه اوستاى كوچك نیز نامیده مى‌شود، دربر دارندة دعاها و نیایشهاى كوتاه مخصوص دینور زردشتى دربرابردعاى‌خاصّ روحانیان است. آذربادمَهْرَسْپندان، موبد موبدان زمان شاپور دوم ساسانى، این مجموعه را مدوّن كرد و مهم‌ترین بخشهاى آن عبارت است از: نیایش، سى روزه و آفرینگان یا دعاهایى كه همراه با اهداى نذورات خوانده مى‌شود (تفضّلى، ص 43).
د. وندیداد . صورت قدیم‌تر واژة وندیداد، ویدیوداد به معنى «قانون جدایى و دورى از دیوان» است. این كتاب در 22 فَرگَرْد (=.بخش) تدوین شده و در حقیقت رسالة عملیه‌اى است به صورت پرسش و پاسخ (اهورَمزدا به پرسشهاى زردشت پاسخ مى‌دهد). وندیداد نوزدهمین نَسْك از اوستاى دورة ساسانى و یگانه نسكى است كه از آن دوران به صورت كامل به دست ما رسیده است. پرسشهاى وندیداد در باب قوانین تطهیر و كفّارة گناهان است. چند داستان اسطوره‌اى نظیر داستان جم (فرگرد 2) و بخش جغرافیایى مشروحى دربارة سرزمینهاى گوناگون (فرگرد 1) از دیگر بخشهاى وندیداد است. گرشویچ این بخشِ اوستا را مهم‌ترین بخش آن و مرجعى آگاهى دهنده دربارة واقعیتهاى زندگى باستانى شرق‌ایران مى‌داند.
ه... یشْتها * . یشت به معنى «ستایش و نیایش» و از نظر لغوى هم‌ریشه با واژة كهن یسْن و واژه‌هاى «جشن» و «ایزد» در زبان فارسى است. این بخش شامل 21 یشت است و هر یشت به چند كرده (=.بخش) تقسیم مى‌شود. تفاوت یشْتها با یسنا در مضامین آنهاست. یسْنْ نیایشهایى عام براى آیینهاى مختلف ستایش و یشت سرودهایى در ستایش ایزدان است. یشتها از نظر كمّیت و قدمت یكسان نیستند (كریستنسن، مزداپرستى در ایران قدیم ، ص 55 به بعد). هر یشت بزرگ (از جمله یشت 5، 8، 10، 13، 17، 19) كه داراى بخشهاى كهن است معمولاً شامل وصف، مدح و به یارى خواندن ایزدى است كه آن یشت بدو اختصاص دارد و در جاى جاى آن اسطوره‌ها و حوادث تاریخى به صورت ضمنى و بسیار فشرده و مبهم یاد مى‌شود. مى‌توان گفت كه بخشى از تمامى یشتها موزون است. برخى ایران‌شناسان وزن آن را هجایى (براساس شمار هجاها در هر مصراع)، و گروهى دیگر ضربى (براساس تكیه) مى‌دانند (لازار، «وزن اوستاى متأخّر»، ص. 284 ؛ همو «تصنیف و وزن در یشتهاى اوستا »، ص. 228-217 ).
ندانى ندارد:
الف. یسْنا .. یسن به معنى «ستایش و نیایش»، مشتمل بر دعاها و سرودهاى دینى و ذكر ایزدانى كه براى شركت در مراسم یسْنَه یا یسنا خوانده مى‌شوند و نثارهایى كه به آنان تقدیم مى‌شود. این بخش از 72 «ها» (=.فصل) تشكیل شده و هر «ها» شامل بندهایى با اندازه‌هاى متفاوت است. گاهان و «یسنهاى هفت‌ها» در میان یسنها جاى دارند؛ از این‌رو، این بخش 48«ها» را دربر مى‌گیرد.
ب. ویسْپْرَد . به معنى «همة ردان» (=.سروران)، شامل 24 «كرده» (=.فصل) و مطالب آن اغلب برگرفته از یسْنها و مكمّل آنهاست. كه به خصوص در اعیاد مذهبى مانند گاهنبارها (=.جشنهاى فصلى) خوانده مى‌شود.
ج. خُرده اوستا . این مجموعه، كه اوستاى كوچك نیز نامیده مى‌شود، دربر دارندة دعاها و نیایشهاى كوتاه مخصوص دینور زردشتى دربرابردعاى‌خاصّ روحانیان است. آذربادمَهْرَسْپندان، موبد موبدان زمان شاپور دوم ساسانى، این مجموعه را مدوّن كرد و مهم‌ترین بخشهاى آن عبارت است از: نیایش، سى روزه و آفرینگان یا دعاهایى كه همراه با اهداى نذورات خوانده مى‌شود (تفضّلى، ص 43).
د. وندیداد . صورت قدیم‌تر واژة وندیداد، ویدیوداد به معنى «قانون جدایى و دورى از دیوان» است. این كتاب در 22 فَرگَرْد (=.بخش) تدوین شده و در حقیقت رسالة عملیه‌اى است به صورت پرسش و پاسخ (اهورَمزدا به پرسشهاى زردشت پاسخ مى‌دهد). وندیداد نوزدهمین نَسْك از اوستاى دورة ساسانى و یگانه نسكى است كه از آن دوران به صورت كامل به دست ما رسیده است. پرسشهاى وندیداد در باب قوانین تطهیر و كفّارة گناهان است. چند داستان اسطوره‌اى نظیر داستان جم (فرگرد 2) و بخش جغرافیایى مشروحى دربارة سرزمینهاى گوناگون (فرگرد 1) از دیگر بخشهاى وندیداد است. گرشویچ این بخشِ اوستا را مهم‌ترین بخش آن و مرجعى آگاهى دهنده دربارة واقعیتهاى زندگى باستانى شرق‌ایران مى‌داند.
ه... یشْتها * . یشت به معنى «ستایش و نیایش» و از نظر لغوى هم‌ریشه با واژة كهن یسْن و واژه‌هاى «جشن» و «ایزد» در زبان فارسى است. این بخش شامل 21 یشت است و هر یشت به چند كرده (=.بخش) تقسیم مى‌شود. تفاوت یشْتها با یسنا در مضامین آنهاست. یسْنْ نیایشهایى عام براى آیینهاى مختلف ستایش و یشت سرودهایى در ستایش ایزدان است. یشتها از نظر كمّیت و قدمت یكسان نیستند (كریستنسن، مزداپرستى در ایران قدیم ، ص 55 به بعد). هر یشت بزرگ (از جمله یشت 5، 8، 10، 13، 17، 19) كه داراى بخشهاى كهن است معمولاً شامل وصف، مدح و به یارى خواندن ایزدى است كه آن یشت بدو اختصاص دارد و در جاى جاى آن اسطوره‌ها و حوادث تاریخى به صورت ضمنى و بسیار فشرده و مبهم یاد مى‌شود. مى‌توان گفت كه بخشى از تمامى یشتها موزون است. برخى ایران‌شناسان وزن آن را هجایى (براساس شمار هجاها در هر مصراع)، و گروهى دیگر ضربى (براساس تكیه) مى‌دانند (لازار، «وزن اوستاى متأخّر»، ص. 284 ؛ همو «تصنیف و وزن در یشتهاى اوستا »، ص. 228-217 ).