مرگ رئیسی ؛ «ضربه به خامنه‌ای»، تشدید بی‌ثباتی داخلی و تئوری‌های توطئه‌

او از جمله به مذاکرات غیر مستقیم اخیر میان ایران با آمریکا در عمان اشاره می‌کند که با هدف پیشگیری از گسترش جنگ غزه انجام شد و این سوال را می‌پرسد که آیا جانشینان آنها که به باور او قاعدتا از همان طیف سیاسی اصولگرا خواهند بود، همین شیوه‌ها را دنبال خواهند کرد.

دیوید سنگر با اشاره به انتخاب علی باقری کنی، مذاکره‌کننده ارشد هسته‌ای ایران به عنوان کفیل وزارت خارجه، پیش‌بینی کرده است که رهبر جمهوری اسلامی ایران می‌خواهد که مسیر فعلی کماکان ادامه پیدا کند.

در این مقاله نظر دنیس راس، دیپلمات سابق آمریکایی، منعکس شده که رئیسی را «مهره رهبر» توصیف کرده و گفته است که در آینده هم علی خامنه‌ای «اجازه قرار و دیدار می‌دهد اما سازش نه. تیم او ضربه می‌زند، اما آن را محدود نگه می‌دارد. آنها به دنبال درگیری مستقیم با آمریکا نیستند چون می‌تواند تهدیدی برای رژیم باشد. و من انتظار نداریم این رویکرد تغییر کند».

دیوید سنگر در انتهای مقاله‌اش گفته است که در چند سال گذشته تمرکز واشنگتن روی آینده جمهوری اسلامی ایران، بعد از مرگ علی خامنه‌ای بوده و با اشاره به مرگ رئیسی و انتخابات زودهنگام ایران، نوشته است «کسی فکرش را نمی‌کرد که او در سن ۸۵ سالگی یک رئیس جمهور جدید انتخاب کند».

رسانه‌های اسرائیلی هم از زوایای مختلفی مرگ رئیس جمهور ایران را پوشش داده‌اند. سایت والانیوز در توصیف واکنش عمومی در اسرائیل نوشته است: «یک نفر هم در اسرائیل نبود که از شنیدن خبر ناپدید شدن هلی‌کوپتر رئیس جمهور ایران، لبخند به چهره‌اش نیاید.» این مقاله ابراهیم رئیسی را «دشمن بارز» اسرائیل توصیف کرده که «علاوه بر قتل هزاران زندانی ایرانی در دوره خمینی، با تقویت حماس،‌ حزب‌الله و حوثی‌ها با سلاح و آموزش نظامی به عنوان بخشی از اقدامات ایران،‌ هر چه از دستش برمی‌آمد برای آسیب زدن به اسرائیل انجام داد».

روزنامه جروزالم پست، شایعات و «تئوری‌های توطئه» درباره سقوط هلی‌کوپتر رئیس جمهور ایران را مورد توجه قرار داده است و گفته بعد از اعلام این خبر کاربران اسرائیلی با جوک گفتن و طرح نظریه‌های متفاوت، مرگ ابراهیم رئیسی را «جشن گرفتند».

یینون بن شوشان در ابتدای مقاله‌اش نوشته یکی از پست‌های طنزی که مورد توجه قرار گرفت این بود که «خلبان، یک مامور موساد به نام 'الی کوپتر' بود». او می‌گوید بعضی کاربران که متوجه طنز این پست نشده بودند،‌ آن را به عنوان خبر، و شاهدی بر موفقیت سازمان‌های اطلاعاتی اسرائیل منتشر کردند. حتی یک مجری شبکه خبری اسرائیلی i24news به زبان فرانسه، در برنامه زنده آن را از یک کانال تلگرامی نقل کرده است.

روزنامه هاآرتص هم به شایعاتی که درباره نقش احتمالی اسرائیل در حادثه مطرح شده اشاره کرده و نوشته است «تصور این که دولت اسرائیل، حتی در شرایط خصمانه فعلی، ریسک چنین اقدامی را بپذیرد، بسیار سخت است»،‌ هر چند که تاکید کرده هیچ مقامی در اسرائیل از این موضوع ناراحت نشده است.

سیاست داخلی: ضربه‌ای شخصی به خامنه‌ای و تشدید بی‌ثباتی

اندیشکده آمریکایی «شورای آتلانتیک» مجموعه‌ای از دیدگاه‌ها و پیش‌بینی‌های کارشناسان این شورا را بعد از مرگ ابراهیم رئیسی منتشر کرده است. بسیاری از آنها معتقدند که مرگ او تاثیری در سیاست‌های کلی حکومت از جمله برنامه‌ هسته‌ای و سیاست‌های منطقه‌ای نخواهد داشت.

با وجود این دنی سیترینوویچ، پژوهشگر برنامه خاورمیانه شورای آتلانتیک، مرگ آقای رئیسی را «ضربه‌ای به خامنه‌ای» توصیف کرده که از نظر او تاثیر آن در سیاست‌های داخلی ایران «بسیار مهم» است. او می‌نویسد:‌ «خلئی که بعد از مرگ رئیسی ایجاد شده، در شرایطی که حکومت با سقوط شدید اعتماد عمومی روبرو است، نگرانی رژیم از بی‌ثباتی سیاسی را افزایش می‌دهد.»

این پژوهشگر معتقد است که مرگ ابراهیم رئیسی برای خود رهبر جمهوری اسلامی ایران گران تمام شده، چون او «انتخاب رئیسی به عنوان رئیس جمهور را مهندسی کرد تا مطمئن شود حکومت، هویت ایدئولوژیک خود را بعد از دوره حسن روحانی، و در آینده برای جانشینی رهبری، حفظ می‌کند».

راب مک‌ایر، سفیر سابق بریتانیا در ایران و عضو «پروژه استراتژی ایران» در شورای آتلانتیک هم نوشته است:‌ «این سقوط هلی‌کوپتر (موجودیت) رژیم را تهدید نمی‌کند، اما هم‌زمان با تلاش برای رویارویی با مخاطرات خارجی، بلاتکلیفی داخلی را به شدت افزایش خواهد داد.» آقای مک‌ایر هم معتقد است که رئیس جمهور شدن ابراهیم رئیسی به دلیل کاریزما یا ایده‌های مبتکرانه‌اش نبود بلکه او «نمونه‌ای روشن از وفاداری به رهبر جمهوری اسلامی بود».

هلی‌کوپتر قدیمی و تاثیر تحریم‌ها

روزنامه فایننشال تایمز در گزارش ویژه‌ای به تاثیر تحریم‌ها بر وضعیت ناوگان هوایی ایران اشاره کرده و قدیمی بودن مدل بالگرد رئیس جمهور ایران و دسترسی نداشتن به قطعات و خدمات فنی آن را مورد توجه قرار داده است.

این گزارش می‌گوید هنوز دلیل سقوط هلی‌کوپتر مدل «بل ۲۱۲» که دهه‌ها پیش در آمریکا تولید شده، معلوم نیست اما کارشناسان و مقام‌های سابق به این روزنامه گفته‌اند که به احتمال زیاد نقص فنی دلیل این حادثه بوده است.

این گزارش با اشاره به وضعیت نابسامان ناوگان هوایی ایران به دلیل تحریم‌های آمریکا و غرب، و نیاز شدید آن به قطعات و تعمیرات، گفته است که بر اساس داده‌های گروه سیریوم، سن میانگین هواپیماهای فعال در ایران حدود ۲۸ سال است که بیش از دو برابر متوسط جهانی است.

این مقاله می‌گوید هلی‌کوپتر بل ۲۱۲ و مدل چهارپره آن،‌ بل ۴۱۲، از جمله هوانوردهایی هستند که در این صنعت به عنوان بالگردهایی «قابل اعتماد» شناخته می‌شوند. این هلی‌کوپترها که اولین بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی تولید شد، در جنگ ویتنام هم مورد استفاده آمریکا قرار گرفت.

بنا بر این گزارش این هلی‌کوپترها امروزه در کشورها و سازمان‌های مختلفی از جمله نیروی هوایی اتریش، مرزبانی ژاپن، نیروی پلیس تایلند و آتش‌نشانی آمریکا کاربرد دارد و به گفته کارشناسان «سابقه ایمنی بسیار خوبی دارد».

اما دانیل مارتین، کارشناس تحریم‌های تجاری و مالی به فایننشال تایمز گفته است که قطعات یدکی و سیستم‌های فنی هلی‌کوپترهای بل «مطمئنا جزو تحریم‌های آمریکا، بریتانیا و اروپا است».

بل تکسترون،‌ شرکت آمریکایی تولید کننده این نوع هلی‌کوپترها هم به این روزنامه گفته است که این شرکت «هیچ‌گونه داد و ستدی با ایران ندارد و از ناوگان بالگردهای آن پشتیبانی نمی‌کند».