برای عباس عبدی: این جنبش وجود دارد

آنچه من از خواندن مصاحبه ی عباس عبدی می فهمم ، با اندکی تعمیق و تاویل این چنین است :

«جنبشی وجود ندارد » . جنبشی وجود ندارد ، چون «شعارها و مطالبات بازیچه ی دست سیاست طرف مقابل است» . جنبشی وجود ندارد ، چون «رهبری وجود ندارد » و جنبشی وجود ندارد چون سطح مطالبات و تاکتیک ها مشخصی نیست . عبدی ، نامی بر آنچه در این هشت ماه گذشت نمی نهد . اگر چه اغلب از تعبیر «جریان» در مصاحبه ی خود استفاده می کند و یکی دو بار هم از همان واژه ی جنبش به معنای عام . عبدی ادعای نداشتن رهبری توسط جنبش سبز را به سخره می گیرد و آن را توجیه یک ضعف می خواند که سعی شده است در ظاهر یک قوت پوشانده شود . عبدی چون این گونه حرکات را «فقط می فهمد» و بر «بنیان های جنبش سبز » اشکال دارد ، هیچ «توصیه‏» ای برای جنبش سبز ندارد و معتقد است که «جنبش خارج از اراده‏ ی ما و خارج از خواست ما، خودش هرطوری که دوست دارد پیش می‏رود » و البته عبدی برای انداختن توپ در زمین حاکمیت «پیشنهاد» هایی دارد .

در این شرایط که بسیاری از فعالان سیاسی ، قرار را بر فرار ترجیح داده اند و سکوت پیشه کرده اند ، شنیدن پیشنهادهای بزرگان صاحب نامی چون عبدی غنیمت است و خواندن آن واجب و شایان توجه بیش از پیش . مثلا وقتی عبدی می گوید :« شعارها و مطالبان نباید بازیچه ی سیاست های حریف باشد در غیر این صورت جنبش وجود ندارد » و برای اثبات این این مدعا «استدلال کافی» هم می آورد ، باید و باید شنیده شود . و بر همین قیاس باید ، خرده های را که «باید » بر این بزرگان گرفت ، تا امکان «سوء برداشت» و « سوء نتیجه » و «سوء استفاده » کم تر شود .

در همین مصاحبه ، نمونه هایی از این گونه ها وجود دارد . بخصوص زمانی که عبدی با استفاده از تمثیل های گویا و روشن می خواهد ، به نتیجه ی «مطلوب» برسد ، نتایج نامطلوبی ظاهر میشوند . به عنوان نمونه ؛ در یکی از این مثال ها ، آمده است :

«فرضاً اگر شما پولی از یک نفر طلبکار باشید، پولتان را از او می‏خواهید. اگر پس نداد، دو نفر را واسطه می‏کنید؛ باز هم پس نداد، کار دیگری می‏کنید و یا شکایت می‏کنید. در نهایت هم ممکن است بر سر بازپس گرفتن پولتان دعوا بکنید، اما اگر پولتان را با صحبت نتوانستید بگیرید نمی‏روید جانش را بخواهید. کسی که نمی‏تواند پولش را پس بگیرد، چگونه می‏تواند جانش را بگیرد؟ »

اما ؛ در این مثال ، «جمله ی آخر » هیچ ارتباط منطقی با متن مثال ندارد .آن جا که برای حصول نتیجه می پرسد « کسی که نمی تواند پولش را پس بگیرد ، چگونه می تواند جانش را بگیرد ؟ » جواب ساده است . چون طرف ممکن است ، پول نداشته باشد ، اما جان دارد که گرفته شود . یعنی : تعمیق و تغییر سطح مطالبه اگرچه «معقول» نیست اما «ممکن» است . پس «ممکن است» مطالبه ی یک خواست جزئی به مطالبه ی یک خواست بزرگتر منجر شود . اگر منکر این «امکان» باشیم ، آن گاه طلبکاری که از قضا «عاقل» هم نیست ، حاضر به «چانه زنی» بر سر مطالبه و حتی حضور در دادگاه هم نخواهد شد . این نتیجه ی «مغلطه آمیز» می تواند خطر ناک باشد و مورد « سوء استفاده » قرار گیرد . نمونه ای از این سوء استفاده را اینجا ببینید .

و یا در مثالی دیگر ، آورده است :

« مثلا من ۱۰ نفر را به خیابان می‏آورم، پلیس حمله می‏کند؛ یکی از آن‏ها فرار می‏کند، دیگری می‏ایستد کتک می‏خورد و آن یکی هم پلیس را می‏زند. هرکدام خودشان تصمیم می‏گیرند دیگر. هیچ کس هم حق ندارد به آن دیگری دستور بدهد. «نتیجه» این می‏شود که هر سه چوب سیاست را می‏خورند، بدون آن که نان آن را بخورند.»

باز هم ؛ «نتیجه نهایی» این مثال هم ارتباط منطقی با متن و مقدمات ندارد . نتیجه ی «هر سه چوب سیاست را می خورند ، بدون آن که نان آن را بخورند » در استفاده از واژه ی «نان » دچار مغلطه شده است . در این مثال اگر هر سه نفر قرار باشد هماهنگ عمل کنند و مثلا هر سه فرار کنند یا هر سه بایستند ، با یک پلیس کنترل می شوند اما آن سه رفتار ، به سه پلیس احتیاج دارد و وقتی قرار بر «سر درگمی پلیس ها و یا استهلاک و ریزش آنها » باشد ، «هدف» تامین شده است . هدفی که با رفتار هماهنگ و رهبری شده تامین نمی شد . به بیان دیگر استراتژی «رفتار مختلط » در مقابل حریفی که کانون های متعدد تصمیم گیری دارد و رفتار او تضمین ندارد و حتی قابل پیش بینی هم نیست ، احتمال «شکست» را بسیار کم می کند اگر چه الزاما «پیروزی» نمی آورد .

سخن کوتاه ؛ از جنبه های مثبت این مصاحبه -که کم هم نیستند -بگذریم ، یادآوری می کنم که ضرورت دقت «چند جانبه ! » در آسیب شناسی جنبش سبز ، شاید آخرین مسئولیت ! نسل روشنفکرانی چون عباس عبدی است که همواره همراه جنبش های مردمی بوده اند .