زندگی و مرگ قائم‌مقام فراهانی

قائم‌مقام سپس ادامه داد: مالیات روسیه چقدر است؟ فتحعلی‌شاه گفت: شنیده‌ایم روسیه سالانه ۶۰۰ کرور مالیات دریافت می‌دارد. قائم‌مقام گفت: عقل حکم می‌کند، کسی که شش کرور دارد با کسی که ششصد کرور دارد درنیاویزد... در همین جلسه جیره‌خواران شاه و دربار، با هتاکی، قائم‌مقام را مورد شماتت قرار دادند که او به شاه توهین کرده است. فردای آن روز حکم تکفیر قائم‌مقام، در شهر تبریز پخش شد. جیره‌خواران شاه و دربار، به خانه وی حمله و آن را ​ویران و غارت کردند. قائم‌مقام به مشهد تبعید گردید... جنگ بین ایران و روس آغاز شد و در ابتدا، پیروزی‌هایی به دست آمد اما با حمله روسیه، استان‌های آذربایجان ​خاوری و باختری تا جاده زنجان به تسخیر روسیه درآمد و تهران در تهدید روس‌ها قرار گرفت و پس از آن پیمان ترکمن‌چای بر ایران تحمیل و غرامت جنگ مطالبه شد. دراین‌میان نیز احساس‌گرایان و جیره‌خواران پا به فرار گذاشتند و کشور را در بحران، تنها گذاشتند»(۱).