وندهای سومری و ترکی
Söz bölükləri
Azərbaycan və Ki-enĝir dillərində
----
1
ta : from; -dən-
---
e2: ev خانه ( e دو، در سومری خانه معنی میدهد که کوتاه ev ترکی ست. به معنی خانه.
--
ta- وند سومری به معنی from یا dən در ترکی ست.
ev-dən یعنی از خانه، در ترکی.
ببینیم اینta وند یا پیوند سومری چگونه به dən ترکی تبدیل شده و یا ریشه dən ترکی،در سومری چرا ta- است؟ برای یافتن پاسخ، به اشکال مختلف dənدر زیر توجه میکنیم: پنج مرحله از تغییرات تلفظ
ev-dən در زیر نشان میدهد که چگونه تغییر d به t و افتادن v مارا به ریشه ی
"قریب به یقینِ" ev-dən که e-ta باشد میرساند:
( ;ev-dən( ev-tən; ev-tan; ev-ta; e-ta
قضیه عین یافتن ایکس ،مجهول، در ریاضیات است.
---
2
ra: to; for; -ra; -la;-ha; -a; -ya; -ə-
وند ra-در سومری به معنی to; for در انگلیسی،و برابر ra;-la;-ha; -a; -ya; -ə-در ترکی ست.
مثال وندها در ترکی:
ot علف.در ترکی، ot-a به علف، برای علف
al سرخ.al-la به سرخی؛ برای سرخی
ev خانه ev-ə به خانه ، برای خانه
ana مادر ،ana-ya به مادر ،برای مادر . ata پدر، ata-ya به پدر و برای پدر.
vah واه vah-ha به واه، برای واه
geçər گذرا geçə-rə برای گذرا، به طرف گذرا
qaçar فرّار،فرار کننده ،qaçar-ra به یا برای فرار کننده.açar باز کننده، açar-ra به یا برای باز کننده.
topal لنگ، topal-la به ( به طرف) یا برای لنگ.
--کلمات سومری با وند ra و برابر آن در ترکی:
ama درسومری مادر،ana مادر در ترکی .
ama-ra به (طرف) یا برای مادر(سومری)،
ana-ya به یا برای مادر در ترکی
baba بابا، baba-ya بابا سومری
ترکی qaçar فرّار، فرار کننده ، qaçar-ra به یا برای فرار کننده.
lu-gal سومری :حاکم، شاه،( böyük-adam(şəxs;kişi
lu-gal-ra به یا برای لوگال -سومری
اگر اسم خاص سومری شاه، با وند ترکی استعمال کنیم میشود: lu-gal-la
مانند topal-la به شخص لنگ
یعنی lu-gal-ra تبدیل به lu-gal-la میشود.
با توجه به مثالها( برای همه موارد مثالها فراوان اند ) نشان میدهد :
ra سومری به la و ya و غیره تبدیل شده است یعنی به :
ra-la;-ha; -a; -ya; -ə-
اینجا صدای a یا (ə) ثابت مانده، در هردو زبان، و r به L یا y ... تغییر یافته است.
ama-ra : ana-ya ; ata-ya : adda-ra ; babaya: babaya-ra تبدیل شده اند. در عین حال
معنی، صدها ی کلمات، وند ها ( با تغییرات صدایی اندکی) ثابت مانده اند.
--
3
با متد بالا می توان سرگذشت وند های دیگر سومری مانند:
še ; -da- و غیره را به درستی و با دقت مسخص کرد.
da: with
lu-da با شخص ( مرد، زن، یک انسان)، lugal-da با شاه
وند da در ترکی عیناً به همین معنی، صدا، املا، به کار می رود: uşaq-da ( به معنی با بچه) :
!gedin-
?uşaq da-
həyə, uşaq da gəlsin-
در حقیقتda به معنی ، با، هم، استعمال میشود مانند همین وند در سومری.
--
še -
وند یا پیوند
to ; toward : -še :به،به طرف
eden-še به طرف عقب .سومری.
این وند še -با احتمال قریب به یقین، تبدیل به şə-شده و در کلمات( یا ریشه هایی) که با iş اسم میسازند به شکل ə- امروزه دیده میشود:
gəl; gəl-iş; gəli-şə بیا، آیش، به طرف آیش
geri, عقب،geri-yə به طرف عقب که اینجا še -به yə مبدل شده.
gir;giriş;giri- şə در همه اینگونه کلمات še -سومری به معنی بسوی، اصل خود را به صورت şə ترکی حفظ کرده است.
--
ak-
اکنون به شکل ki در آمده. مثال در پایین:
ak- وند یست به معنی«کسره»درحالت«مضاف و مضاف الیه»(افزوده و افزوده شده):
کتاب ِ حسن
(an(-ak) ; za(-k) ; na(-k
مال من مال تو مال او
onun sənin mənim
onunki səninki mənimki
-- در مورد نام پدر
adda: ata
--
babaya
babaya [OLD MAN] wr. ba-ba-ya10 "old man" Akk. paršumu
abba
abba [FATHER] wr. ab; ab-ba; abba2 "old (person); witness; father; elder; an official" Akk. abu;
adda [FATHER] wr. ad-da; ad "father" Akk. abu
adda'abba
adda'abba [GRANDFATHER] wr. ad-da-ab-ba "grandfather"
baba به معنی پدر بزرگ در ترکی استعمال میشود که کوتاه شده adda'abba است.
adda'abba به شکل ata-baba امروزه به معنی اجداد ، نیاکان، به کار میرود.
اینها ریشه و پیوند کلمات و صدا ها و معنای مشترک فنومن ها را در دو زبان به روشنی اثبات میکنند.
abba پدر، سومری، به شکل aba امروزه در ترکی برای مادر استعمال میشود.