سالام اليكيم

ارمنی منتشر شد، خیلی‌ها تصور می‌کردند که این بار نیز مثل دفعات قبلی زد و خوردهای مختصری رخ خواهد داد و در نهایت با توپ و تشر پوتین و احیاناً کشورهایی همچون ایران دوباره آتش‌بس اجباری بر منطقه حکفرما خواهد شد. مواضع دستگاه دیپلماسی ایران در روزهای اول درگیری هم حکایت از آن دارد که تصور جمهوری اسلامی نیز چنین بوده‌است. کما اینکه با تداوم درگیری‌ها لحن دستگاه دیپلماسی ایران هم تا حدی عوض شد.


ولی موقعی که در دومین روز آغاز درگیری‌ها سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه از طرفین خواست به درگیری‌ها پایان دهند، پرده از برخی حقایق برداشته‌شد. این که چرا پوتین ساکت ماند و چرا به جای وی و حتی به جای وزیر امور خارجه روسیه، سخنگوی وزارت متبوعه به طرفین تذکر داد، از منظر عرف دیپلماتیک حائز اهمیت بود و اهمیتش در این بود که این بار دیگر موضع ارمنستان برای روسیه از اهمیت پیشین برخوردار نبود. کما اینکه با گذشت قریب به ده روز از آغاز درگیری‌های گسترده، روسیه تاکنون جز اتخاذ مواضع دیپلماتیک اقدام مؤثری انجام نداده‌است.


در اینکه ارامنه از قرن 18 به بعد همواره تحت نفوذ و حمایت روس‌ها بودند شکی نیست و در اینکه از زمان اشغال قاراباغ تاکنون روسیه همواره از ارمنستان حمایت مستقیم نظامی و دیپلماتیک به عمل آورده هم شکی نیست. حتی در این امر نیز که روسیه هم اکنون هم به ارمنستان کمک‌رسانی می‌نماید شکی نیست ولی فراموش نکنیم که روسیه با ارمنستان معاهده نظامی دارد و انتظار می‌رفت حمایت روسیه از ارمنستان خیلی واضح‌تر و گسترده‌تر باشد. همانگونه که ما در سال‌های نه چندان دور شاهد دخالت‌های مستقیم روسیه در موضوعاتی همچون اوستیای گرجستان و کریمه اکراین بودیم.


به نظر می‌رسد منشأ عدم قاطعیت روسیه در درگیری‌های اخیر را باید اولاً در عدم خرسندی کرملین از پاشینیان جستجو کرد. فراموش نکنیم که پاشینیان طی یک انقلاب شبه مخملی که رد پای بنیاد غربی سوروس هم در آن دیده می‌شد دولت مورد حمایت روسیه را در ارمنستان سرنگون کرد و پس از به دست گرفتن قدرت نیز دست به اقداماتی زد که در مجموع از سوی کاخ کرملین به منزله نفوذ غرب در ارمنستان تلقی گردید. سرعت و شدت تمایلات غربگرایانه در ارمنستان به حدی بود که تأکید پاشینیان بر اهمیت استراتژیک روابط دو کشور در حاشیه نشست اتحادیه اقتصادی اوراسیا که در سوچی روسیه برگزار شد نیز نتوانست ولادیمیر پوتین را خاطر جمع نماید. به عبارت دیگر، روسیه چندان هم بدش نمی‌آید که موضع پاشینیان و غربگرایان در ارمنستان تضعیف شود تا درس عبرتی باشد هم برای رهبران ارمنستان و حتی هم برای رهبران کشورهای اقماری (البته اینکه کلاس درس پوتین کی و چگونه تعطیل خواهد شد بر من مکشوف نیست).


از سوی دیگر، کشور آذربایجان هم بارها و بارها نشان داده‌است که در تمام این مدت تنها به دنبال تقویت نیروهای نظامی خویش نبوده و در عرصه دیپلماسی هم بسیار داهیانه عمل کرده‌است. آذربایجان که پشتیبانی تمام و کمال ترکیه را با خود دارد، قطع به یقین پیش از آغاز درگیری‌های اخیر و بعد از آن با روسیه در تماس بوده‌است. در واقع، درایت سیاسی رهبران آذربایجان توانسته‌است روسیه را، اقلاً تا اینجای کار، از موضع یک دشمن آشکار حاضر در صحنه نبرد به موضع یک دشمن منتقدی که دشمنی‌اش بیشتر جنبه دیپلماتیک به خود گرفته، هدایت نماید. امری که در صورت اثبات می‌تواند فصل جدیدی را در مناسبات منطقه رقم بزند و حتی برای تورک‌های آذربایجان جنوبی درس‌آموز باشد.

@Rahmanifar_Mohammad