ســـالام دوســـلار

و شکوفایی اقتصاد ایران ـ آن هم در شرایط دشوار تحریم ها ـ می دانند و گروهی دیگر که این قرارداد را عهدنامه ترکمانچایی دیگر می پندارند و بر این باورند که اعتماد به چین و گردش به شرق،نه تنها به استقلال اقتصادی ایران منجر نمی شود , بلکه به وابستگی بیشتر اقتصاد و سیاست ایران به چین خواهد انجامید، آن هم در شرایطی که این کشور سابقه چندان خوبی در تعهد به قراردادهایش با کشورهای دیگر ندارد.

تلاش من در این یادداشت نگاهی فرامتنیک و بدون تعصب و سوگیری است بر این قرارداد،امید که بتوانم به درستی تبیینش کنم:

۱- من غوغاهای رسانه ای مبنی بر خائنانه بودن امضای این سند را اشتباه می دانم. حقیقت این است که چین در حال تبدیل شدن به قدرت اول اقتصادی جهان و روسیه در حال تبدیل شدن به رقیبی جدی برای آمریکا در حوزه دفاعی است و آمریکا نمی خواهد یا نمی تواند این واقعیت را تحمل کند. نشان به آن نشان که هم ترامپ و هم بایدن، هر دو از یک سو تمرکز خود را بر محدودسازی رشد اقتصادی چین گذاشته اند و می خواهند با هر روشی مانع تبدیل چین به اقتصاد نخست جهان شوند و از سوی دیگر به کشورهای ترکیه، هند و مصر فشارهای سیاسی و اقتصادی می آورند و تهدیدشان می کنند که اگر سامانه های دفاع موشکی روسیه را جایگزین سامانه های آمریکایی کنند، باید منتظر تحریم های گسترده باشند. و هر دوی اینها یعنی آمریکا دارد خارج از عرف بین الملل، آزادی کشورها در انتخاب شرکای خود را تحدید و تهدید می کند. از طنزهای روزگار هم یکی همین که آمریکا که خود از بنیانگزاران سازمان تجارت جهانی است ، حالا دارد خارج ازمقررات همین سازمان برای ورود کالاهای چینی تعرفه های سنگین وضع می کند به این امید که بازارهایش را از گزند این رقیب قدرتمند حفظ کند.

۲- من نفس عقد قراردادهای همکاری گسترده با کشورها را ذاتا مثبت می دانم،درستش این است که ایران اگر می خواهد به الگویی موفق به کشورهای اسلامی تبدیل شود که چشم انداز گام دومش همین است، نه تنها با چین ،بلکه با روسیه، اتحادیه اروپا ،آمریکا و سایر کشورهای گروه های ۷ و ۲۰ نیز لازم است همکاریهای گسترده داشته باشد.جهان در قرن ۲۱،جهان تفاهم ها و تبادل هاست و هرکشوری ارتباط مسالمت آمیز بیشتری با سایر کشورها داشته باشد،موفقتر خواهد بود.

۳- هر حکومتی این اختیار را دارد که مسیر رشد و شکوفایی اش را خود تعیین کند و جمهوری اسلامی ایران تصمیم گرفته است در کنار ترکیه اردوغان و مصر سیسی به جمع چین و روسیه بپیوندد. صدالبته رهبری این بلوک در حال شکل گیری تدریجی، به لحاظ نظامی بر عهده روسیه و به لحاظ اقتصادی بر عهده چین است و کشورهای ایران، ترکیه و مصر و احتمالا کشورهای دیگری که در راهند صرفا دنباله روی تصمیمات آنان خواهند بود. اگرچه ایران برای خود داعیه رهبری جهان اسلام، ترکیه برای خود داعیه رهبری جهان اسلام و کشورهای ترک زبان و مصر برای خود داعیه رهبری جهان عرب را قائل هستند و تلاش می کنند وزن خود را در این اتحاد نوبنیاد افزیش دهند.

۴- پیش بینی اینکه این بلوک شرق جدید چقدر بتواند به رقابت با غرب بپردازد ، هنوز بسیار زود است. برخی از این کشورها از مشروعیت داخلی رنج می برند و برخی دیگر از مشروعیت خارجی. علاوه بر این ، آنچه در درازمدت می تواند این اتحاد فعلا روی کاغذ را به یک اتحاد درازمدت جریان ساز تبدیل کند ، پشتوانه های مردمی در کنار بنیان های علمی است. یادمان باشد که بلوک شرق پیشین در کنار قدرت نظامی، بنیانهای علمی بسیار قوی در عرصه های فرهنگی، جامعه شناسی ، روانشناسی، فلسفه، تعلیم و تربیت، فیزیک ،شیمی و علوم فضایی و پزشکی داشت و با وجود این باز هم با از دست دادن پشتوانه مردمی، تمام آن ساختار مستحکم به یکباره فرو ریخت.

۵ـ حقیقت این است که پشتوانه مردمی پاشنه آشیل هر سه کشور ایران، ترکیه و مصر در ورود به این اتحاد است و کوچکترین نقطه ضعف در این حوزه می تواند به وابستگی جدی آنها به چین و روسیه بینجامد. احتمالا تنها کشوری که بدون نگرانی میتواند وارد این بلوک جدید شود هند خواهد بود.
لذا به نظر اینجانب، آنچه کارشناسان مستقل و کل مردم ایران باید نگران آن باشند نه قراردادهای همکاری ایران با چین، روسیه یا هر کشور دیگر غربی و شرقی، بلکه آسیب دیدن پشتوانه مردمی است که می تواند منافع ملی ایران در این قراردادها را به خطر بیندازد.
در مورد ایران یک تهدید داخلی مضاعف، قوانین و مقررات ایدئولوژیک و نامتناسب با زیستن در جهان امروز است که هم مانع جهش تولید شده است، هم عامل نارضایتی های مردمی.