زبان مادرى هيچ چيز و همه چيز
دوم اسفند ماه/٢١ فوريه هر سال مصادف با روز زبان مادرى است.در وطن ما ايران زبان مادرى تبديل به مسله غريبى شده است و اين غريبى شدنش با آغشته شدن زبان مادرى به سياست و حالات شورانگيز ميهن پرستانه بيشتر تشديد شده است.مزيت تدريس و استفاده بصورت رسمى از زبان مادرى توسط اكثر محققين آموزشى و علمى تاييد شده است،اما بخاطر اينكه بنده در بهترين حالت كنشگرى سياسى هستم از ورود به اين حوزه خوددارى مى كنم و به نقل قول دكتر ناصر فكوهى،متخصص اين حوزه و مدير سايت انسان شناسى بسنده مى كنم كه معتقد است؛این پیش داوری که آموزش یک زبان محلی به آموزش زبان ملی ضربه می زند یک امر خیالین و بیشتر یک اسطوره سیاسی است تا یک امر زبان شناسانه یا فرهنگی. واقعیت آن است که تمام مطالعات نشان می دهند که کودکان تا سن خاصی می توانند چندین زبان را به صورت همزمان بیاموزند بدون آنکه هیچ یک از این زبان ها به زبان دیگر ضربه ای بزند.
بنابراین یک سیاست درست زبانی می تواند یک کودک را در آن واحد به یک زبان محلی، یک زبان ملی و یک زبان جهانی، مجهز کند بدون آنکه مشکلی برای این کودک به وجود بیاید.(١) و البته بنده هم چون به اين گزاره آقاى فكوهى سخت باور دارم كه آموزش به زبان مادرى و مخالفت با آموزش آن نه موضوعى اموزشى يا علمى كه بلكه موضوع سياسى است،سعى خواهم كرد اين موضوع را به عنوان موضوع سياسى واكاوى كنم،هر چند براى ثبوت عقيده خودم ارجاعاتى از اهل علم و آمار إبا نخواهم كرد. از نظر سياسى مخالفين آموزش زبان مادرى در ايران صرفنظر از وابستگى تشكيلاتى يا فكرى شان به دو گروه تقسيم مى شوند.١- اقليت ناسيوناليسم كه زبان،خصوصا زبان فارسى جزو تقدساتشان است و آموزش زبان هاى غير فارسى را حمله مستقيم به زبان فارسى تلقى مى كنند.
٢- اكثريت با طيفهاى گوناگونى كه تحت تاثير جريانات سياسى هستند و از اين نگران هستند كه برآورده ساختن حقوق زبانى در كوتاه مدت،بدون آماده بودن زير ساختها،جدايى طلبى را تشديد خواهد كرد و باعث به خطر افتادن امنيت ملى خواهد شد. البته قبل از پرداختن به دلايل مخالفين،لازم مى دانم كه يادى كوتاه از موافقين اين حقوق،هر چند خلاصه كرده باشم.مى توان از اين گروه مثلا متفكرينى مثل زنده ياد جلال ال احمد يا جناب ناصر فكوهى،منشور حقوق اقوام آقاى كروبى و موسوى و يا از چپ پيشرو ،مشخصا فدائيان خلق(اقليت و اكثريت)ياد كنم كه از اين حقوق دفاع كرده اند. البته در اينجا بيشتر سعى خواهم كرد دلايل گروه دوم را ذكر كنم،چونكه اين گروه مدعى حسن نيت است و از شعار ايران براى همه ايرانيان جانبدارى مى كند و البته بخاطر اينكه خوشبينانه به قضيه نگاه مى كنيم،حسن نيت شان را پاس مى داريم و اميد است با واكاوى دلايل گروه دوم شايد به گروه اول هم كه دلايل اش مبتنى بر تفكر سلطه گرانه است،غيرمستقيم جوابى يا نتيجه اى داده باشيم. مخالفين گروه دوم كه ما حسن نيت شان را قبول داريم در مواجه با درخواست تدريس زبان مادرى براى نشان دادن حسن نيت خود،مخالفت خود را با اين دلايل اعلام مى كنند.١- اقتصاد و معشيت هر ايرانى امروز واجب تر از هر امرى است،آيا برطرف كردن فقر و گرسنگى ايرانى مهم است يا تدريس زبان مادرى؟مسلما بيكارى و مهاجرت و مسايل معشيت اوليه بر هر اقدامى الويت دارد٢- حقوق زنان ايرانى به بدترين وجهى نقض مى شود و در زمانى كه قتل هاى ناموسى همه گير شده است،پرداختن به زبان مادرى كارى عبث است!
٣- سواد آموزى و تحصيل كودكان كودكان و حق تحصيل رايگان و كودكان كار از الويت هاى هر تشكيلات و حكومت مترقى است.٤- دموكراسى،سكولاريسم و آزادى و ايرانى دموكرات،اولين اولويت ماست،آيا قبل از رسيدن به دموكراسى و آزادى مى توان از حقوق و زبان مادرى حرفى زد و يا برنامه اى ترسيم كرد،بى شك بعد از رسيدن به دموكراسى اين مسله هم حل خواهد شد و در مورد آن بحث خواهيم كرد.در ظاهر البته هر انسان آزاده اى با هر زبان و دين يا نژادى در دل و ظاهر حق مى دهد كه مگر زبان مادرى قادر به سير كردن شكم گرسنه است،يا زبان مادرى دردى از هزاران آواره و بى خانمان در جستجوى كار را تامين مى كند.نقض حقوق زنان و يا قتل هاى ناموسى،بعنوان عضوى از جامعه كه خود داراى خانواده اى هستيم كابوس فرد فرد ماست،كم از زبان مادرى ارزش ندارد.حق تحصيل كودكى،بدون دغدغه مالى نه فقط دغدغه ما بلكه بايد دغدغه بشريت باشد.و يا به راستى هم بدون استقرار دموكراسى و آزادى و ايران دموكرات آيا ميتوانيم مسله زبان مادرى را حل كنيم،مگر نه اينكه اين موضوع فقط در يك حكومت دموكراسى و مبتنى بر حقوق و كرامت انسانى قابل وصول است.آيا به راستى كه چنين است؟استدلال اين دوستان دل از هر انسان آزاده اى مى ربايد!اما با نگاهى كوتاه به بعضى از آمار قضيه معكوس مى شود!١- ٦٩ درصد بودجه كشور را استانهاى تهران،اصفهان،كرمان،خراسان رضوى،خوزستان تامين مى كنند و نصف اين بودجه را تهران مصرف مى كند-(٢)استان هاى اذربايجان شرقى،ايلام،اردبيل،كردستان،كرمانشاه و .......
به خاطر پسرفت اقتصادى شان مهاجرت بى رويه اهالى شان براى يافتن كار به استانهاى مركزى با كاهش رشد جمعيت روبرو هستند و آذربايجان شرقى مهاجرفرسترين استان كشور است(٣)مثلا آذربايجان شرقى با سابقه اى قديمى از وجود صنعت بدارازى تاريخ از رتبه دوم صنعت و توسعه اقتصادى قبل از انقلاب به رتبه ٢١ سقوط كرده است(٤).فقر در سيستان يا بلوچستان هم اصولا احتياج به آمار ندارد اگر كسى كمى وجدان داشته باشد با يك نگاه فقر و بدبختى را تشخيص مى دهد،يا در كردستان انسانهاى كه از بيكارى،جذب قاچاق و كولبرى مى شوند و يا بدست مأموران مرزى كشته مى شوند و يا روى مين هاى جنگى مى روند،چنان روزمره شده كه ديگر وجدانها را هم نمى آزارد.يا در مسله بيكارى با احتساب اينكه خيلى از بيكاران و نيروى شاغل در ايلام،كردستان،اذربايجان غربى،بلوچستان ،اردبيل يا كرمانشاه به استانها ديگر مهاجرت كرده اند،باز بالاترين ميزان بيكارى در كشور متعلق به اين استانها است.(٥) ٢-بيشترين آمار قتل هاى ناموسى و نقض حقوق زنان در استانهاى خوزستان،كردستان،سيستان و بلوچستان،ايلام و آذربايجان غربى است.(٦)٣- بيسوادى در سيستان بلوچستان،كردستان،اذربايجان،خوزستان،ايلام چند برابر مركز يا استانهاى با زبان مادرى فارسى ست.
(٧)٤- اما در مورد چهارم كه بحث در اين مورد را منوط به داشتن دموكراسى و داشتن حكومت هاى دمكرات مى دانند،فعالين قومى و يا ميليونها انسان غير فارس زبان اخلاقا حق دارند بپرسند كه حكومت و اپوزيسونى كه براى نفس كشيدن مردم هم برنامه دارد!چرا وقتى به زبان مادرى و حق تحصيل به آن مى رسد،آن را به آينده اى نامعلوم حواله مى دهد؟آنها به اين باور دارند كه اين موضوع نوعى شانه خالى كردن از زير بار مسوليت است!و اين زيربناى بى اعتمادى است. اما چرا اين نابرابرى ها وابسته به زبان مادرى است ؟لودويك بهيت معتقد است كه؛از دید آرمانی، فرد دوزبانه باید بتواند خود را به گونه ای مثبت در دو گروه تعریف کند، گروه هایی که آن ها را می شناسد و یا زبان آنان را فرامی گیرد، نیز باید بتواند خود را به عنوان عضوی تمام عیار و به رسمیت شناخته شده از آنها احساس کند. در ان شرایط مساعد، زبان دوم نیز به سود زبان نخست آموخته خواهد شد نه به زیان آن. در این هنگام با یک دوزبانگی افزایشی روبرو هستیم. به عکس زمانی که یکی از دوزبان و اغلب زبان نخست، به گونه ای توسط زبان دیگر "جاروب" می شود، از دوزبانگی کاهشی سخن می گوییم. واژه نیمه زبان شناختی در مواردی به کار می رود که فرد دوزبانه هیچ یک از دو زبان را به خوبی صحبت نمی کند، آنچه به محرومیت های شناختی و عاطفی و نیز مشکلات هویتی می انجامد.
پرستیژ، وضعیت این زبان ها و فرهنگ های همراه آن در اینجا نقشی اساسی بازی می کنند. بنابراین برای کودکان مهاجرت که هنوز در محیط جدید خود پذیرفته نشده اند زبان دوم بیشتر نوعی تهدید به شمار می رود. (بهیتBeheydt، 1986) جایی که یکی از فرهنگ ها بدنام و بی اعتبار باشد دوزبانگی تحمیلی خطر تبدیل شدن به یک عامل سرکوب کننده را به دنبال خواهد داشت: کراشن فرضیه فیلتر عاطفی را پیش می کشد: کودکی که باید زبانی دیگر را در محیطی نامساعد یاد بگیرد، از نوعی بلوکاژ ذهنی رنج می برد که او را از استفاده مطلوب از پیشکش زبانی ای که دریافت می کند، بازمی دارد. (کراشنKrashen، 1981)اگرچه دوزبانگی به آغازی بزرگتر و بردباری ای بیشتر می انجامد و پدیده بین فرهنگی را تسهیل می کند، اما نباید از نظر دور داشت که نباید آن را به هرقیمتی تحمیل کرد و نتایج آن به گونه ای تنگاتنگ به شرایط اجتماعی فرهنگی ای بستگی دارد که اجتماعی سازی در آن صورت می پذیرد.(٨)ام اينكه امروز ما در ايران با دو گروه مردم روبرو هستيم كه نابرابرى شان وابسته به زبان شده است،در اين است كه تحصيل زبان دوم با نفى و تحقير زبان مادرى روبرو هست،پديده اى كه سندرم ترس و كم رويى و خود تحقير انگارى را در بين غير فارسى زبانان همه گير كرده است،نمونه عينى اين پديده صرف نظر از تجربه زندگى همه ما،صادق زيبا كلام در مورد دانشجوى نابغه اش،افضل به قلم كشيده است(٩) آرى امروز همه ما با بيسوادى،گرسنگى،بيكارى و نقض حقوق زنان در چنگال خونين استبداد گرفتار هستيم،
اما مسله وقتى بغرنج تر مى شود كه تقسيم بندى در داخل ايران در بين خود گرفتاران،ما با دو نوع ايرانى گرفتار روبرو هستيم،و وقتى مسله بيشتر بغرنج مى شود كه اين تقسيم بندى در نهايت بر پايه زبان استوار شده است!ما با ايرانيانى مواجه هستيم كه از بيسوادى بيشترى،بيكارى بيشترى،از فقر بيشترى،از نقض حقوق زنان بيشترى رنج مى برند و از سر حادثه يا عمد مناطق غير فارس زبان هستند و اين چقدر تلخ و خطرناك است براى آينده يك كشور كه در داخل كشور در برخوردارى از امكانات دو نوع شهروند وجود دارد،بنده خود مطمعنم كه شايد سياست رسمى اين حاكميت استبدادى هم بر اين مسله استوار نشده كه ايرانيان بصرف زبانشان از امكانات موجود برخوردار شوند!اما چه فايده كه ما در داخل يك ايران با دو نوع ايرانى مواجه هستيم و اين هشدار را بايد حتى سخت ترين مخالفين زبان مادرى هم جدى بگيرند كه در داخل كشور،دو گروه ايرانى است،برخوردار و غير برخوردار،كه بر حسب تصادف يا عمد،غير برخورداران از مناطق غير فارس نشين است. هر چند كه باز خود نگارنده هم اعتقاد دارد،كه زبان مادرى همه مشكلات ما نيست،اما به جد هم اعتقاد دارم كه زبان مادرى محك سنجش و اعتماد توده ها و نقطه بازيابى كرامت انسانى هر انسان ايرانى فارغ از زبان اش است،پيش نياز حل هر مسله اى در ايران،حل مسله زبان مادرى ايرانيان است،به همين دليل هر چند كه با استدلال دوستان زبان مادرى هبچ چيز نيست تا حدى همدلى داريم،اما تا حدى با توجه به واقعيتهاى موجود هم با خواستاران حقوق زبانى كه زبان مادرى برايشان همه چيز است بيشتر همدلى داريم،در واقع عدم بها دادن به زبان مادرى تك تك ايرانيان،بيشتر اتحاد،امنيت ملى و همبستگى ما را تهديد مى كند.ما امروز نتيجه افتراق و سركوب را در كشورهاى همسايه مى بينيم،براى گرفتار نشدن بسان آنها،ما بايد كرامت انسانى هر انسانى فارغ از زبان و مذهبش به او نويد دهيم كه مسلما زبان مادرى هم از اين قاعده مستثنى نيست،اگر مى خواهيم سرافرازى و آزادى و آرامش را در ميهنمان به ارمغان بياوريم.
-----
١-٣- مهاجرت در سى سال گذشته دو برابر شده.http://www.khabaronline.ir/detail/45542٤- http://www.mehrnews.com/news/2437302/تنزل-جایگاه-آذربایجان-شرقی-به-رتبه-۲۱-درعرصه-اقتصاد-و-صنعت-کشور٦-قتلهاى ناموسى-پروين بختيارنژادفاجعه خاموشhttp://www.feministschool.com/IMG/pdf/_-_.pdf پروين بختيار نژاد
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
توجه داشته باشید کامنت‌هایی که مربوط به موضوع مطلب نباشند، منتشر نخواهند شد!
افزودن دیدگاه جدید