جناب آزادلیق، شما از سویی در

آذربایجانی که فرض کنیم تنها زبان مادری خود را میتواند بنویسید و حرف بزند , بدون هیچ مشکلی قادر به صحبت کردن و نوشتن به زبان ترکی (ترکیه) خواهد بود یا نه ؟". اولا زبان مادری ما اسم دارد. اسم زبان مادری ما ترکی است. و در عین حال اسم زبان دولتی در ترکیه نیز ترکی است. از نظرتاریخی هم ترکی آناتولی، و هم ترکی ترکیه ریشه اوغوزی دارند و البته گفته میشود که لهجه قیپچاقی نیز بر ترکی موجود در آذربایجان تاثیر گذاشته است. ترکی موجود در آذربایجان و ترکی موجود در ترکیه تفاوت اش میان عربی موجود در عراق و عربی موجود در تونس است. در کشورهای عربی نیز این زبان با لهجه های مختلف و حتی گاه سخت برای فهمیدن همه مسائل وجود دارد، با این وجود زبان عربی در هیچکدام از این کشورها اسمش را به چیز دیگیر چون عراقی، یا لبنانی و یا اردنی تغییر نداده است. در مورد پرسش شما بایستی بگوییم که ترکهای ساکن در آذربایجان جنوبی و ایران (نه آنهایی که ترکی خوانده اند و ترکی ادبی را می شناسند)، همانطور که عنوان کرده اید، هم در سخن گفتن و هم در نوشتن مشکل دارند. اما دقت کنید که مردم ما در آذربایجان جنوبی و ایران در زبان مادری خود بی سواد هستند و این دلیل بزرگی در فهم ایرادی استکه شما عنوان کرده اید. اگر سوآل شما را با شهروندان ترک جمهوری آذربایجان مطرح کنیم، پاسخ پرسش شما همانی نخواهد بود که در مورد ترکهای آذربایجان جنوبی مطرح کردیم. علت هم مشخص است، علت ناتوانی مردم ترک در آذربایجان جنوبی و ایران بی سوادی انها نسبت به زبان مادریست که از سوی رژیمهای ایران در طول نزدیک به 90 سال اعمال شده است. و دقیقا به همین علت و در عین حال به علت رفرم هایی که در ادبیات ترکی در ترکیه صورت گرفته و ما هنوز مراحل اولیه مبارزاتی خود، یعنی رسمیت زبان ترکی را در آذربایجان جنوبی و ایران میخواهیم، سطح پیشرفت زبان در این دو منطقه ابدا یکی نیست و این تفاوت توانسته انفکاکهایی را در فهم زبان ترکی برای خلق ما در جنوب ایجاد کند. و دقیقا به این خاطر است که ترکی ما را "ترکی آذربایجانی" و ترکی آنها را "ترکی آناتولی" میخوانند. اما در مناسبات ترکیه و جمهوری آذربایجان هیچ تصور نمیکنم که مشکلی در فهم این دو از همدیگر باشد. نتیجه اینکه فرار از اسم زبان ملی دوای درد خلق ما نیست. بلکه فراهم کردن شرایط برای حق تعیین سرنوشت اهمیت زیادی دارد. چون بعد از تحصیل به زبان ترکی مشکلاتی که شما اینک از آنها سخن میگویید، خود بخود از میان خواهند رفت. پرسش دیگری که من از شما دارم. اگر در جریان تفاوت لهجه های زبان دری، تاجیک و فارسی قرار داشته باشید، گاه این تفاوت چنان استکه مفاهیم قابل فهم نیست. اما هر سه دولت ایران، افغانستان و تاجیکستان هر ساله در کنفرانسی تحت عنوان "کشورهای فارس" دور هم جمع میشوند و برای پیشرفت کشورهای فارسی با همدیگر سخن میگویند. اما ما اینک نشسته ایم و در مورد اختلافات لهجه ایی زبان ترکی و آشتی ناپذیر بودن آن سخن میگوییم. این گونه سخن گفتن به نظر ناروا نمیرسد؟ نمیدانم شما در این مورد چه فکر میکنید؟