Skip to main content

رازی گرامی با تشکر از تذکر

رازی گرامی با تشکر از تذکر
اژدر بهنام

رازی گرامی با تشکر از تذکر بسیار بجای شما. کاملا درست است و من به این موضوع توجه نکرده‎ام که آیا این بیت از فردوسی است یا منتسب به او. من شاهنامه شناس نیستم و در تمام عمرم تنها یک بار شاهنامه را خوانده‎ام و واقعیت این است که یادم نمی‎اید که آیا در نسخه‎ای که من خوانده‎ام، این بیت وجود دارد یا نه. این بیت، از بس در اعتراضات و ایرادگیریهای این و آن آمده است که در ذهن من، بعنوان بیتی از فردوسی نقش بسته است. با خواندن تذکر بجای شما، جستجویی در اینترنت کردم و با نظرات متفاوت روبرو شدم. بسیاری از آنها بدون ذکر سند و مدرک، انتساب آن را به فردوسی رد یا قبول کرده‎اند. به چند نوشته، با ارائه سند و مدرک، برخوردم از جمله به مطلبی از دکتر ابوالفضل خطیبی که نوشته است: "به گیتی بجز پارسا زن مجوی / زن بدكنش خواری آرد به روی
زن و اژدها هر دو در خاك به / جهان پاك ازین هر دو ناپاك به

بیت آخر در ۱۵ دست نویس از كهن‌ترین و معتبرترین دست نویس های شاهنامه (۴) كه تصحیح جلال خالقی مطلق بر پایه ی آن ها استوار است، نیست و در چاپ های معروف ژول مول و مسكو و حتا بروخیم نیز دیده نمی‌شود. پس این بیت چه گونه معروف خاص و عام شده است؟ تا آن جا كه بنده جست و جو كرده است،‌ بیت یاد شده در چاپ كلكته (رك. چ وُلرس، ج ۲، برگ ۵۵۱، پی نوشت۲) و بمبئی (۱۲۷٦هـ.ق، برگ ۱۱۹، ب ۵ از پایین) كه اساس آن ها دست نویس های متأخر و كم اعتبار شاهنامه بوده، آمده و از همان طریق به برخی از چاپ های كم‌اعتبارتر ایران مانند شاهنامه چاپ امیربهادر (برگ ۱۱۰، ب ۲۱)، شاهنامه‌ای كه انتشارات ایران باستان به یادگار جشن هزارمین سال فردوسی منتشر كرده (ج ۱، برگ ۱۳۱، ب ٦ از پایین)، چاپ محمد رمضانی (ج ۱، برگ ۴۳۲، ب ۱۰٦۷۹)، چاپ امیركبیر (برگ ۱۲۳، ب ۳۵) و چاپ دبیر سیاقی (ج ۲، برگ ۴۸۷، ب ۵۲۴) راه یافته است.
دکتر ابوالفضل خطیبی"
http://aryaadib.blogfa.com/post-609.aspx

*** من با پوزش از شما و همه خوانندگان گرامی، نوشته خودم را به اینگونه اصلاح می‎کنم و امیدوارم که حق مطلب را ادا کرده باشم: «می گویند که فردوسی از زبان شخصیتی در شاهنامه می‎نویسد: "زن و اژدها هر دو در خاک به". حتی اگر فرض بگیریم که این بیت از خود فردوسی است، باز هم باید توجه داشته باشیم که در آن زمان چنین سخنی خریدار دارد. کسی بجز این فکر نمی‎کند..»