مطالعات در زمینه گویش شناسی و

مطالعات در زمینه گویش شناسی و زبان شناسی قومی نشان می دهند که در جامعه های پیش مدرن زبان از روستایی به روستای دیگر فرق می کرده است. ممکن بود مردم دو روستا ی نزدیک به هم زبان همدیگر را بفهمند اما مردمان روستاهای دور از هم زبان یکدیگر را درست نمی فهمیدند و هر چه بر فاصله ها افزورده می شد زبان ها نیز از هم دور می شدند.
از نظرمقدسی اطراف اردبیل بیش از 70 زبان و از نظر ابن حوقل چند زبان در آذرباجان رواج داشته است.اما زبان پدیده ی اجتماعی و زنده ای است که در طول تاریخ به سیر تکاملی خود ادامه می دهد.زبان تورکی آذری ازنظر بعضی زبانشناسان غربی بین قرن های 7تا10 میلادی در آذرباجان رواج داشته است وگروهی دیگر از مولفان معتقدند با مهاجرت ترکان سلجوقی از قرن 13 میلادی زبان تورکی شکل زبان عمومی واحدی را تشکیل داده است.درهر حال زبان کنونی مردم آذربایجان تورکی است وبدنبال زبان بدون ادبیات آذری نرویم.