از سال 2000 بدین سو ، 3
کیانوش توکلی
از سال 2000 بدین سو ، 3 رویداد مهم خاورمیانه را در نوردیده است . همچنین در این فاصله قدرت های جهانی و منطقه د دست خوش تغییرات مهمی هم بود از جمله تغییر ثقل استراتژیک در سیاست خارجی آمریکا از «خاورمیانه» به «خاور دور» است. 3 رویداد مهم خاورمیانه عبارتند از :حادثهٔ ۱۱ سپتامبر سال ۲۰۰۱ تاکنون بزرگ‌ترین عملیات تروریستی تاریخ ایالات متحده آمریکا به‌شمار می‌آید و پیامدهای مختلف سیاسی، اقتصادی، امنیتی و نظامی برای این کشور و جامعۀ جهانی به دنبال داشته‌است. گفته می‌شود که حادثۀ ۱۱ سپتامبر، همانند حملهٔ ژاپن به بندر پرل هاربر، تاریخ آمریکا را تغییر داده‌است.ملیت هواپیماربایان را ۱۵ تبعه عربستان سعودی، ۲ تبعه امارات عربی متحده، یک تبعه مصر و یک تبعه لبنان تشکیل می‌داد. تیم عملیاتی حادثه ۱۱ سپتامبر تماماً عرب و عضو سازمان القاعده بودند.
با اینکه تروریستهای شهروندان عراق ، افغانستان و ایران نبودند اما این سه کشور از سوی رئیس جمهور بوش بعنوان محور شرارت تعیین شد و اینکه پس از سقوط طالبان کدام کشور (ایران ویا عراق) مورد حمله قرار گیرد، اختلاف چندانی نبود ، چرا که 11 سپتامبر بهانه ای بود برای شروع پروژه ای که در ان با زدن «سر» دیکتاتور، می پنداشت ، مردم مشتاقانه بسوی دمکراسی براه خواهند آفتاد. طرح نئو کانهای امریکا برای خاورمیانه بزرگ ، با توافق بلوک غرب از حزب کارگر انگلیس گرفته تا قدرت های منطقه ای همچون عربستان ،ترکیه و اسرائیل با آن همراهی کرد. تلفات سربازان امریکایی و خسارت هنگفت ؛ پروژه نئو کانهای امریکایی نیمه تمام رها شد .
دمکرات ها جای جمهوریخواهان نشستند ،سربازان امریکایی به خانه بازگشتند اروپائیان به اوبا ما جایزه صلح نوبل اهدا کردند. بهار عربی ظهور کرد، دیکتاتورها ،یکی پس از دیگری رفتند ؛ اما نا امنی ، افراط گرایی اسلامی و جنگ و کشتار جاگیزین نظم و امنیت گذشته شد.سوریه در این میانه سرنوشت بسیار غم انگیزی یافت.
به گمان من ؛ موضوع سوریه ، پیجیده ترین بحران در سطح جهان که هم اکنون به مرحله بسیار خطرناکی رسیده است . گفته می شود که 85 کشور جهان در سوریه دخالت کرده اند؛ در نتیجه فاکتور «مردم» سوریه و «استبداد» خانواده بشار اسد، به موضوع فرعی مبدل شده است. در حقیقت جنگ نیابتی جایگیزین معادله مردم و استبداد شده است . نگاهی گذرا و مختصر در15 سال گذشته نشان می دهد که :1_ طرح های استراتژیک قدرت های بزرگ و منطقه ای به دلیل تغییر شرایط ، نمی تواسنت دوام داشته باشد.2_یازده سپتامبر و طرح خاورمیانه بزرگ و نابودی محور شرارت (ایران، صدام و طالبان ) که می باید پس از سقوط شوروی و گسترش اتحادیه اروپا؛ خاورمیانه را بسود استراـژی غرب و متحدین آن در منطقه دمکارتیزه نماید ،شکست سختی خورد.3_سرنگونی صدام و طالبان و خروج زود هنگام نظامیان امریکایی دقیقا بسود جمهوری اسلامی تمام شد و حکومتی متمایل به جمهوری اسلامی ایران را در عراق بسر کار آورد و طالبان در شرق ایران «سقوط» کرد .4_ بهار عربی که توسط جوانان اینترنتی آغاز شد ؛ در ادامه تحت رهبری احزاب قدیمی همچون اخوانی ها و دیگر گروههای اسلامی قرار گرفت و موجب تقویت اسلام سیاسی شد.5_ قدرت های منطقه ای برای مهار «بهارعربی» دست بکار شدند .عربستان میزبان دیکتاتورهای سرنگون شده مثل بن علی شد 6_ رهبر جمهوری اسلامی که در سرکوب بی رحمانه جنبش سبز نقش داشت ، «بهار عربی» را ادامه انقلاب اسلامی ایران نامید. 7_ عربده کشی های ضد اسرائیلی و ضد امریکایی احمدی نژاد؛ افکار عمومی اعراب و ترک های مسلمان را به حمایت از جمهوری اسلامی کشاند، نظر سنجی ها در خاورمیانه بسود احمدی نژاد بود؛ تا اینکه 8- جنبش ضد استبدادی مردم سوریه آغازشد واز این تاریخ ابتکار عمل از دست ایران خارج و بدست سعودی ها و ترکیه افتاد9_خط مشی اوباما در حمایت از اسلام میانه رو که رابطه خوبی با غرب داشته باشد_ بود. از این رو امریکا از اخوانی ها مصر به رهبری مورسی حمایت کرد . 10 _ عربستان با یک چک 12 میلیاردی از کودتای جنرال السیسی در مصر پشتیبانی کرد، ترکیه، قطر و امریکا از این اقدام سعودی ها ناراضی بودند ولی در مقابل یک عمل انجام شده قرار گرفتند11- اوج گیری جنبش ضد حزب بعث سوریه و حمایت ترکیه ، قطر و سعودی ها ، موضوع مصررا بد ست فراموشی سپرد.12- امریکا چندان راغب به دخالت در امور کشوهای منطقه نبود. ومشغول خروج نظامیان امریکایی از عراق و افغانستان بود13_ نفت اهمیت سابق خود را برای امریکا از دست داده بود14_ فرانسه برخلاف امریکا در سرنگونی قذافی نقش اساسی را بازی کرد15 - همه ی دنیا فکر می کرد که کار اسد تمام است و در سوریه حکومتی متمایل به سعودی ها و ترکیه بر سر کار خواهد آمد. 16_
دمکرات ها جای جمهوریخواهان نشستند ،سربازان امریکایی به خانه بازگشتند اروپائیان به اوبا ما جایزه صلح نوبل اهدا کردند. بهار عربی ظهور کرد، دیکتاتورها ،یکی پس از دیگری رفتند ؛ اما نا امنی ، افراط گرایی اسلامی و جنگ و کشتار جاگیزین نظم و امنیت گذشته شد.سوریه در این میانه سرنوشت بسیار غم انگیزی یافت.
به گمان من ؛ موضوع سوریه ، پیجیده ترین بحران در سطح جهان که هم اکنون به مرحله بسیار خطرناکی رسیده است . گفته می شود که 85 کشور جهان در سوریه دخالت کرده اند؛ در نتیجه فاکتور «مردم» سوریه و «استبداد» خانواده بشار اسد، به موضوع فرعی مبدل شده است. در حقیقت جنگ نیابتی جایگیزین معادله مردم و استبداد شده است . نگاهی گذرا و مختصر در15 سال گذشته نشان می دهد که :1_ طرح های استراتژیک قدرت های بزرگ و منطقه ای به دلیل تغییر شرایط ، نمی تواسنت دوام داشته باشد.2_یازده سپتامبر و طرح خاورمیانه بزرگ و نابودی محور شرارت (ایران، صدام و طالبان ) که می باید پس از سقوط شوروی و گسترش اتحادیه اروپا؛ خاورمیانه را بسود استراـژی غرب و متحدین آن در منطقه دمکارتیزه نماید ،شکست سختی خورد.3_سرنگونی صدام و طالبان و خروج زود هنگام نظامیان امریکایی دقیقا بسود جمهوری اسلامی تمام شد و حکومتی متمایل به جمهوری اسلامی ایران را در عراق بسر کار آورد و طالبان در شرق ایران «سقوط» کرد .4_ بهار عربی که توسط جوانان اینترنتی آغاز شد ؛ در ادامه تحت رهبری احزاب قدیمی همچون اخوانی ها و دیگر گروههای اسلامی قرار گرفت و موجب تقویت اسلام سیاسی شد.5_ قدرت های منطقه ای برای مهار «بهارعربی» دست بکار شدند .عربستان میزبان دیکتاتورهای سرنگون شده مثل بن علی شد 6_ رهبر جمهوری اسلامی که در سرکوب بی رحمانه جنبش سبز نقش داشت ، «بهار عربی» را ادامه انقلاب اسلامی ایران نامید. 7_ عربده کشی های ضد اسرائیلی و ضد امریکایی احمدی نژاد؛ افکار عمومی اعراب و ترک های مسلمان را به حمایت از جمهوری اسلامی کشاند، نظر سنجی ها در خاورمیانه بسود احمدی نژاد بود؛ تا اینکه 8- جنبش ضد استبدادی مردم سوریه آغازشد واز این تاریخ ابتکار عمل از دست ایران خارج و بدست سعودی ها و ترکیه افتاد9_خط مشی اوباما در حمایت از اسلام میانه رو که رابطه خوبی با غرب داشته باشد_ بود. از این رو امریکا از اخوانی ها مصر به رهبری مورسی حمایت کرد . 10 _ عربستان با یک چک 12 میلیاردی از کودتای جنرال السیسی در مصر پشتیبانی کرد، ترکیه، قطر و امریکا از این اقدام سعودی ها ناراضی بودند ولی در مقابل یک عمل انجام شده قرار گرفتند11- اوج گیری جنبش ضد حزب بعث سوریه و حمایت ترکیه ، قطر و سعودی ها ، موضوع مصررا بد ست فراموشی سپرد.12- امریکا چندان راغب به دخالت در امور کشوهای منطقه نبود. ومشغول خروج نظامیان امریکایی از عراق و افغانستان بود13_ نفت اهمیت سابق خود را برای امریکا از دست داده بود14_ فرانسه برخلاف امریکا در سرنگونی قذافی نقش اساسی را بازی کرد15 - همه ی دنیا فکر می کرد که کار اسد تمام است و در سوریه حکومتی متمایل به سعودی ها و ترکیه بر سر کار خواهد آمد. 16_