Skip to main content

نوشته اند : Haz+ər+bay+qan

نوشته اند : Haz+ər+bay+qan
آ. ائلیار

نوشته اند : Haz+ər+bay+qan
چطور اتصالی ست؟
ما در ترکی به شیوه های مختلف اسم سازی میکنیم ؛ تنها از راه پسوند تصریفی این کار صورت نمی گیرد.
رجوع شود به مبحث اسم سازی در دستور زبان ترکی.

الف - بدون پسوند ، از راه تجانس، ترکیب میشوند: قیرمیزی-آلما؛ سنیق-قاب
ب- یکی از طرفین پسوند نسبت می پذیرد-دیگری آزاد است: باهار-یاغیشی؛ ائو-قاپیسی
پ- هر دو طرف پسوند تصریفی قبول میکنند: قونشونون-اوغلو؛ سیزین-ائوینیز
و حالتهای بسیار دیگر.
اسم در ترکی بعضا یک کلمه است و بعضا دارای کلمات زیاد. که از نظر دستوری صاحب حالتهای گوناگون است:
آغ-قیوریم-توک-گئچی: بز مو وزوزی سفید . یک اسم است. توفارقانلی -عاشیق-عابباس. یک اسم است. تانری-تانیماز
دمیرچی -اوغلو-دلی- حسن. یک اسم.
- برای اسم سازی امکانات بسیار زیادی در ترکی وجود دارد.
در نام آذربایجان نخست اسم-اسم(صفت) بعد صفت اسم ترکیب شده اند.

اسم های ترکیبی یکی از راههاست:
اسم + صفت(اسم) Haz+ər
قاج+ار=قاجار
صفت+ اسمbay+qan
توپال -تیمور: تیمور لنگ
---------
نام قدیم آذربایجان به روش « اسامی مرکب» یکی از سه شکل اسم سازی در ترکی آذربایجان، درست شده ؛ مانند این اسم:

«مئشه-بئی- اوزون-حسن»
«دره-بئی -توپال -تیمور» :
Haz-ər-bay-qan

و از نوع اسم مرکب است. که از راه اسم- اسم ، اسم -صف، ، اسم -فعل و. غیره درست میشوند.
--------
کلمه ی ər هم اسم است و هم صفت
ار =مرد، شوهر
ار= جوانمرد ، صفت
---

انواع نامها در ترکی:
1- اسم ساده:سو؛ دمیر. ساده
2-اسم پیوندی: یازی-چی، داغ-لیق، با پسوند
3-اسم مرکب: اوغول-اوشاق، قیرخ-آیاق ، بدون پسوند. اسم-اسم...اسم فعل و اسم -صف و ...

----
در فارسی از آمدن چطور اسم درست میشود؟
gəl بیا
gəl-məاسم از بیا یا آمدن. برابر فارسی ندارد. باید در یک جمله شرح داده شود که گلمه یعنی چه.
یا با کمک زبان عربی. میشود « حالت آمدن» . بیش از این ممکن نیست. این توضیح هم زیاد دقیق نیست.
میشود آرام نوشت. ولی معنی آن گلمه ی ترکی نیست. آرام اسم باشد معنی « درنگ» میدهد.
gəlmə معانی گوناگون دارد و در فارسی هم برای بخشی از آنها واژه داریم اما گلمه به معنی « فنومن آمدن یا عمل و حالت آمدن» گلمه نداریم. مجبوریم نام عمل آمدن ، نام حالت آمدن، بنویسیم. که رسا نیست.
گلمه لر، گلمه لر، ایچی بوش گلمه لر
جمله است که امکان ترجمه به فارسی ندارد. مگر اینگه خود مصدر « آمدن» را به جای گلمه اسم بگیریم. که چندان رسا نیست.
« آمدن ها، آمدنها، آمدن های پوچ». از مصدر اسم ساخته شده. بناچار. که اگر در جمله واژه ی ترکی گلمک را که مصدر گلمه است وارد کنیم امکان ترجمه میترکد: «بو گلمک گلمه یه یاراشماز»
«این آمدن به آمدن شایسته نیست.»
انفجار امکان ترجمه است. جمله ی فارسی بی معناست. در صورتی که در زبان اصلی چیز ضریفی را بیان میکند.
با اغماز و تقریب میشود نوشت« این چنین دیداری لایق نیست».
---------