قاجار

فرهنگ بهزادی

قاج: دشمن، مخالف، ضد
قاج دوشمک دشمن شدن، ضد کسی بودن
قاج : نهرهای باریک برای آبیاری

قاچ: امر به فرار. فرار کن
قاچاراق لاماق: تیز تاختن
قاچاراغا سالماق : دواندن
--
فرهنگ اسماعیل جفرلی:
« قاج: ترس، ضد
من جهالتدن چوندان قاج ایدیم
-جویبار کوچک برای آبیاری:

این واژه از قاچماق آمده: چون در معنی اول منظور فرار از چیزی ست
در معنی دوم جایی برای فرار آب منظور است»
-----
قج قج qəc-qəc کاشغری: فرارکن فرارکن
شکل قدیمی قاچ-قاچ امروزی
طایفه ی قاجار در قرن 15م در گنجه زندگی میکردند.
معنا: قوچ-ار: قاچیریجی، اورکو دو جو( یعنی قاچیردان ار آ.ائلیار)
------
کلمه ی قوچ : گوسفند قوچ: نیز از فعل قاچماق، قاچ، قوچ، درست شده
قوج -قوج کاشغری = قاچ-قاچ امروزی
قوج=قوچ
-----
تبدیل قوج ار به قاج ار و قاجار درست است.
ولی ریشه ی خود قوج و قوچ نیز همان قاچ است.
قوچ صفت انسان به معنی (دلاور و جوانمرد -بهزادی)
--------
نظر دیگر:
Kərəm Məmmədli

Qacar etnoniminə ilk dəfə miladdan öncə 650-ci ildə rast gəlirik. Burada qacar tayfasının adı aqafis şəklində işlənir. Sonradan bu ad ağaçəri şəklinə düşdü. Daha doğrusu, türkün öz dilində belə səslənməyə başladı.
(منبع ذکر نشده)

“Çəri” qədim türk dillərində qoşun mənasını verir. Səfəvi dövründə yığma qoşuna “çərik” deyirdilər. Eyni zamanda Osmanlı dövlətində də yığma ordu yeniçəri adlanırdı. Bu adı müxtəlif alimlər müxtəlif cür izah edirlər. Məsələn, Qərbi Avropa alimlərinin fikrincə, “ağaçəri” sözü “ağ Xəzər” deməkdir, yəni xəzərlərin şərq qolunu təşkil edən bir toplum nəzərdə tutulur.
(منبع ذکر نشده)

Macar alimləri, xüsusilə Yulius Nemet qeyd edir ki, “ağaçəri” qoşunun önündə gedəndir, yəni ordunun ağası mənasında işlənir.
هانسی کتابدا؟
Rus şərqşünası Aleksandr Vilyamoviç Qadlo hesab edirdi ki, bu söz “ağaç əri”, “derevesnıye lyudi”, yəni ağac ərləri mənasında işlənir. Lakin tədqiqatlar göstərdi ki, macar alimlərinin yanaşması daha doğrudur. Belə ki, ağaçəri sözünə biz sonradan “qəcərçi” formasında rast gələcəyik. Bütün Səfəvi dövrünə aid mənbələrdə qəcərçilər Səfəvi ordusunun önündə gedən, avanqard qoşun hissələrinə deyilirdi.
منبع آدی؟
قاچانلار ، مجازی هوجوم ائدنلر
Etimoloji baxımdan isə istər Mahmud Kaşğaridə, istərsə də türk dillərinin etimoloji lüğətində “qacar” kəskin, ötkəm kişi mənasını verir, eyni zamanda əyilməz, məğrur mənalarında işlənir.
همان دلاور و جوانمرد و آزاد مرد

اینجا اشاره به کاشغری دارد که قاجار را به معنی کسگین : قاطع، تیز و تند آورده . من نتوانستم واژه ی قاجار را آنجا ببینم.
در قاچ و قاچار و قاچ -ار معنی تیز و تند هم وجود دارد که منظور همان رها و آزاد شدن و با سرعت تند و تیز ، است. که از قاچ و قاچماق میاید. قاباقدا « قاچان-ایگیت»، هوجوم ائدن.
در مورد انسان همان « دلاور و جوانمرد و آزاد مرد یا انسان آزاد ) است. منظور زن و مرد.
درستی یا نادرستی نظرKərəm Məmmədli را من تحقیق نکردم. محض اطلاع اینجا آوردم. اما کمبود ها را نشان دام با حروف عربی.

قاجار:
اینجا هم باز همان معنی را که گفتیم نشان میدهد: « قاچان ایگیت» منظور قاباقدا قاچان ار. مجازی هوجوم ائدن کیشی.
معنی تحت اللفظی همان است که از قاج و قاچ-ار درست شده. بعد به قوج-ار و قاج-ار تبدیل شده است.
قاجار: از قاج و قاچ آمده به معنی
قوچ ایگیت
قاباقدا قاچان ایگیت
به مفهوم مجازی اخلاقی و صفتی ، دلاور و جوانمرد و آزاد مرد .