ادامەی بحث نظر دانشمندان
جمال
عنوان مقاله:
نظر
ادامەی بحث نظر دانشمندان تاریخدان روس در مورد کوردستان
از دیدگاه لازاریف جنبش ملی کرُد از آغاز پیدایش بە یکی از دشواریهای ملی و گره‌های مناسبات بین المللی فرا روئید و فشار و سرکوب کرُدها از سوی ساختارهای مستبد سیاسی موجبات افزایش درگیریهای خونین و طولانی مدتی در غرب آسیا را فراهم آورد. بنابراین،« خوانش مشکل کرُدها در تمامیت خود از دیدگاه دانشورانه بی اندازه با اهمیت و یکی از مهمترین و مبرم‌ترین بایستگیهای سیاسی زمان کنونی بشمار می رود.»)١٧)
لازاریف با پرداختن بە فروپاشی امپراطوری عثمانی پس از جنگ جهانی اول و فرایند رو بە گسترش جنبش ملی در کرُدستان ایران و عثمانی می نویسد،«در دهە ی پایانی دولت عثمانی و دولت قاجاریە در ایران، مسئلە ی کرُد از کارایی فزاینده ای در زندگی سیاسی (چە در درون و چە در برون ) این دو کشور برخوردار گردید. مبارزە ی کرُدها برای بە کف آوردن حقوق ملی دامنە‌ی گستردە‌ای یافت و بە جنبشی ملی و فراگیر دگرگون گردید کە در فروپاشی و پایان یافتن نهایی تاریخ امپراطوری عثمانی و هم‌چنین دولت قاجاریە در ایران نقش با اهمیتی ایفا کرد.» (١٨)
در سال 1989 پرفسور لازاریف با انتشار کتاب « امپریالیزم و مسئلە ی کرُد١٩١٧ ـ ١٩٢٣» گام دیگری در بررسی و پژوهش سیستماتیک و تاریخی کرُدشناسی در روسیە برداشت. در این اثر درخشان این‌بار لازریف بە چگونگی سیاسی پس از پایان جنگ جهانی اول و بویژە چند پارە شدن سرزمین کرُدستان، ( پیامد کنفرانس لوزان بە سال ١٩٢٣) و نیزنقش سرنوشت ساز دولتهای استعماری، آنگونە مانورهای دیپلماتیک بریتانیا اشارە کردە، می نویسد«مشکل کرُدها تنها مسائل درونی دولتهای عثمانی و ایران را در بر نمی‌گرفت، بلکە آشکارا در پیوند با مناسبات سیاسی دو کشور پدیدار می شد و از چارچوب منطقە ی خاورمیانە بسی فراتر و گستردە شدە بود و در این راستا با فضای منافع امپریالیستها و دولتهای مقتدر آن روزگار، از آنگونە بریتانیا، آلمان، روسیە و بە میزان کمتری با فضای منافع فرانسە و آمریکا برخورد می کرد.» (١٩)
لازاریف با نگرش بە جنبش ملی کرُدها در شرایط نوین ژئوپلتیک آن روزگار، نقش و کارایی هر یک از بازیگران پر نفوذ سپهر سیاست جهانی را ترسیم می کند. بە باور لازاریف با پایان گرفتن جنگ جهانی اول، سیستم سنتی استعمار دچار دگرگونی چشمگیری شد. سیستم سرپرستی( (Mandateدر کشورهای عربی لبنان، عراق، سوریە و فلسطین خصلت سیاسی و اقتصادی بە خود گرفت .
موافق کنفرانس لوزان در ٢٤ ژوئیە ١٩٢٣، جنوب و جنوب غربی کرُدستان بە ساختارهای سیاسی عراق و سوریە پیوست گردید. در این کنفرانس دولتهای استعماری، فرانسە و بویژە بریتانیا از مواد ٦٣،٦٤ پیمان نامە ی سەور کە بە روشنی از خودمختاری کرُدستان سخن بە میان آوردە بود، سرباز زدند.
«ماده 62. کمیسیونی که در قسطنطنیه اجلاس خواهد کرد وبه ترتیب مرکب از سه عنصر منصوب دولتهای بریتانیا و فرانسه و ایتالیا خواهد بود، ظرف شش ماه (از تاریخ) به اجرا درآمدن پیمان حاضر طرحی را برای خودمختاری مناطق کرُدنشین واقع در شرق فرات، جنوب مرز جنوبی ارمنستان،که بعدا ًمعین خواهد شد، و نیز مناطق، واقع در شمال مرز ترکیه با سوریه و بین‌النهرین، بە نحوی کە در مادە ٢٧ ،٢)و٣ ) مشخص شده است،تهیه و تنظیم خواهد کرد.» (٢٠)
با برقراری مرزهای جدید در غرب آسیا، کرُدستان بار دیگر و پس از بیشتراز چهار سدە* بە چهار پارەی مجزا تقسیم شد. از دیدگاە لازاریف «شرایط آن زمان کە بر شالودە ی مناسبات جدید اقتصادی ـ سیاسی تدوین شدە بود، کرُدها را در پی ریزی طرح ساختمان کرُدستان مستقل ناکام گذاشت.» (٢١)
در سال ٢٠٠٥ لازاریف کتاب «کرُدستان و مسئلە ی کرُد ،١٩٢٣ ـ ١٩٤٥ » کە تکمیل کنندە‌ی دو اثر دیگر نویسندە است را منتشر کرد. در این اثر پژوهشی نە تنها نویسندە بە دشواریهای داخلی کرُدستان می‌پردازد، بلکە دگرگونیهای ژرف در مناسبات بین الملل در چارچوب سیستم دو قطبی در جهان و کارایی مستقیم آن در منطقە ی غرب آسیا، از آنگونە، کرُدستان را بازتاب دادە است. لازاریف با تکیە بر اسناد و مدارک بدست آمدە در آرشیو وزارت خارجە ی فدراسیون روسیە از سویە‌های متفاوت تحولات کرُدستان، از آنگونە واکاوی و ارزیابی ناسیونالیزم کرُد، پیامدهای پیمان نامە ی لوزان، مسئلە ی موصل، نقش واحدهای سیاسی، ایران، عراق، ترکیە و سوریە، سیاست خارجی قدرتهای استعماری، بویژە بریتانیا، نقش شوروی پیشین در فراز و فرود جمهوری کرُدستان در سالهای ١٩٤٥ ـ ١٩٤٦ را مورد بررسی دقیق و علمی قرار می دهد.
لازاریف با پرداختن بە فروپاشی امپراطوری عثمانی پس از جنگ جهانی اول و فرایند رو بە گسترش جنبش ملی در کرُدستان ایران و عثمانی می نویسد،«در دهە ی پایانی دولت عثمانی و دولت قاجاریە در ایران، مسئلە ی کرُد از کارایی فزاینده ای در زندگی سیاسی (چە در درون و چە در برون ) این دو کشور برخوردار گردید. مبارزە ی کرُدها برای بە کف آوردن حقوق ملی دامنە‌ی گستردە‌ای یافت و بە جنبشی ملی و فراگیر دگرگون گردید کە در فروپاشی و پایان یافتن نهایی تاریخ امپراطوری عثمانی و هم‌چنین دولت قاجاریە در ایران نقش با اهمیتی ایفا کرد.» (١٨)
در سال 1989 پرفسور لازاریف با انتشار کتاب « امپریالیزم و مسئلە ی کرُد١٩١٧ ـ ١٩٢٣» گام دیگری در بررسی و پژوهش سیستماتیک و تاریخی کرُدشناسی در روسیە برداشت. در این اثر درخشان این‌بار لازریف بە چگونگی سیاسی پس از پایان جنگ جهانی اول و بویژە چند پارە شدن سرزمین کرُدستان، ( پیامد کنفرانس لوزان بە سال ١٩٢٣) و نیزنقش سرنوشت ساز دولتهای استعماری، آنگونە مانورهای دیپلماتیک بریتانیا اشارە کردە، می نویسد«مشکل کرُدها تنها مسائل درونی دولتهای عثمانی و ایران را در بر نمی‌گرفت، بلکە آشکارا در پیوند با مناسبات سیاسی دو کشور پدیدار می شد و از چارچوب منطقە ی خاورمیانە بسی فراتر و گستردە شدە بود و در این راستا با فضای منافع امپریالیستها و دولتهای مقتدر آن روزگار، از آنگونە بریتانیا، آلمان، روسیە و بە میزان کمتری با فضای منافع فرانسە و آمریکا برخورد می کرد.» (١٩)
لازاریف با نگرش بە جنبش ملی کرُدها در شرایط نوین ژئوپلتیک آن روزگار، نقش و کارایی هر یک از بازیگران پر نفوذ سپهر سیاست جهانی را ترسیم می کند. بە باور لازاریف با پایان گرفتن جنگ جهانی اول، سیستم سنتی استعمار دچار دگرگونی چشمگیری شد. سیستم سرپرستی( (Mandateدر کشورهای عربی لبنان، عراق، سوریە و فلسطین خصلت سیاسی و اقتصادی بە خود گرفت .
موافق کنفرانس لوزان در ٢٤ ژوئیە ١٩٢٣، جنوب و جنوب غربی کرُدستان بە ساختارهای سیاسی عراق و سوریە پیوست گردید. در این کنفرانس دولتهای استعماری، فرانسە و بویژە بریتانیا از مواد ٦٣،٦٤ پیمان نامە ی سەور کە بە روشنی از خودمختاری کرُدستان سخن بە میان آوردە بود، سرباز زدند.
«ماده 62. کمیسیونی که در قسطنطنیه اجلاس خواهد کرد وبه ترتیب مرکب از سه عنصر منصوب دولتهای بریتانیا و فرانسه و ایتالیا خواهد بود، ظرف شش ماه (از تاریخ) به اجرا درآمدن پیمان حاضر طرحی را برای خودمختاری مناطق کرُدنشین واقع در شرق فرات، جنوب مرز جنوبی ارمنستان،که بعدا ًمعین خواهد شد، و نیز مناطق، واقع در شمال مرز ترکیه با سوریه و بین‌النهرین، بە نحوی کە در مادە ٢٧ ،٢)و٣ ) مشخص شده است،تهیه و تنظیم خواهد کرد.» (٢٠)
با برقراری مرزهای جدید در غرب آسیا، کرُدستان بار دیگر و پس از بیشتراز چهار سدە* بە چهار پارەی مجزا تقسیم شد. از دیدگاە لازاریف «شرایط آن زمان کە بر شالودە ی مناسبات جدید اقتصادی ـ سیاسی تدوین شدە بود، کرُدها را در پی ریزی طرح ساختمان کرُدستان مستقل ناکام گذاشت.» (٢١)
در سال ٢٠٠٥ لازاریف کتاب «کرُدستان و مسئلە ی کرُد ،١٩٢٣ ـ ١٩٤٥ » کە تکمیل کنندە‌ی دو اثر دیگر نویسندە است را منتشر کرد. در این اثر پژوهشی نە تنها نویسندە بە دشواریهای داخلی کرُدستان می‌پردازد، بلکە دگرگونیهای ژرف در مناسبات بین الملل در چارچوب سیستم دو قطبی در جهان و کارایی مستقیم آن در منطقە ی غرب آسیا، از آنگونە، کرُدستان را بازتاب دادە است. لازاریف با تکیە بر اسناد و مدارک بدست آمدە در آرشیو وزارت خارجە ی فدراسیون روسیە از سویە‌های متفاوت تحولات کرُدستان، از آنگونە واکاوی و ارزیابی ناسیونالیزم کرُد، پیامدهای پیمان نامە ی لوزان، مسئلە ی موصل، نقش واحدهای سیاسی، ایران، عراق، ترکیە و سوریە، سیاست خارجی قدرتهای استعماری، بویژە بریتانیا، نقش شوروی پیشین در فراز و فرود جمهوری کرُدستان در سالهای ١٩٤٥ ـ ١٩٤٦ را مورد بررسی دقیق و علمی قرار می دهد.