بخشی از تاریخ ورمیە سرزمین

کوه دمدم میان رود باراندوز چای و درهٔ قاسملو در نزدیکی ساحل دریاچهٔ ورمیە قرار گرفته‌است. این کوه در چند کیلومتری غرب ورمیە -جادهٔ مهاباد- و نزدیک روستای بالانج در هیجده کیلومتری ورمیە واقع شده‌است. قلعه دمدم بنا بر سنت شفاهی کردی به قبل از اسلام بر می‌گردد. امیرخان لپزرین فرمانروای برادوست که خواهان حفظ استقلال امارت در حال گسترش اش در برابر رسوخ عثمانی و صفوی به درون منطقه بود، در ۱۶۰۹ ویرانه‌های آن را بازسازی کرد. اسکندر بیگ در آن سال آن را دژی نیرومند متشکل از پنج قلعه جداگانه با مخازن حفاظت شده و چاله برای ذخیره‌سازی یخ و برف توصیف کرد. امروزه بخش‌هایی از دیوارها و انبوه ساختمان از سنگ و آجر هنوز هم قابل مشاهده هستند.
نبرد دمدم
نبرد دمدم در تاریخنگاری صفوی جایگاهی برجسته دارد. شاه عباس اول حق موروثی امیرخان برای حکومت بر برادوست و ورمیه را به رسمیت شناخته بود؛ ولی بازسازی دم دم حرکتی در جهت استقلال بود که می‌توانست قدرت صفویه را در شمال غرب به خطر بیندازد؛ در واقع، نه عثمانیان و نه صفویان کنترل مستحکمی بر کردستان، آذربایجان و ارمنستان نیافته بودند. بسیاری از کردها از جمله فرمانروایان مکری (غرب و جنوب دریاچه ورمیه) پیرامون امیرخان بسیج شده بودند. پس از یک محاصره شدید و طولانی به رهبری حاتم بیگ وزیر اعظم صفوی از نوامبر ۱۶۰۹ تا تابستان ۱۶۱۰ دمدم تسخیر شد و همه محافظان آن قتل‌عام شدند. شاه عباس دستور قتل‌عام در برادوست و مکری را داد، ایل ترک افشار را دوباره در منطقه ساکن کرد و بسیاری از قبایل کرد را به خراسان فرستاد. این دو امارت ماندند گرچه خیلی ضعیفتر شدند و امرای برادوست دو بار با صفویان در دمدم نبرد کردند. در سال ۱۷۲۹ میلادی، تهماسب‌قلی سپهسالار (نادرشاه) یوسف پاشا حاکم عثمانی ورمیه را در دمدم مغلوب کرد و دستور داد تا قلعه را ویران کنند.

بر خلاف مورخان ایرانی (اسکندر بیگ و ادیب‌الشعرا) که نبرد اول دمدم را در نتیجهٔ خیانت یا یاغی‌گری کردها حساب کرده‌اند، در روایات شفاهی کردها، کارهای ادبی و تاریخ‌ها این نبرد به عنوان نزاع کردها علیه سلطهٔ بیگانه قلمداد شده‌است.[۲]