سالام اليكيم

است که ترکان سولدوز از کردها اخذ کرده‌اند. در حالی که این ساز از قدیم در بین ترک‌ها رایج بوده است. ولی برخی از نوازندگان ترک سولدوز در اوایل انقلاب که موسیقی در بین ترکان شیعه حرام شده بود به عروسی‌های اقلیت کرد نقده و شهرهای اطراف می رفتند و بدین جهت اسم دوزاله را نیز به کار برده‌اند. در حالی که نوازندگان قدیمی اسم قوشا سومسوم /سومسو) را نیز به کار می برند)


سومسو (Sumsu)بالابان یا سومسو دودوک یکی از آلات موسیقی بادی در میان سرحد نشینان و شاهسون های مغان می باشد.
این آلت موسیقی زیبا از نی های کنار رودخانه آراز که معمولا برای درست کردن چپر، وانا ، کوز ، گورا و سورمه دام به قشلاق می آوردند . درست می کردند. البته در آن زمان کنارهای دره یورت هم نی های مرغوبی داشت. مثل اینکه الان این نیزارهای طبیعی زیبا جای خود را به زراعت داده اند.سومسو را معمولا از نی های تازه و خشک نشده و دودوک یا بالابان
را از نی های خشک شده درست می کردند. دارازای دودوک در حدود 25 سانتی متر بود که با سیخ ملتهب شده در آتش کرمه حدود 5 یا 7 سوراخ گرد در آن ایجاد می کردند. دو طرف دودوک باز
بود. تعداد سوراخ های سومسو بالابان برای نوجوانان و مبتدی ها برای سهولت یاد گیری در حدود 3 یا 4 تا ایجاد می شد. به تناسب قطر داخلی دودوک از نی های نازک و تر به اندازه تقریبا 7 سانتی متر می بریدند . قسمتی از سومسو که در دهان نوازنده قرار می گرفت. بوسیله یک گره طبیعی بسته بود. اما طرف دیگر سومسو که در دودوک قرار می گرفت باز بود. افراد ماهر با چاقوی تیز و نازک به دوجور در سومسو زبانه لرزان و مرتعش ایجاد می کردند. در بعضی از سومسو زبانه را از 3 یا 4 سانتی متری پایین گره و به طرف گره ابتدایی سومسو باز می کردند. البته با چاقو بالای زبانه را قبل از ایجاد کمی می ساییدند. تا زبانه نازک تر شود و در اثر دمیدن بهتر به ارتعاش در بیاید. در بعضی موقع هم زبانه سومسو
را از نزدیکی گره به طرف پایین باز می کردند. این سومسو را بعد از امتحان کردن و دمیدن در دودوک قرار می دادند.که به مجموعه سومسو و دودوک
سومسو - بالابان می گفتند. سومسو بالابان صدای ملیح و دلنشینی داشت. یاد و خاطره شادروان محمودخان نصرالهی گرامی باد. چه سومسو بالابان های زیبایی درست می کرد. گاها هم
(قوشا بالابان ) می ساخت. در این حالت دو سومسو بالابان هم اندازه را مانند( نی لبک ) جفت با سیم نازک به هم می بست. آهنگ های نواخته شده با قوشا بالابان
دلها را ربوده و با صدای روح پرورش نوازش می داد . شادروان محمودخان صبح ها بعد از نواختن قوشا بالابان
جوانان و مردان اوبا را قبل از خوردن صبحانه به بازی پرتحرک
و جذاب (خورخور ) دعوت می کرد.
در واقع یک نرمش صبحگاهی زیبا و جانانه هم در میان جوانان و مردان اوبا صورت می گرفت. یاد باد آن روزگاران یاد باد.

* مهیار 99/6/13