edameh

حکم مرگ برای خروج از دین (ارتداد)
کیفر ارتداد یعنی کسی که از دین خارج می‌شد مرگ بود. تا زمان‌ِ خسرو انوشیروان رسم بر این بود که به محض این که دستگاه تفتیش عقاید‌ِ روحانیان زرتشتی از تغییر دین یک ایرانی آگاهی می‌یافت حکم مرگ‌ِ مرتد را صادر می‌کرد. در زمان خسرو انوشیران که اصلاحات قانونی صورت گرفت، این قانون شرعی اندکی تغییر یافت. «عقوبات بر سه گناه است، یکی میان بنده و خدای، که از دین برگردد و بدعتی احداث کند در شریعت، و یکی میان رعیت و پادشاه که عصیان کند و غشّ، یکی میان برادران دنیا، که یکی بر دیگری ظلم کنند ... در روزگار پیشین هر که از دین برگشتی، حالاً و عاجلاً، قتل و سیاست فرمودندی...» (۲۲) ولی در دوره‌ی خسرو اول یعنی خسرو انوشیروان (۵۳۱-۵۷۹ میلادی) که «نامه‌ی تنسر» نگارش شده است، سیاست‌ها اندکی ملایم‌تر شدند. از این پس، «مرتد و محلد را قانون آن بود که به حبس بازدارند، و علما مدت یک سال به هر وقت او را خوانند، و نصیحت کنند، و ادله برو عرض دارند، و شُبه را زایل گردانند، اگر به توبه و انابت و اسغفار باز آید خلاص دهند، و اگر اصرار و استکبار او را بر استدبار دارد، بعد از آن قتل فرمایند.» (۲۳)

همان گونه که خواننده متوجه شده است، پیوند دین و دولت، تفتیش‌ِ عقاید و شکنجه، سنگسار، چندهمسری و صیغه، و حکم مرگ برای ارتداد ربطی به الهامات خدا و پیامبری مجازی به نام‌ِ محمد، ندارند. این‌ها عناصر‌ِ بنیادین در دستگاه ایدئولوژیک ساسانی یعنی خوانش‌ِ زرتشتی ساسانیان بوده که طی‌ِ دو سده در دینی نوین به نام اسلام احیا گردید.

پایان بخش هشتم

ویراستار: اصغر نصرتی
http://www.eslamshenasi.net

—————————-
۱- کریستن‌سن، آرتور: وضع ملت و دولت و دربار در دوره‌ی شاهنشاهی ساسانیان. ترجمه و تحریر استاد مجتبی مینوی، تهران، ۱۳۷۴، انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ص ۹۸
۲- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۹۰.
۳- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۵۲.
۴- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۹۰.
۵- دریایی، تورج: شاهنشاهی ساسانی. ترجمه‌ی مرتضی ثاقب‌فر، تهران ۱۳۸۳، انتشارات ققنوس، ص ۶۰
۶- دریایی ۱۳۸۳: ۶۲.
۷- ناجی، محمد رضا: فرهنگ و تمدن اسلامی در قلمرو سامانیان. تهران ۱۳۸۶، ص ۳۳
۸- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۹۸.
۹- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۹۸.
۱۰- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۹۹.
۱۱- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۱۰۰.
۱۲- نفیسی، سعید: مسیحیت در ایران تا صدر اسلام. تهران ۱۳۹۲، انتشارات اساطیر، ص ۱۰۷
۱۳- Märtyrerakten- Ausgewählte Akten persischer Märtyrer, aus dem Syrischen von Oskar Baum; Bibliothek der Kirchenväter, 1. Reihe, Band 22
۱۴- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۶۹.
۱۵- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۷۳.
۱۶- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۷۴.
۱۷- بارتُلمه، کریستیان: زن در حقوق ساسانی. ترجمه‌ی دکتر ناصرالدین صاحب‌الزمانی، تهران، ۱۳۳۷، انتشارات مؤسسه مطبوعاتی عطایی، ص ۴۰
۱۸- بارتُلمه: ۱۳۳۷: ۵۰.
۱۹- بارتلمه: ۱۳۳۷: ۵۱.
۲۰- بارتلمه: ۱۳۳۷: ۵۶-۵۷.
۲۱- Macuch, Maria: Die Zeitehe im sasanidischen Recht – ein Vorläufer der šīcitischen mutca-Ehe in Iran? In: Archäologische Mitteilungen aus Iran 18, 187-203
۲۲- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۹۶.
۲۳- کریستن‌سن ۱۳۷۴: ۹۶.