آقای اژدر بهنام,
به اعتقاد من اشتباه فاحشی که شما در مورد مهستی گنجوی مرتکب می شوید اینست که فکر میکنید ایشان اشعارشان را برای مردم عامی کوچه و بازار شهرشان سروده اند.
برای بیان, مفاهیم سخت و دیر هضم ادبی آنهم در قالب شعر, شما نیازمند به رعایت دو مشخصه مهم هر زبانی هستید. ا- گرامر استاندارد 2- لکسیکون استاندارد. همین دو مورد کافیست شعر را از زبان مردم بی سواد عامی انقدر دور سازد که چیزی از آن متوجه نشوند. با افزودن معانی مجازی, محدودیت های قافیه ای, عمیق سازی مفاهیمی خاص توسط شاعر و حتی ابداع شیوه بیانی جدید سراینده کار را دو چندان مشکل می سازد. شاید تصور شما از مردم عامی,بی سوادان قرن بیست و بیست و یک اطراف ماهاست که اگرچه تحصیلات سیستماتیک ندارند ولی بطور شفاهی و غیر ارادی, از رادیو, تلویزیون, مراودت با افراد با سواد و غیره, در طول زندگی آنقدر می آموزند که زمین تا اسمان با
بیت زیر مهستی را از ویکی پیدیا کپی کردم:
ما را به دَمِ پیر نگه نتوان داشت در حُجرهٔ دلگیر نگه نتوان داشت
آن را که سَرِ زلف چو زنجیر بُوَد در خانه به زنجیر نگه نتوان داشت
باور کنید بیسوادان امروز مناطق فارس نشین ایران قرن حاضر, در عصر رادیو و تلویزیون و زندگی و معاشرت با مردمان جامعه ای با نرخ باسوادی حداقل 80 درصدی, باز قادر به درک سخن شاعر نخواهند بود. فهم این اشعار اگر برای شما و ما بعد از 16 سال تحصیل به این زبان و مطالعه کتب فراوان , بسیار ساده است دلیل بر این نیست که عامه بیسواد که احتمالن 99 درصد جمعیت گنجه قرن پنجم را شامل میشد - با فرض اینکه زبانشان فارسی بود -نیز قابل فهم بوده است. بخاطر دارم پیرمرد فارس بی سوادی در یکی از دهات اطراف یزد, صحبت ساده مرا چه به لهجه تهرانی و چه به شکل ادبی متوجه نمی شد و پسرش به ما کمک می گرد. مهستی اگر اشعارش را بزبان, لهجه و لغات معمول محل زندگی (با فرض فارسی بودن) می نوشت که در خجند و ماورا نهر اشعارش را درک نمی کردند و احتمالن ثبت هم نمی شد. در زمانی نه چندان دور, بعلت عدم وجود مدارس سرتاسری, فاصله جغرافیائی چند صد کیلومتری, موجب چنان تغییری در گویش و لکسیکون یک زبان می شد که مکالمه را تقریبن ناممکن می ساخت.
مهستی به شیوه استاندارد فارسی که در مکتب قرآنی از 4 سالگی آموخته بود شعر می گفت نه به زبان مردم گنجه.