به قول آلمانیها:
Wenn die Katze aus dem hause ist , tanzen die Mäuse auf dem tisch
آقای ف- آگاه شما به جای عناد با زبان فارسی واقعاً باید این زبان را یاد بگیرید. به عربی آقای یارشاطر ایراد میگیرید. بسیار خوب! در دیزی باز است. او که اکنون در وضعی نیست به شما پاسخ بدهد. تازه اگر هم برایش ممکن بود، بعید میدانم که کسی مانند او وارد بحث با شما میشد. ما هم که نمیدانیم و ندیدیم شما چقدر سواد عربی دارید. احسان یارشاطر عبارت عربی (« و اما لسان اهل آذربایجان و اکثر اهل ارمنیه فالفارسیه تجمعهم (تجمعه) والعربیه بینهم مستعمله و قلمن بها ممن یتکلم بالفارسیه لا یفهم بالعربیه و یفصح بها من التجار و ارباب الضیاع ») را این گونه ترجمه کرده است: «زبان مردم آذربایجان و بیشتر مردم ارمنستان ایرانی ( الفارسیه ) است که آنها را به هم پیوند میدهد و عربی [ نیز] میان آنها مستعمل است و از
اول اینکه ارمنستان در آن زمان وسیع تر از امروز بود و همۀ مردم آن لزوماً ارمنی زبان نبودند. کمی دربارۀ حدود ارمنستان در آن زمان و مردمانی که در آن میزیستند، جست و جو کنید. از زمان هخامنشیان آن سرزمین بخشی از امپراتوری پارسیان بود. این وضعی که امروز در ارمنستان میبینید، در آن زمان نبود.
دوم اینکه ترجمه یارشاطر درست است. در فارسی افعال را پشت سر هم نمیآورند. تازه اگر هم فعل «است» را به پیشنهاد شما پس از «پیوند میدهد» بیاورند، بازهم در معنی جمله تغییری ایجاد نمیشود.
سوم اینکه اصطلاح «ایرانی» که یارشاطر افزوده، اصطلاح زبان شناسی است. این اصطلاح جدید اما دقیق است. زبان شناسان آن را به همۀ زبان های ایرانی اطلاق میکنند.در قدیم به همه زبانهایی که با فارسی نسبتی دارند، فارسی میگفتند.
چشمۀ خورشید چو پنهان شود- شب پره بازیگر میدان شود