گرگ خاکستری (بؤزقورد) در افسانه های ترکان
برای آشنائی با تاریخ قدیم پاره ای از خلقها داستانها تنها منبع شناخت بحساب میایند. داستانها بخاطر منعکس کردن عادات و رسوم، جهانبینی، شیوه زندگی، باورها و پسیخولوژی گذشته انسانها ازاهمیت بسیار با ارزشی برخوردار هستند.
بنا بر روایات تاریخی حضرت نوح سه پسر داشت بنامهای سام، حام و یافث. نوادگان سام اقوام سامی، بازماندگان حام اروپائیان و نوادگان یافث اقوام ترک را تشکیل داده اند. اوغوز خان که نوه حضرت نوح بود، دارای شش پسر بوده که هر کدام از آنها 4 فرزند داشته اند که مجموعا این 24 نفر منشا قبایل و طوایف 24 گانه ترکان بوده اند. نام این قبائل و طوایف عبارتند از: 1- قنق (قینیق)، 2- قیغ (قایی) 3- بایندر 4- ییوا (ییفا) 5- سلغر (سنقر، سالور) 6- بکدوز 7- افشار(اؤؤشار) 8- بیگدلی (بؤیوک دیللی) 9- یزغر (یازار) 10- بیات (بایات) 11- ایمور
درباورهای قدیمی ترکان بعضی موتیف ها و سمبل ها وجود دارند که تقریبا در بیشتر داستانها و افسانه ها بچشم میخورند. ریش سفیدان پند گوسمبل عقل و خرد، روشنائی سمبل پاکیزگی معنوی ، درخت سمبل فرهنگ و تمدن، کوه و صخره سمبل مکان وپناهگاه امن، گرگ خاکستری سمبل آزادی و رهائی ... از جمله این موتیف ها میباشند.
در بعضی ازاساطیر چین و همچنین درافسانه های ترکهای بلغار، هونها و کیمانلار گرگ بعنوان حامی، نگهبان و پرورش دهنده قبایل ترک نشان داده میشود. ترکان گرگ را سمبل آزادی میشمارند. زیرا:
گرگ در کوه ها و صحراها تنها و آزاد میگردد و آزادی را از همه چیز برتر میداند. گرگ خاکستری همچنین بمثابه سمبل همبستگی واتحاد بین خلقهای ترک تلقی میشود. در افسانه 9 اؤغوزها تانری (خداوند) حتی در جلد گرگ با دختران خاقان هون ازدواج میکند و بدینترتیب 9 اؤغوزها آفریده میشوند. (2)
در دوران گذشته تصویر گرگ بر روی پرچم بیشتر قبایل ترک بچشم میخورد . این تصویر حتی به روی سکه هائی که زمان آتا تورک در ترکیه حک شده بود دیده میشود.
برای آشنائی با جایگاه گرگ خاکستری در افسانه های ترکان داستانهای زیادی (اؤغوزخان داستانی، ارگه نه قون داستانی، کؤچ داستانی ...) موجود میباشد. در اینجا ترجمه داستان ذیل که در منابع چین نیز با ذکر نامهای جغرافیائی موجود میباشد در اختیار خوانندگان این نوشته گذاشته میشود.
آشینا و دیشی قورد افسانه لری (افسانه های آشینا و گرگ ماده)
اجداد تورکوت ها (گؤی تورکلر) در نواحی ساحل غرب دریاچه ای که از طرف چینی ها سی-هایی نامیده میشد زندگی میکردند. حاکم کشور همسایه (لینها) به آنجا لشگرکشی کرده و همه را قتل-عام میکند. تنها یک پسر بچه ده ساله ای زنده میماند. دستها و پاهای او را بریده به باتلاقی میاندازند. یک گرگ خاکستری نزد او آمده، او را پرورش داده و سالمش میکند. گرگ بعدها از همین پسر بچه حامله میشود. دشمنان میفهمند که پسر بچه هنوز زنده است. برای کشتن او نفراتی را میفرستند. (ارواح مقدس گرگ خاکستری را خبردار میکنند). گرگ بچه را به پشت خویش انداخته بسوی ساحل شرقی دریاچه غرب فرار میکند و (درشمال شرق تورفان) در غاری پناه میگیرد. گرگ از پسر صاحب 10 فرزند میگردد. آنها بزرگ شده و ازمحیط اطراف خویش 10 دختررا فراری داده به غار آورده و ازدواج میکنند. کم – کم به تعدادشان افزوده شده زیاد میشوند. از هر خانواده طایفه ای بوجود میاید. خانواده آشینا که مبدا طایفه گوی تورکلر میباشد جزو این خانواده هاست. بعد از چندین نسل همه اینها از غارها بیرون میایند. تابع دولت جووان – جووان میشوند و در دامنه های آلتای مکان میگیرند. بر روی پرچمهایشان تصویر سر گرگ هست. (3)
1- اسدالله مردانی رحیمی : قاشقائی سؤزلوگو (فرهنگ لغات و اصطلاحات ترکی قشقائی به فارسی) صفحه 15-16 نگاهی مختصر به قوم قشقائی. دفتر انتشارات انصاری، قم 1386
2- کامیل ولی یف : ائلین یادداشی ، دیلین یادداشی . باکی ، گنجلیک 1988، صفحه 13، انساندان تؤره مه میش انسانلار.
3- بؤزقورد، باکی آزادلیق نشریاتی، 1992، رافیق اسماعیل اوف. صفحه 39