سالام الیکیم

عزیزانشان زنده نمانده و بعد از درک این مطلب که مسیی ارمنیها هستند ارمنیهای مسلح را میکشند و دولت عثمانی برای توقف این عمل مجبور به کوچ ارمنیها به لبنان وسوریه میشوند و تعدادی هم تحت نام جیلولار به آزربایجانغربی میایند و آن فجایع را و نسل کشی آزربایجانیها را به راه میاندازند که دولت قاجار در خواب خرگوشی توشط انگلیسیهاست که عثمانیها برای کمک به برادرانشان و دفع کشتار و تجاوز آندرانیک اقدام میکند که بسیار خوب میشود و بعد از دفع شر ارامنه برمیگردند ولی در کتاب آقای رئیس نیا از زبان اولریخ به شرح ذیل میخوانیم :
اولریخ گرکه بر آن است که نخستین مقاومت هوشیارانة ایرانیان در برابر تلاشهای تجاوزگرانه ، عثمانیها را برآن داشت تا از نقشه های پان تورانیستی سخن به میان نیاورند و نفوذ خود را زیر لوای وحدت اسلام گسترش دهند (کتاب اول ، ص 385، 424). وی ضمن اشاره به اهمیت آذربایجان از دیدگاه پان تورانیستها، خاطرنشان می سازد که آنان از قبل برای الحاق بخشی از ایران ، بویژه ایالت آذربایجان ترک زبان ، به قلمرو خود برنامه ریزی کرده بودند (همان ، کتاب اول ، ص 424، 463، 474). در سالهای پایانی جنگ در حالی که صحنة اصلی کارزار در جبهه های بین النهرین و شام جریان داشت ، و هرگونه تأخیر و تعللی در تقویت این جبهه ها می توانست به فروپاشی نهایی دولت عثمانی منجر شود، انورپاشا و یارانش به نحو فزاینده ای درگیر جبهة قفقاز شدند. در واقع مرحلة نخست تحقق اندیشة توران ، یعنی تحکیم اقتدار ترکهای عثمانی بر امپراتوری و ترک سازی اقلیتهای آن ، با کشتار بیش از یک میلیون ارمنی و انبوهی از دیگر اقلیتهای مسیحی چون آسوریان در 1333/1915 آغاز شده بود و با انقلاب 1917 و فروپاشی نظام تزاری راه برای تحقق مرحلة دوم که انضمام آذربایجان ایران و روس به قلمرو ترکها بود گشوده شد. در حالی که ماجرای قفقاز و آذربایجان ادامه داشت ، مقاومت نیروهای عثمانی در دیگر جبهه ها درهم شکست و با تسلیم عثمانی ، پان ترکیسم نیز که برای مدت زمان کوتاه اندیشة مسلط و حاکم بر واپسین دورة امپراتوری عثمانی شده بود، شکست خورد (بیات ، ص 65؛ نیز رجوع کنید به جنگ جهانی اول * ؛ ترکهای جوان * ).