دوست گرامی، آ.ائلیار، مانند

دوست گرامی، آ.ائلیار، مانند بخش نخست نوشتارتان در بخش دوم نیز سخنان ارزنده و سودمند و خردمندانه ای نوشته اید. آری درست است، دموکراسی، حق خواهی، سوسیالیسم، پیشرفت، خردورزی و .......... با ناسیونالیسم ناسازگار است. این نکته را نیز نباید فراموش کنیم که برای ارزیابی هر پدیده ای بهترین راه، بررسی کارنامه آن پدیده در میدان کردار است. برای نمونه اگر کسی از سیگار و سیگار کشیدن ستایش ها کند پاسخ او چیست؟ پاسخ چنین کسی پیامد سیگارکشی در میدان کردار است که جز بیماری چیز دیگری نیست! ناسیونالیسم نیز پدیده ای است که در درازنای تاریخ نه یک بار بلکه هزاران بار آزمون خود را پس داده است و ناسیونالیست ها در سرتاسر تاریخ و سرتاسر جهان تنها فرجامی که داشته اند شکست بوده است و ناسیونالیست ها بزرگترین بازندگان تاریخ بوده اند! شاید این پرسش پیش بیاید که چرا کسانی هنوز که هنوز است به پدیده ای که فرجامی جز شکست نداشته و ناسیونالیسم نام دارد باورمند هستند؟ پاسخ این است که به جز کسانی که دچار خشک اندیشی (دگماتیسم) هستند بیشتر کسانی که از پان های گوناگون هواداری می کنند جوانانی کم سن و سال و ساده دل و احساساتی هستند که پژوهش های ژرف اندیشانه درباره پنداری پلید و پلشت و دوزخی و اهریمنی و زهر کشنده ای به نام ناسیونالیسم انجام نداده اند! آن جوان کم سن و سال و ساده دلی که هنوز به سی سالگی نرسیده است و پیرو آریاپرستی و پارس پرستی است و می گوید آریائی ها و پارس ها برترین ها و بهترین های جهان هستند و ایران سرزمین اهورائی آریائی ها و پارس ها است و هر کس خواستار جدائی بخشی از سرزمین اهورائی شود نابودش می کنیم و فدرالیسم در ایران برابر با تجزیه ایران است و .......... روشن است که کتاب های کلفت چند صد برگی درباره تاریخ جهان نخوانده است و همه سخنانی که می گوید جز زنده باد و مرده باد چیز دیگری نیستند! بیشتر پیروان پان های دیگر نیز این چنین هستند مانند آن جوانی کم سن و سال و ساده دل و احساساتی ترک پرست که می گوید مهاتما گاندی و نلسون ماندلا از بزرگترین ناسیونالیست های تاریخ هستند و من هم راه آنها را می روم! بی آن که بداند میهن پرستی و جنبش های مردمی برابر با ناسیونالیسم نیستند و اگر گاندی و ماندلا ناسیونالیست هستند پس ناپلئون و هیتلر و موسولینی و میلوشوویچ و صدام چه باید باشند؟ دوست گرامی، آ.ائلیار، کسانی که دچار خشک اندیشی (دگماتیسم) هستند و می گویند ماست سیاه است و شماره آنها نیز کم است به کنار اما درباره آن جوانان کم سن و سال و ساده دل و احساساتی بهترین کاری که می توان کرد روشنگری است تا مغز آنها از پندارهای زهرآگین ناسیونالیستی شسته شود، همچنان که چه گوارای آرژانتینی گفته است: روشنگری، روشنگری و باز هم روشنگری باید کرد.