سرکار خانم لیدا افشار

ثانیا در تاریخ ما کشت و کشتار زیاد بوده است. نبایست بدنبال مسببین آن و شرایط بوجود آمدن آن فکر کرد؟ بنظر من همه وقایعی که شما مینویسید و من نمی خواهم منکر چیزی از آن باشم همه در حول و حوش جنگ جهانی اول اتفاق می افتد. این کشت و کشتار ها تنها در ارومیه نبود. در خراسان هم بود دربختیاری هم بود. اما دلیل اصلی این تشنجات قومی دخالت ترکیه در جنگ و عکس العمل روسها و بریتانیائی ها بود. مسلما روسها سعی میکردند که مسیحیان عثمانی و قفقاز و آذربایجان را بسوی خود جلب کنند و بسیاری هم جلب شدند. همینکار را هم ترکها با آذربایجان انجام میدادند. وجود فرقه هائی مانند داشناکها در این هرج و مرجها طبیعی است ولی عکس العملهای دیگران هم وجود داشته. شما هیچگاه نمی توانید یک ملت را و یک قوم را تخطئه گنید. گناه همیشه فردی است. دولت ایران تا جائی که من میدانم در بپا کردن این آشوبها دستی نداشت.

از طرف دیگر بایستی وضعیت اقوامی را که در عثمانی زندگی میکردند در نظر گرفت. تخمینا دو میلیون نفر ارمنی در ترکیه زندگی میکردند. این در حالتی بود که جمعیت عثمانی در مناطقی که امروز ترکیه است حدود ده میلیون نفر بود. بیش از دو و نیم میلیون یونانی در آنجا زندگی میکردند. شاید یک چهارم جمعیت هم کردها بودند. ترکها شاید در این منطقه حتی اکثریت هم نداشتند.

در کنار آنها لکن آسوریها هم بودند. در همانزمانها در ترکیه دیگر از اقوام زیادی که از دیر باز در تاریخ ساکن آناتولی بودند مانند ترابوزان و سینوپ وتراکیه لا اقل به لحاظ زبانی اثری دیده نمی شد. من نمی خواهم به قتل عام مردم کنستانتینوپولیس در زمان محمد فاتح و کشتار مردم آنکارا بدست تیمور لنگ و خوی و ماکو در زمان سلطان سلیمان و امثالهم باز گردم. آنچه در جنگ اول بر سر ارمنیان رفت لکن دومین جنایت قوم کشی بزرگ قرن بیستم است. بدتر از آن تنها شوای ملت یهود در زمان نازی است که دیگران آنرا هولوکاست میخوانند. اشتباه نشود من ارمنی نیستم.

ارمنیان از دیر باز، از بیش از سه هزار سال پیش ، پیش از ایرانیان و دوهزار سال پیش از پیدا شدن سلجوقیان در این منطقه ساکن بودند و ما ایرانیان و همچنین ترکها (مقصودم ترکیه است) از لحاظ فرهنگی بسیار به آنها مدیون هستیم. ما فرشبافی را از آنها یاد گرفتیم که قبل از فرش هخامنشی پازیریک به آن مسلط بودند و کندن قنات را برای بارور کردن فلات ایران که باعث شکوفائی اقتصادی شد که از آن امپراتوری هخامنشی بر آمد. آرارات و اورارتو یک نام هستند و ارومیه یا اورمیه هم همان نام است. آنها ملتی بزرگ هستند که هجوم عرب و هجوم مغول و هجوم ترکها را تحمل کردند و نه زبانشان را و نه خطشان را و نه دینشان را از دست دادند. نه به رم بزرگ تسلیم شدند و نه به روم شرقی و نه به ایران پارتی و ساسانی. حال تحت حکومت عثمانی هشتتصد سال سرزمینشان را و حکومتشان را از دست داده بودند و کافر و نجس شناخته میشدند. حق طبیعی هر ملتی است که برای آزادی خود بجنگد. و هر جا جنگ هست ترور هم هست. اگر پیروز شد که خوب ولی اگر ناکام ماند مجازاتش حذف یک ملت از تاریخ نیست آنهم در قرن بیستم و در دوره باصطلاح مترقی ترکهای جوان.

کاری که ترکها با ارمنیان کردند خواه ناخواه تبعات دیگری هم داشت مانند قتل عام آسوریان. بگذریم از اینکه آیا اینها مابقی همان آشور باستان هستند که هزار سال پیش از مادها در شمال عراق و جنویب ترکیه میزیستند یا نه. بهر حال در این سرزمین حق زندگی داشتند و اگر شورشی هم کرده باشند مجازاتش قتل عام ملت نیست.