پاسخ:1- ملتها در دشمنی به سر
آ. ائلیار
پاسخ به اسماعیل گرامی:1- ملتها در دشمنی به سر نمی برند. گروههای سیاسی مشغول بحث و مبادله ی نظری هستند. ملت با گروه تفاوت اساسی دارد.2- « باسکها، کاتالانها، کوبکها و اسکاتلندیها» اداره ی امور خود را دارند. بعد شعارهای دیگر میدهند. آذربایجان همچو شرایطی ندارد.3- سیاست جای شعار های خیالی و آرزویی نیست. جای کارهای اجرایی ست. استقلال-آذربایجان ایران نیست-رفراندوم- مجلس- و غیره مثل سوسیالیسم و مانند اینها همه چیزهای انحرافی و خیالی و آرزویی اند که قابل اجرا نیستند.4- شرایط عوض نشده ، سخن را نسبت به شرایط عنوان میکنند نه نسبت به آرزو. سیاست جای آرزو نیست. هر انسان در آرزو و اعتقاد آزاد است ولی سیاست محل و روش کارهای اجرایی ست.6- فدرالیسم و دموکراسی، بله بهشت نمی سازد- ولی راه را بسوی پیشرفت باز میکند و کاری ست عملی.
بر خلاف نظر شما فدرالیسم یا قدرت غیر متمرکز در جهان نتیجه ی مثبت به مسایل داده است که امکان طرح مسایل دیگر را فراهم نموده است. بدون قدرت غیر متمرکز طرح مسایل دیگر در جامعه ممکن نبود و نیست.7- سوسیال-دموکراسی هم وقتی میتواند تحقق یابد که دموکراسی-فدرالیسم- اداره ی امور- برابری حقوقی- عدالت اجتماعی نسبی- تبعیضات فرهنگی-سیاسی- اقتصادی مسایلشان حد اقل بطور نسبی حل شده باشد. 8- مشکلات امروزی و پیشرو را لازم است طرح و حل نمود. 9- شعارهای خیالی عامل شکست اند و حکومت هم مایل است ستمکشان در رؤیا سیر کنند و عدم اتحاد داشته باشند. 10- نیاز روز آذربایجان داشتن جبهه ی متحد گروهها تقریباً از 20 گروه - همکاری با دیگر نیروها که برنامه جبهه را قبول کنند.11- بجای شعار سوسیالیسم-آذربایجان ایران نیست- مجلس و رفراندوم- این دو کار را که اساس قدمهای بعدی ست انجام دهید. ببینید آیا توان انجامش را دارید؟ بعد قدمهای بلند مطرح کنید. من موافق همه ی خواسته های انسانی هستم و مخالف هیچکدام از آنها نیز نمی باشم. اما خواسته ی غیر عملی در شرایط مشخص را نادرست میدانم. و آنرا کار « کودکان سیاسی» میدانم. ساغ اولون - سلامت باشید.