ایقرار علی اوف، آذربایجانی
Anonymous
ایقرار علی اوف، آذربایجانی ترک زبان است وگرنه به عضویت آکادمی آنجا در نمی آمد. این هم کارهایی که کرده است:
آکادمیسین ایقرار علی‌اف (2004- 1924)، تاریخ‌شناس بزرگ آذربایجانی، دو اثر برجسته به زبان روسی در زمینه تاریخ ایران دارد با نام‌های «پادشاهی ماد» و «گزیده تاریخ آتروپاتکان».
پادشاهی ماد بدون تردید یکی از دو اثر برتر در زمینه تاریخ ماد در جهان است. این اثر که باید از آن به عنوان نخستین جلد تاریخ علمی ایران یاد کرد، به وسیله کامبیز میر بهاء به فارسی ترجمه و از سوی انتشارات ققنوس در سال 1388 و کتاب دوم با نام «تاریخ آتروپاتکان» به وسیله دکتر شادمان یوسف به فارسی ترجمه و از سوی انتشارات بلخ در سال 1378 چاپ و منتشر شده است.
در دو اثر یاد شده مطالب ارزشمندی درباره کادوسیان (تالشان باستان)، به چشم می‌خورد که ذیلاً به مروری از آن خواهیم پرداخت.
در پادشاهی ماد اگرچه از کادوسان سخن کمتری به میان آمده است، اما همان مقدار از چنان قوتی برخوردار است که می‌تواند چراغ رهیافت به آگاهی‌های گسترده علمی باشد.
مؤلف در صفحه 132 کتاب ضمن اظهار نظری قاطع در مورد یکی از پیچیده‌ترین و گمراه کننده‌ترین مباحث تاریخ کهن ایران، یعنی رابط اقوام مادی با آریا و هند و آریایی، می‌گوید: هیچ یک از طرفداران آریایی بودن ساکنان ماد، دلیل و برهانی علمی دال بر تبدیل شدن کامل مردم و زبان آن کشور به مردم و زبان هند و اروپایی، در دست ندارند.
سپس فهرستی از نام اقوام و طوایف کشور ماد و نواحی آن به شرح زیر ارایه می‌دهد: ماتینیان، کاسپیان، پارسویان، اناریاک‌ها، اوتیان، ماریان، اوکسیان، آینیان‌ها، الیمای‌ها، پاوسکیان، پانتیماتیان، داریتیان، کادوسیان، گلان، لگان، کردوخیان، تپوریان، ماردان و غیره. آنگاه در توضیحات این فصل از کتاب (فصل چهارم) در مورد یکایک این نام‌ها شرح مختصر و سودمندی می‌دهد و درباره کادسیان می‌گوید:
کادوسیان یکی از گروه‌های قومی بزرگی بودند که در سرزمین نسبتاً وسیعی که از سواحل جنوبی دریای کاسپین آغاز می‌شود و تا نواحی ماتیانیان و ارمنستان امتداد می‌یافت، سکونت داشتند و آلبانیان، ایبریان، مادها، ماتنیان و هیرکانیان از جمله همسایگان کادسیان بودند. احتمالاً گلان و لگان از جمله کادوسیان بودند. (صفحه 188).
مؤلف در صفحه 139 کتاب به استناد نوشته هرودوت می‌گوید، شماری از اقوام یاد شده، از جمله کادوسیان، در زمره اقوام ماد نبودند.
در صفحه 409 ضمن شرح و تحلیل اوضاع سیاسی و اجتماعی ماد در زمان پادشاهی ایختو ویگو و آثار مرگ هو وخشتره می‌گوید: گزنفون و کتسیاس از جدایی ارمنستان از ماد و قیام کادوسیان در آن زمان خبر داده‌اند.
ترکیب عبارات این خبر به صورتی‌ست که ضمن این‌که گفته پیشین علی‌اف در این مورد که کادوسیان در ترکیب اتحادیه اقوام ماد نبودند را تأیید می‌کند، بیانگر این است که کادوسیان پس از مرگ هووخشتره، علیه همسایه خود دولت ماد شورش کرده‌اند.
در تاریخ آتروپاتکان مطالب نسبتاً بیشتری درباره کادوسیان آمده است. در آن اثر اگر جستجوی نام کادوس را صفحه به صفحه پی بگیریم، نخست به اظهارنظری در مورد موقعیت جغرافیایی سرزمین کادوسیان بر می‌خوریم. مؤلف در صفحه‌های 16 و 17 ساگارتیان، میگ‌ها، اوتیان، پریکنیان، آرتا کریبنتیان، کادوسیان، داریت‌ها، پنتیمتیان، پوسیک‌ها، کسپین‌ها، میتانیان، ماردها، پرسوها و آناریکان به عنوان اقوامی یاد می‌کند که در جنوب غرب دریای کاسپین و در مجاور هم زندگی می‌کردند. توضیح این‌که مترجم در فهرست بالا کاسپین هارا “خزرها” و پرسو یا پرثو هارا “پارسان” نوشته است.
علی‌اف در صفحه 17 با نظر به نوشته‌ی هرودوت می‌گوید: کادوسان بدون شک به ساتراپ ششم پیوسته بودند و کاسپین‌ها، پووسیکیان، پنتیمتیان و داریت‌ها نیز در داخل آن ساتراپ بودند. اشاره نکردن هرودوت به کادوسیان شاید به این معنی باشد که آن قوم تحت نام کاسپیان پنهان مانده و کاسپیان نام مشترک اقوام جنوب غرب سواحل دریای کاسپین بوده است. در این‌جا باید قید کرد که مفاهیم سرزمین کادوسان و سرزمین کاسپیان، هم ردیف هم استفاده می‌شود. نگاه کنید به تاریخ مادها متن روسی.
در صفحه‌های 30 و 31 تاریخ آتروپاتکان به موقعیت اجتماعی کادوسان پرداخته شده و آمده است:
مؤلفان باستانی از مادها، میتانیان، آلبانها، کاردوها، اناریاک‌ها، کاسپیان، آماردان، سکایان، تاپوران و هیرکانیان به عنوان همسایگان کادوسیان یاد کرده‌اند و می‌گویند کادوسان بزرگترین و نیرومند‌ترین قوم در بین ساکنان آتروپاتکان بودند و تکیه‌گاه اصلی نیروی جنگی آتروپات را تشکیل می‌دادند.
مؤلف در صفحه 132 کتاب ضمن اظهار نظری قاطع در مورد یکی از پیچیده‌ترین و گمراه کننده‌ترین مباحث تاریخ کهن ایران، یعنی رابط اقوام مادی با آریا و هند و آریایی، می‌گوید: هیچ یک از طرفداران آریایی بودن ساکنان ماد، دلیل و برهانی علمی دال بر تبدیل شدن کامل مردم و زبان آن کشور به مردم و زبان هند و اروپایی، در دست ندارند.
سپس فهرستی از نام اقوام و طوایف کشور ماد و نواحی آن به شرح زیر ارایه می‌دهد: ماتینیان، کاسپیان، پارسویان، اناریاک‌ها، اوتیان، ماریان، اوکسیان، آینیان‌ها، الیمای‌ها، پاوسکیان، پانتیماتیان، داریتیان، کادوسیان، گلان، لگان، کردوخیان، تپوریان، ماردان و غیره. آنگاه در توضیحات این فصل از کتاب (فصل چهارم) در مورد یکایک این نام‌ها شرح مختصر و سودمندی می‌دهد و درباره کادسیان می‌گوید:
کادوسیان یکی از گروه‌های قومی بزرگی بودند که در سرزمین نسبتاً وسیعی که از سواحل جنوبی دریای کاسپین آغاز می‌شود و تا نواحی ماتیانیان و ارمنستان امتداد می‌یافت، سکونت داشتند و آلبانیان، ایبریان، مادها، ماتنیان و هیرکانیان از جمله همسایگان کادسیان بودند. احتمالاً گلان و لگان از جمله کادوسیان بودند. (صفحه 188).
مؤلف در صفحه 139 کتاب به استناد نوشته هرودوت می‌گوید، شماری از اقوام یاد شده، از جمله کادوسیان، در زمره اقوام ماد نبودند.
در صفحه 409 ضمن شرح و تحلیل اوضاع سیاسی و اجتماعی ماد در زمان پادشاهی ایختو ویگو و آثار مرگ هو وخشتره می‌گوید: گزنفون و کتسیاس از جدایی ارمنستان از ماد و قیام کادوسیان در آن زمان خبر داده‌اند.
ترکیب عبارات این خبر به صورتی‌ست که ضمن این‌که گفته پیشین علی‌اف در این مورد که کادوسیان در ترکیب اتحادیه اقوام ماد نبودند را تأیید می‌کند، بیانگر این است که کادوسیان پس از مرگ هووخشتره، علیه همسایه خود دولت ماد شورش کرده‌اند.
در تاریخ آتروپاتکان مطالب نسبتاً بیشتری درباره کادوسیان آمده است. در آن اثر اگر جستجوی نام کادوس را صفحه به صفحه پی بگیریم، نخست به اظهارنظری در مورد موقعیت جغرافیایی سرزمین کادوسیان بر می‌خوریم. مؤلف در صفحه‌های 16 و 17 ساگارتیان، میگ‌ها، اوتیان، پریکنیان، آرتا کریبنتیان، کادوسیان، داریت‌ها، پنتیمتیان، پوسیک‌ها، کسپین‌ها، میتانیان، ماردها، پرسوها و آناریکان به عنوان اقوامی یاد می‌کند که در جنوب غرب دریای کاسپین و در مجاور هم زندگی می‌کردند. توضیح این‌که مترجم در فهرست بالا کاسپین هارا “خزرها” و پرسو یا پرثو هارا “پارسان” نوشته است.
علی‌اف در صفحه 17 با نظر به نوشته‌ی هرودوت می‌گوید: کادوسان بدون شک به ساتراپ ششم پیوسته بودند و کاسپین‌ها، پووسیکیان، پنتیمتیان و داریت‌ها نیز در داخل آن ساتراپ بودند. اشاره نکردن هرودوت به کادوسیان شاید به این معنی باشد که آن قوم تحت نام کاسپیان پنهان مانده و کاسپیان نام مشترک اقوام جنوب غرب سواحل دریای کاسپین بوده است. در این‌جا باید قید کرد که مفاهیم سرزمین کادوسان و سرزمین کاسپیان، هم ردیف هم استفاده می‌شود. نگاه کنید به تاریخ مادها متن روسی.
در صفحه‌های 30 و 31 تاریخ آتروپاتکان به موقعیت اجتماعی کادوسان پرداخته شده و آمده است:
مؤلفان باستانی از مادها، میتانیان، آلبانها، کاردوها، اناریاک‌ها، کاسپیان، آماردان، سکایان، تاپوران و هیرکانیان به عنوان همسایگان کادوسیان یاد کرده‌اند و می‌گویند کادوسان بزرگترین و نیرومند‌ترین قوم در بین ساکنان آتروپاتکان بودند و تکیه‌گاه اصلی نیروی جنگی آتروپات را تشکیل می‌دادند.