قسمت دوم/قراباغ و نقش روسیه

قسمت دوم/قراباغ و نقش روسیه در بحران دویست ساله آن

اولین گزارش رسمی در مورد جمعیت قره باغ مربوط به سرشماری ماموران حکومت تزار در سال ۱۸۰۵ است که بر اساس آن جمعیت قره باغ ۱۰ هزار نفر خانوار اعلام شده ولی ترکیب قومی آن مشخص نشده است .در سال ۱۸۰۸ از کاهش جمعیت این منطقه به ۷۴۷۴ خانوار گزارش شده است .در سال های مورد اشاره تمام منابع موجود ، کاهش خانوار ها را تائید می کنند و اصلی ترین علت این کاهش را ناشی از جنگ می دانند .پس از پایان جنگ ایران و روس و برقراری آرمش نسبی ، این جمعیت به خانه هایشان باز گشتند .

در سال ۱۸۱۰ از ۱۲ هزار خانوار ساکن در قره باغ کوهستانی ، ۹۵۰۰ خانوار ترکان مسلمان آذربایجانی و ۲۵۰۰ خانوار ارمنی بودند .سند مهم دیگری که درباره جمعیت قره باغ و ترکیب آن وجود دارد ، از طرف یومولوف و موگیلیوسکی ترتیب داده شده است که مربوط به دفتر جمع آوری مالیات قره باغ است . بر اساس این اطلاعات این سند در سال ۱۸۲۳ کل جمعیت قره باغ ۲۰۰۵۹ خانوار بود که ۱۵۷۲۹ خانوار آن ترک آذربایجانی و ۴۳۶۶ خانوار آن ارمنی و بقیه از سایر اقوام بود .به طوری که دیده می شود تا سال ۱۸۲۳ در اثر کوچ ارمنه ، تعداد آنها در ترکیب جمعیت ایالت قره باغ افزایش یافته است و به ۴۳۶۶ خانوار ( ۲۰ در صد کل جمعیت قره باغ ) رسیده است .

در این سال از ۵۵۶ آبادی قره باغ در ۱۵۸ آبادی ارمنه و در ۳۹۸ آبادی ترکان آذربایجانی مسلمان ساکن بودند .در سال ۱۸۳۲ بر اساس اطلاعات سرشماری در اراضی خانات سابق قره باغ از ۲۰۴۲۰ خانوار ، ۸ هزار خانوار ارمنی بوده اند

پس از جنگ سال 1992 در قره باغ و کشتار ترکان مسلمان به دست نیروهای ارمنی در سال های اخیر نیز درگیریهای مرزی بین نیروهای نظامی جمهوری آذربایجان و ارمنستان افزایش یافته است. و با عدم رسیدن به یک راهکار مناسب برای حل بحران قره باغ در نشست های بین­ المللی، احتمال می رود منطقه قفقاز باز هم شاهد یک درگیری خونین باشد. جنگ احتمالی در منطقه ممکن است باعث مداخله قدرتهای منطقه ای به خصوص روسیه شود.

سوال اساسی این است که در جنگ احتمالی باکو و ایروان، روسیه از کدام کشور حمایت خواهد کرد و چه موضعی اتخاذ خواهد کرد. جنگ قره باغ از فوریهٔ سال ۱۹۸۸ تا مارس ۱۹۹۴ در ناحیه قره‌باغ،رخ داد. ناحیه قره‌ باغ جزئی از خاک جمهوری آذربایجان بوده و در فوریه ۱۹۹۲میلادی به اشغال ارمنستان درآمد.

نظامیان ارمنستان با پشتیبانی روسیه و برخی کشورهای دیگر توانستند در جریان تجاوز به جمهوری آذربایجان، حدود ۲۰ درصد از خاک این کشور به ویژه مناطق استراتژیکی که ارمنستان را به قره ‏باغ متصل می‏کند، اشغال کنند و به قتل و عام ترکان مسلمان پرداختند . با وجود برقراری آتش بس میان دو کشور از سال ۱۹۹۴ این بخش از خاک جمهوری آذربایجان همچنان در اشغال ارتش ارمنستان است و علیرغم انجام مذاکرات گسترده در طول این سالها مشکل دیرینه قره ‏باغ، هنوز حل نشده است.