مهدی بهرامی گرامی، در ایران

اما ترکیزم یا ترک چلیق،یا حتی شکل محلی آن آذربایجانیزم-آذربایجان چلیق، ایده لوژی گروه اجتماعی ثروتمند ترکیه و آذربایجان است. و آذربایجانی سئومک- آذربایجان دوستی، احساس مردم آذربایجان است. ترکیزم و آذربایجانیزم شکلی از ناسیونالیزم اند. و شکلی از ایده لوژی بخش ثروتمند جوامع یادشده.من آذربایجانی ترکی زبان- شمای ترکی زبان آذربایجان ، یا من و شمای ترک آذربایجان، وقتی فرق « ترکی زبان یا ترک را با ترکیست» نمیدانیم یا در درک مفهوم آنها اشکال داریم راحت به «ترکیزم» روی میاوریم و بدام میافیم. و یا آگاهانه به آن روی میاوریم. یعنی چه؟
ترکیزم یا ترک گرایی، یا ترک چلیق، مجموعه یک سری نظریات است.درآرشیو من- قسمت نویسندگان- مقالاتی دراین موضوع دارم میتوانید مراجعه کنید. در میان آذربایجانی ها در خارج و داخل « جمع ها و تشکلهای مختلف» وجود دارند بعضی از این تشکلها از نظریه های ترکیزم یا ترک چلیق دورهستند ومقولات و ماهیت آنرا میدانند چیست. مثل انجمن نویسندگان آذربایجان- فدرال دموکراتها- آذربایجانین سول دموکرات لاری «چپ دموکرات آذربایجان» و مانند اینها. اما باقی جمع ها و تشکلهای شناخته شده که تعداد آنها بسیار است- و افراد مستقل و منفرد- کم و بیش نظریات ترک گرایی را بهمراه دیگر نظریات ضد تبعیض دارند. هر فرد و تشکل که فرق «ترک را با ترکیست» نمیداند ، آگاهانه یا نا آگاهانه نظریاتش آمیخته با ترکیزم است. از گوناز گرفته تا گاموج و دیگران .مثلاً . اتحاد ملي دموكراتيك آذربايجان جنوبي (بيرليك)2. تشكيلات مقاومت ملي آذربايجان 3. جبهه آذربايجان متحد و مستقل 4. جنبش دانشجويي آذربايجان (آزوح) 5. حزب استقلال آذربايجان جنوبي (گائيپ) 6.حزب دموكرات آذربايجان جنوبي (گادپ) 7. حزب رهايي آذربايجان جنوبي (قورتولوش) 8. حزب سوسيال دموكرات آذربايجان جنوبي 9. حزب ليبرال دموكرات آذربايجان جنوبي (گالدپ) 10. حركت بيداري ملي آذربايجان (گاموح) ؛ 11. كنگره جهاني آذربايجان(داك) و ...اینها ممکن است خودشان اعلام کنند که ترکیست نیستند - البته اعلام نکرده اند. ولی اعلام بکنند یا نکنند مهم نیست بل «تعیین کنند مقولات نظریات آنهاست.» . مقولات ترکیزم در میان این تشکلها کم و بیش رایج است و پیروی میشود- ممکن است خودشان هم آگاه به آن نباشند. و یا باشند. مهران بهاری از مبلغان این نظریه است. اگر من در بیان نظریات خود ترکیزم را نشناسم راحت در دام آن هستم. فرق بین ترکیزم و غیر ترکیزم - مثل فرق بین اندیشه ایده لوژیک و غیر ایده لوژیک است. یا به شناخت علمی و غیر علمی شبیه است. در این مورد مقالاتم روشنگراند. قضیه شبیه به این مثال است اوجالان میگوید مارکسیست-لنینست است؛ در صورتی که براساس مقولات نوشته ها یش و حتی سیاستش یک ناسیونالیست است. ممکن است من بگویم فعال رفع تبعیض هستم ولی مقولات تفکرم نشان دهد که یک ناسیونالیست و ترکیست هستم. برای دوستان آذربایجانی که شرایط خاصی دارند و حوصله و امکان و وقت کافی برای مطالعه و تحقیق مسایل ندارند بهتر است توجه خود را روی دو مسئله متمرکز کنند و بدین روش میتوانند راه را از کج راهه ها تمیز دهند:« چه چیزی حق ماست؟ و چه چیزی برای ما تبعیض است؟» یا « شناخت حقوق و تبعیضات» .با این روش راه را گم نمیکنیم و میتوانیم در راه «کسب حقوق و رفع تبعیض» مبارزه کنیم. در سطح داخل و جهانی هم میتوان از این مبارزه دفاع نمود. ازدیگر مسایل که من آنها را «آوانتوریسم ملی» یا ماجراجویی ملی مینامم نمی توان دفاع کرد. شاید روزی وقتش برسد که دفاع کرد ولی اکنون زمان طرح این مسایل نیست. افکارطباطبایی« آذریسم ِ "پهلوی -اسلامی"» ست. این شکل از آذریسم مجموعه نظریاتی ست که در دوران دو حاکمیت جهت نفی حقوق مردم آذربایجان و اعمال تبعیض جمع بندی شده است. بخشی ازاصول آن هم در مقاله بالا آمده است.