آن چه از جنگ اخير پهپادها نمي دانيد

چند مدتي است که «پهپاد» براي ما ايراني ها، نام شناخته شده اي است. درست از همان زمان که پهپاد RQ-170آمريکايي به دست ما افتاد؛ همان پهپادي که پيکر سفره ماهي اش او را «جانور قندهار» کرده بود. پس از آن، مقامات لشگري مژده دادند که از جانور قندهار رمزگشايي کرده اند و به زودي، هم ماکتش براي سرگرمي کودکان و هم مدل هاي شبيه سازي شده آن براي استفاده هاي نظامي ساخته مي شود. با اين همه، ديگر نه خبري از ماکت RQ-170شد و نه خبري از مدل شبيه سازي شده آن. به جاي  RQ-170، پهپادي که سيد حسن نصرالله، «ايوب» ناميدش، روانه آسمان اسراييل شد تا پس از مدتي پرواز، توسط F16 هاي اسراييلي سرنگون شود. هنوز خبرِ ايوب پرنده داغ بود که وزارت دفاع آمريکا (پنتاگون) يک خبر پهپادي ديگر را هم منتشر کرد. از قرار معلوم، اين بار پهپاد مدل MQ-1 آمريکايي اسير دو فروند سوخو-25 ايراني شده بود.

1- جانور قندهار

روز 13 آذر 90 رسانه هاي خبري ايران اعلام کردند که يک فروند پهپاد RQ-170 که انحصار ساخت آن صرفا در اختيار آمريکاست، به دست نيروهاي ايراني افتاده است. عظمت تکنيکي اين پهپاد باعث شده بود که ابهام هاي مختلفي درباره چگونگي فرود آن در خاک ايران شکل بگيرد.

با وجود آن که از 13 آذر 90، اخبار گوناگوني از پهپاد RQ-170 منتشر شد، اما هنوز مشخصات کامل جانور قندهار پوشيده است. از اخباري موجود مي توان گمانه زني کرد که پهپاد RQ-170 تقريبا در سال 2005 به صورت موردي و در سال 2007 به طور عادي عملياتي شده است. ارتش آمريکا بارها و بارها از اين پهپاد در مناطقي چون پاکستان، افغانستان، ايران، کره شمالي، آب هاي جنوب آسيا و چند کشور آفريقايي استفاده کرده است. مشهورترين عملياتي که به جانور قندهار نسبت مي دهند، شناسايي و ثبت کامل مشخصات مخفيگاه «اسامه بن لادن» رهبر سابق القاعده است. آن گونه که ادعا مي شود، ويژگي رادار گريزي و سيستم ايجاد اختلال در فرکانس هاي راداري دشمن در پهپاد RQ-170 به آن کمک مي کند تا 5 نوبت که يکي از آن ها بيش از يک شبانه روز طول مي کشد در بالاي مخفيگاه بن لادن در منطقه «ابيت آباد» پاکستان ظاهر شود و پس از شنود و مخابره زنده مکالمات داخل منزل، سالم و با دست پر به آشيانه اش در قندهار بازگردد. توفيق بي مثال اين پهپاد سبب شد تا آمريکايي ها در عمليات کشتن بن لادن، آن را به همراه دو بالگرد «بلک هاک» به سوي پاکستان روانه کنند.

شکارچي بن لادن اما، اندکي بعد در ايران شکار شد. ميزان نفوذ پهپاد RQ-170 در خاک ايران به خوبي نشان مي داد که آن را براي عملياتي جاسوسي گسيل کرده بودند. از قرار معلوم، ارتباط اين پهپاد در نزديکي کاشمر يعني در عميق 220 کيلومتري ايران با مرکز فرماندهي اش در ايالت نواداي آمريکا قطع مي شود. براي بسياري باور پذير نبود که يکي از فوق مدرن ترين ابزار جاسوسي دنيا به دست ايراني ها افتاده است. حتي در همان ايام شنيده مي شد که يک چوپان محلي به هنگام گذر از بيابان هاي اطراف کاشمر، چشم اش به يک سفره ماهي پرنده در حال سقوط مي افتد و بلافاصله مراجع انتظامي و امنيتي را خبر مي کند. اين شايعات البته دوامي نداشتند، چرا که مقامات نظامي کشور گفتند که پهپاد RQ-170 در تور جنگ الکترونيکي ايران افتاده است. «سرتيپ پاسدار اميرعلي حاجي زاده» فرمانده نيروي هوا فضاي سپاه، 17 آذرماه اعلام کرد که «اين هواپيما در کمين گاه الکترونيکي نيروهاي مسلح قرار گرفت و با حداقل خسارت در ايران به زمين نشانده شد.»

چند روز بعد که از پهپاد RQ-170 رونمايي شد، قسمت هاي فوقاني آن سالم به نظر مي رسيد، قسمت هاي تحتاني اما قابل رويت نبود. استفاده از سکويي تنومند براي استقرار پهپاد در تصاوير انتشار يافته نشان مي داد که ارابه هاي فرود پهپاد به کلي از ميان رفته اند. اين تصاوير باعث شد تا کارشناسان نظامي آمريکايي ادعا کنند، که پهپاد از دست رفته شان در اثر نقص فني در شن هاي نرم کوير سقوط کرده و به همين علت به ديگر بخش هاي آن آسيبي نرسيده است.

2- پهپادي به نام ايوب

دومين باري که پهپاد مهمان ايراني ها شد، به روز 15 مهرماه سال جاري باز مي گردد. در اين روز، پهپادي که در ابتدا ناشناخته بود، موفق به نفوذ به آسمان اسراييل مي شود اما پس از مدتي هوانوردي موشک هاي هوا به هواي F16اسراييلي اجازه پيشروي را از آن مي گيرند. چند روز بعد در حالي که منابع اسراييلي، پهپاد را منتسب به ايران دانستند و «حسين شريعتمداري» در روزنامه کيهان نوشت که اين پهپاد متعلق به مصر است، «سيد حسن نصرالله» دبير کل حزب الله لبنان در تلويزيون المنار حاضر شد و گفت: پهپاد سرنگون شده متعلق به حزب الله لبنان و فرستاده اي از جانب ايران بود. به گفته سيد حسن نصرالله، نام «ايوب» به اين دليل براي پهپاد ايراني انتخاب شده بود تا نخست به نام ايوب پيامبر(ع) متبرک شود و دوم بتواند نام شهيد حزب‌الله «حسين ايوب» را جاودانه کند.

ايوب چگونه پهپادي است؟ ابابيل يا مهاجر؟

ساخت پهپاد در ايران تقريبا از اواخر جنگ تحميلي آغاز مي شود. هم اکنون چندين مدل پهپاد در ايران ساخته شده است که برخي از آن ها در کلاس هاي کوچک و نيمه حرفه اي است. پهپادهاي مهاجر 4، ابابيل، کرار و شاهد 129 موثرترين پهپادهاي ايران هستند. اطلاعات دقيقي از اين پهپادها در دست نيست، اما براساس داده هاي موجود، پهپادهاي مهاجر 4 و ابابيل توسط صنايع هوايي قدس و شاهد 129 توسط صنايع هواپيماسازي ايران (هسا) ساخته شده است. پهپاد کرار از ساير پهپادها ناشناخته تر است و هنوز مشخص نيست که وارد فاز عملياتي شده باشد.

پهپادهاي مهاجر و ابابيل، پهپادهاي صادراتي ايران هستند. پهپادهاي مهاجر تاکنون در اختيار حزب الله لبنان، سودان، سوريه و ونزوئلا قرار داده شده است. احتمال داده مي شود ايران از هر قرارداد فروش مهاجر 2 و 4 مبلغي در حدود 25 ميليون دلار به دست آورده است. هزينه توليد هر کدام از اين پهپادها، بسته به نوع سفارش آن از 5 هزار تا 25 هزار دلار تخمين زده مي شود. خروجي خط توليد اين پهپادها به سفارش مشتري ها بستگي دارد اما احتمالا ايران در اولين مرحله از توليد ابابيل، 16 فروند از آن را ساخته است. اخبار پشت پرده از اين حکايت دارد که پيشتر يک فروند از ابابيل ايراني توسط F16  آمريکايي در عراق و سه فروند از آن هم در اسراييل هدف قرار گرفته اند.

در حالي که پايگاه «دبکا فايل» نزديک به مراکز امنيتي و نظامي اسراييل، پهپاد ايوب را از نوع ابابيل معرفي کرده است اما احتمال آن که پهپاد ايوب، از نوع پهپاد مهاجر 4 باشد، بيشتر است. مشخصات پروازي ايوب پرنده هم با مشخصات پروازي مهاجر 4 مطابقت دارد. گفته مي شود ايوب در 3 ساعت، مسيري به طول تقريبا 300 کيلومتر را پرواز کرده است. اين ميزان مشابه مشخصات پروازي مهاجر 4 يعني 5 ساعت مداومت پروازي و 150 کيلومتر بر ساعت سرعت پرواز است، در حالي که ابابيل در سه ساعت پرواز بايد مشخصات ديگري به جا مي گذاشت.

مهاجر 4 چگونه به حزب الله رسيد؟

حزب الله لبنان سال هاست که در مظان اتهام حمايت هاي مالي و تسليحاتي از جانب جمهوري اسلامي ايران است. تا 14 بهمن 90، هم طرف ايراني و هم طرف لبناني زير بار پذيرش حمايت هاي اين چنيني نمي رفتند تا آن که رهبري در خطبه هاي نماز جمعه اين روز فرمودند: «ما هر جا دخالت کنيم صريحا مي گوييم. همچنانکه به علت ضديت با غده سرطاني رژيم صهيونيستي در دو جنگ پيروزمند 33 روزه و 22 روزه دخالت کرديم و از اين پس نيز هرجا هر ملتي يا گروهي با رژيم صهيونيستي مبارزه و مقابله کند ما به او کمک مي کنيم و هيچ ابايي هم از گفتن اين مساله نداريم.» از آن پس، به ويژه مقامات حزب الله راحت تر از پيش از کمک هاي رسيده از تهران مي گويند از جمله دريافت هواپيماهاي بدون سرنشين ساخت ايران.

 آن گونه که پيداست، قطعات مهاجر 4 به طور جداگانه به لبنان ارسال و «جوانان حزب الله» تنها کار اتصال قطعات را برعهده داشته اند. در قطعات ارسالي، موتور روي بدنه سوار بوده و بال ها، چرخ ها و ملخ ها هم جداگانه ارسال شده اند.

تنش بر سر عکس هاي ايوب

پهپاد مهاجر 4 مجهز به توانايي فيلمبرداري و رله زنده راديويي از تصاوير است. برد راديويي اين پهپاد 150 کيلومتر است و در نتيجه تصاوير مناطقي در اسراييل را به مرکز فرماندهي اش مخابره کرده است. «علاء الدين بروجردي» رييس کميسيون سياست خارجي و امنيت ملي مجلس هم در روز 9 آبان اعلام کرد که تصاوير ضبط شده ايوب در اختيار ايران است. منابع اسراييلي اما منکر فاش شدن تصويري مراکز حساس شان شده اند. سايت «دبکا فايل» به نقل از «ژنرال يائير جولان» فرمانده جبهه شمال ارتش اسراييل نوشت که بررسي لاشه پهپاد ايوب نشان داد که اين پهپاد فاقد توانايي ضبط و ارسال تصاوير است. حتي دبکا فايل در گزارشي مدعي شد که برخي از منابع امنيتي اعلام کرده اند که تصاوير سرنگوني ايوب، پوشش تبليغاتي بوده است و تور الکترونيکي اسراييل موفق شده است ايوب را سالم به زمين نشاند. به ادعاي دبکا فايل، تهران تلاش مي کند تا با تحريک اسراييل به واکنش از طريق اعلام کسب تصاوير مناطق حساس اين رژيم، ميزان سلامت ايوب را بسنجد. با اين همه به نظر مي رسد، موضوع خلاف آن چيزي باشد که منابع امنيتي اسراييل ادعا مي کنند. به ديگر سخن، آن ها در تلاش اند تا با تحريک تهران به واکنش از طريق ادعاي سالم به زمين نشاندن ايوب، ميزان عکس برداري اين پهپاد را بسنجند.

ايوب از کجا عکس گرفته است؟

سيدحسن نصرالله در سخنانش در شبکه المنار گفته بود که ايوب پس از گذر از تاسيسات هسته اي ديمونا سرنگون مي شود. علاء الدين بروجردي هم از تصوير برداري ايوب از مراکز هسته اي اسراييل در ديمونا خبر داده بود. با وجود اين، تحليل برخي داده هاي موجود نشان مي دهد که ايوب هيچ تصويري از مرکز هسته اي ديمونا در اختيار ندارد اما موفق مي شود از مراکز حساس نظامي چون مقر رادار فوق مدرن X-Band و سکوهاي پرتاب موشک هاي «جريکو» و «شاويت»، مرکز تست موشک «پالماچين» به همراه رادار تاد و دو فرودگاه مهم که آشيانه جنگنده هاي F15 اسراييلي تصويربرداري کند.

ايوب در ساعت 9 صبح 15 مهرماه و همان گونه که سيد حسن نصرالله در سخنانش در شبکه المنار خاطر نشان مي کند، از جنوب لبنان به پرواز در مي آيد و پس از گذر از ساحل درياي مديترانه وارد صحراي نقب در جنوب اسراييل شده و در همين صحرا سرنگون مي شود. ايوب براي رسيدن به صحراي نقب، مسافتي در حدود 250 کيلومتر را طي مي کند. به احتمال بسيار زياد، ايوب در ارتفاع 13 هزار پايي پرواز مي کرده و بدليل همين ارتفاع کم و سطح مقطع راداري بسيار پايين اش موفق مي شود از چنگ فرکانس هاي راداري سيستم «گنبد آهنين» و «تاد» بگذرد. با توجه به 300 کيلومتر سقف پروازي ايوب، ماموريت اين پهپاد تقريبا در عمق 50 تا 60 کيلومتري صحراي نقب به پايان مي رسد. تاسيسات اتمي ديموناي اسراييل دقيقا در نقطه مقابل سرزمين هايي است که ايوب بر فراز آن ها پرواز کرده است. بنا به نقشه هاي موجود، تاسيسات هسته اي ديمونا در بخش هاي شرقي صحراي نقب يعني در فاصله 160 کيلومتري از سواحل مديترانه قرار دارد. در نواحي اي که ايوب پرواز کرده است مرکز راداري X- Band و سکوهاي پرتاب موشک هاي «جريکو» و «شاويت» و همچنين فرودگاهي وجود دارد که جنگنده شکاري هاي F15  اسراييلي عمدتا از آن به پرواز در مي آيند.  

نبايد فراموش کرد که در نزديکي مناطقي که ايوب در آسمان آن ها بوده است، تاسيسات «نهال شورک» که مرکز طراحي سلاح هاي هسته اي است، ديده مي شود. در جنوب اين منطقه هم احتمالا تاسيسات موسوم به «تيروش» قرار دارد که هنوز مشخص نيست به زنجيره تاسيسات هسته اي اسراييل متصل باشد. اگر ايوب موفق به ضبط و مخابره تصوير از اين مراکز شده باشد، بايد «مراکز هسته اي» مورد نظر سيد حسن نصرالله و علاء الدين بروجردي را تاسيسات «نهال شورک» و «تيروش» دانست و نه تاسيسات هسته اي ديمونا که در کار توليد سلاح هاي پلوتونيوم است. البته، چه بسا ايران از راه هاي ديگري موفق به تهيه تصاويري از ديمونا شده باشد و حال قصد انتشار آن ها را کرده است.

واکنش اسراييل و غيبت ديمونا

نحوه واکنش F16  هاي اسراييلي به پهپاد ايوب هم مي تواند به خوبي نشان دهد که مراکزي که ايوب بر فراز آن ها پرواز کرده است نه ديمونا که مراکز راداري و نظامي بوده است. در سال 1986 براي نخستين بار عکس هايي از ديمونا توسط «مردخاي وانونو» يکي از کارکنان اين مرکز منتشر شد. از آن سال به بعد اسراييل بخش هايي زيادي از مراکز ديمونا را به ديگر مراکز از جمله در «کفار زخاريا»، «ايلبون» در شمال شرقي و «يوديفات» در شمال غربي اسراييل منتقل کرده است. به اين ترتيب، ديمونا، از مراکز راداري و نظامي واقع در صحراي نقب اهميت کمتري دارد. F16 هاي اسراييلي به محض نزديک شدن به ايوب تلاش مي کنند تا هر چه سريعتر آن را ساقط کنند. در حالي که اين جنگنده ها مي توانستند با مسلسل از شر ايوب رها شوند اما ريسک نمي کنند و متوسل به موشک هاي حرارت ياب «پيتون» مي شوند. از آن جا که جثه کوچک ايوب، بازتاب گرمايي کمي از آن مي سازد، نخستين موشک از پهپاد مي گذرد اما دومي به هدف مي نشيند.

مشخصاتي از مراکز فاش شده

موشک هاي جريکو را بايد يکي از توانمندترين موشک هاي ارتش اسراييل دانست. موشک هاي جريکو 1 چند مدتي است از رده خارج شده اند اما موشک هاي برد متوسط جريکو 2 و برد بلند جريکو 3 عملياتي هستند و به ويژه اين آخري با پرتاب سه مرحله اي، سوخت جامد، برد حدود 6 هزار کيلومتر، برخورداري از سرجنگي 750 کيلوگرم و قابليت حمل کلاهک هسته اي يکي از خطرناکترين موشک هاي دنيا به شمار مي رود.

رادار X-Band هم در مناطق غربي صحراي نقب مستقر است. اين مرکز راداري تنها مرکز نظامي در اسراييل است که توسط نظاميان خارجي اداره مي شود. هزار سرباز آمريکايي کار اداره اين رادار را برعهده دارند و عملا دست اسراييلي ها از آن کوتاه است. اين رادار به مراکز راداري X-Band ترکيه ( متعلق به ناتو) و قطر متصل است. گفته مي شود 11 تا 12 دقيقه پس از جدا شدن از سکوهاي پرتاب در ايران، موشک هايي با وزن، قدرت و سرعت شهاب 3 به اسراييل مي رسند. رادارهاي سيستم هاي ضد موشکي پاتريوت و تاد، تل آويو را قادر ساخته تا 6 تا 7 دقيقه پس از پرتاب موشک هاي ايراني، سامانه ضد موشکي را آماده مقابله مي کنند. رادار X-Band اما اين امکان را فراهم مي آورد که اسراييلي ها ثانيه اي پس از پرتاب موشک هاي ايراني خبر دار شوند.

3- سوخوهاي ايراني و پهپاد آمريکايي

سومين قسمت از سريال آشنايي ايراني ها با پهپاد، به ماجراي برخورد سوخوهاي ايراني با پهپاد آمريکايي در خليج فارس باز مي گردد. شبکه چهاني CNN روز 18 آبان براي نخستين بار به نقل از «جرج ليتل» سخنگوي پنتاگون خبر داد که دو فروند سوخو 25 متعلق به نيروي هوايي سپاه پاسداران در روز 11 آبان در آبهاي بين المللي نزديک به کويت به يک فروند پهپاد MQ-1 پريديتور آمريکايي حمله کرده اند.

ماجرا از چه قرار است؟

جنگنده هاي سوخو براي نخستين بار و البته ناخواسته در سال 1369 وارد ناوگان هوايي کشور شدند. در بهمن ماه اين سال، صدام حسين از بيم از بين رفتن نيروي هوايي کشورش در اثر حمله آمريکا دستور داد تا 7 فروند از اين جنگنده ها به ايران بروند. بعدها هم اعلام شد که سپاه پاسداران 6 فروند سوخو 25 ديگر هم خريداري و به موجوديش اضافه کرده است.

سوخو 25، جنگنده اي است که عمدتا براي هدف گيري مواضع نظامي ساخته شده است و به همين علت تنها دو پايلون موشک هاي هوا به هوا در زير بدنه آن ديده مي شود. اين پايلون ها هم عمدتا با موشک هاي هوا به هواي حرارت ياب Aphid پر مي شوند. سرعت اين جنگنده هم در قياس با جنگنده هاي مدرن به شدت پايين است. هنوز هيچ از مقامات ايراني نحوه کشف پهپاد آمريکايي را تشريح نکرده اند اما مشخصات سوخو، اين احتمال را تقويت مي کند که سوخوهاي ايراني در بامداد 11 آبان در هنگام گشت زني هوايي و بي آن که پيش از آن خبري داشته باشند، متوجه پهپاد آمريکايي مي شوند. اين در حالي است که اگر رادارهاي ايراني متوجه پهپاد MQ-1 مي شدند، دستور پرواز براي جنگنده هاي ديگري صادر مي شد.

تنش کنوني بيشتر بر سر منطقه پروازي پهپاد آمريکايي است. سخنگوي وزارت دفاع آمريکا مدعي شده که پهپاد MQ-1 در آب هاي بين المللي پرواز مي کرده است اما «سردار احمد وحيدي» وزير دفاع ايران در پاسخ گفته است که اين پهپاد به حريم هوايي کشور تجاوز کرده بود. «سيد حسين نقوي حسيني» سخنگوي کميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس در اين باره به «متن» مي گويد: «موقعيت پهپاد آمريکايي با توجه به مشخصات جغرافيايي قابل اثبات است. به نظر مي رسد، هواپيماهاي ما در آب آسمان آب هاي سرزميني ايران با هواپيماي آمرکيايي برخورد کرده اند.»

زمان انتشار خبر و  خوش شانسي اوباما

 جورج ليتل، گفته که که سوخوهاي ايراني دو موشک به سمت پهپاد MQ-1 شليک کرده اند اما هيچ کدام به اين پهپاد اصابت نکرده است. به گفته ليتل پس از آن هم، سوخوهاي ايراني دو بار به دور MQ-1 چرخ زده اند. اين به آن معناست که سوخوهاي ايراني به اندازه اي به پهپاد آمريکايي نزديک شده بودند که مي توانستند به راحتي با گلوله هاي مسلسل، آن را ساقط کنند اما از خير آن مي گذرند.

قطعا، دلايل مختلفي دست به دست يکديگر دادند تا پهپاد آمريکايي سالم به آشيانه باز گردد و دو کشور را از يک تنش جدي نظامي نجات دهد. با اين همه باراک اوباما بايد بيش از هر کسي از سالم ماندن پهپاد MQ-1  خوشحال باشد. اگر اين پهپاد در اوج کارزار انتخابات رياست جمهوري آمريکا ( چهار روز مانده به انتخابات) سرنگون مي شد، موج سنگيني از تبليغات توسط کمپين ميت رامني عليه او شکل مي گرفت و چه بسا رييس چهار سال آينده کاخ سفيد تغيير مي کرد. آيا سوخوهاي ايراني در سالم نگاه داشتن پهپاد MQ-1،  به فکر ادامه رياست جمهوري باراک اوباما بودند؟

منبع: شماره هفتم هفته نامه متن