بلند ترین شب سال

شب یلدا یا بلند ترین شب سال برهموطنان سخت کوش شجاعمان   نیکوباد   ( نگارنده با ابراز همدردی عمیق  با خانواده های جوان از دست داده - به دلایل ایستادگی در مقابل جهل و ظلم-  برسم سالیان مروری براین مراسم دارد )

مردم دوران باستان و از جمله اقوام آریایی، از هند و ایرانی – هند و اروپایی، دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و بلند ترین شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن ، روزها بتدریج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر میشوند، از همین رو آنرا شب زایش خورشید نامیده وآغاز سال قرار دادند.

بدین‌سان در دوران کهن فرهنگ اوستایی، سال با فصل سرد شروع می‌شد و در اوستا، واژه Sareda, Saredha «سَرِدَ» یا «سَرِذَ» که مفهوم «سال» را بذهن می‌ آورد که خود به معنای «سرد» است و این به معنی بشارت پیروزی اورمزد بر اهریمن ، روشنی برجهل و خرافات ، پندار نیک همراه با کردار نیکو بر فساد ،دروغ ، ستم و تباهی انچنانکه برکودکان حتی  پیر زنان داغدار در همین ایام نیز «خود فروشان مزدور» رحم و انصافی برامده از طینت نا یافته از هستی بخش ندارند....

 برای خاطره انگیز ماندن این شب و پاسداشت «این سنت راستین دیرین » بطول تاریخ پر افتخار ایرانیان که از باد و باران نیایش گزند ...؟؟ پیشنهاد میشود :

دور همی  شب یلدای امسال برای جلوگیری از مخاطرات اقتصادی  بجای انار، پسته و بادام ! به افراد حاضر در این مراسم کادوئی ماندنی از نوع پول خارجی هدید نمائید تا هم به ذخائر ارزی افزوده و هم از افت بیشتر ریال در دست محفوظ بمانید .

&  واژه «یلدا» به معنای «زایش-  زادروز و تولد » ایرانیان باستان با این باور که فردای شب یلدا با دمیدن خورشید، روزها بلندتر و تابش نور ایزدی افزونی می‌یابد.

آخر پاییز و اول زمستان را شب زایش مهر یا زایش خورشید می‌خواندند و برای آن جشن بزرگی برپا می‌کردند و از این رو به دهمین ماه سال دی (دی در دین زرتشتی به معنی دادا و آفریننده) میگویند  که ماه تولد خورشید است .

یلدا و جشن‌هایی که در این شب برگزار م‌شود،  سنتی باستانی است.

مردم روزگاران دور که کشاورزی، بنیان زندگی آنان را تشکیل میداد و در طول سال با سپری شدن فصل‌ها و تضادهای طبیعی همراه بودند ، بر اثر تجربه و گذشت زمان توانستند کارها و فعالیت‌های خود را با گردش خورشید ، تغییر فصول ، بلندی و کوتاهی روزو شب ، جهت ،حرکت و قرار ستارگان تنظیم کنند.

اینکه در بعضی  فصول روزها بتدریج بلند میشود و در نتیجه در آن روزها، از روشنی و نور خورشید بیشتر میتوانستند استفاده کنند. این اعتقاد پدید آمد که نور، روشنایی و تابش خورشید نماد نیک و موافق بوده و با تاریکی و ظلمت شب در نبرد و کشمکش‌ .

مردمان ان  دوران دریافتند که کوتاه‌ترین روزها، آخرین روز پاییز و شب اول زمستان است و بلافاصله پس از آن روزها بتدریج بلندتر و شب‌ها کوتاهتر می‌شوند، از همین رو آنرا شب زایش خورشید نامیده و آغاز سال قرار دادند.

 & در« آثارالباقیه ابوریحان بیرونی»  ص ۲۵۵، از روز اول دی ماه، با عنوان «خور» نیز یاد شده‌ و در« قانون مسعودی» نسخه موزه بریتانیا در لندن، «خُره روز» ثبت شده، اگرچه در برخی منابع دیگر «خرم روز» نامیده شده‌ است.

& در «برهان قاطع» ذیل واژه «یلدا» چنین آمده‌  :  یلدا شب اول زمستان و شب آخر پاییز است که اول جَدی و آخر قوس باشد و آن درازترین شب‌هاست در تمام سال ، در آن شب و یا نزدیک به آن شب، آفتاب به برج جدی تحویل میکند و گویند آن شب به غایت شوم و نامبارک می‌باشد وبهمین دلیل بایستی با دور هم جمع شدن و شادی کردن بد یمنی را از جامعه دور کرد  .

 بعضی گفته‌اند شب یلدا یازدهم «جدی» است - سفره شب یلدا، «میَزد» Myazd نام داشت و شامل میوه‌های تر و خشک، نیز آجیل یا به اصطلاح زرتشتیان، «لُرک» Lork که از لوازم این جشن و ولیمه بود، به افتخار و ویژگی «اورمزد» و «مهر» یا خورشید برگزار می‌شد.

روز پس از شب یلدا (یکم دیماه) را خورروز (روز خورشید) و دی گان؛ می‌خواندند و به استراحت می‌پرداختند و تعطیل عمومی بود-  فردوسی به استناد منابع خود، یلدا و خور روز، را به هوشنگ از شاهان پیشدادی ایران (کیانیان که از سیستان پارس برخاسته بودند) نسبت داده و در این زمینه میگوید :

که ما را ز دین بهی ننگ نیست /  به گیتی، به از دین هوشنگ نیست

-همه راه داد است و آیین مهر /  نظر کردن اندر شمار سپهر

شب چله:در ایران باستان 60 روز از 3ماه اخر هر سال  یعنی :چهل روز از زمستان که آغاز آن برابر است  با هفتم دی ماه جلالی ( بیست و هشتم دسامبر ) و پایانش برابر است با شانزدهم بهمن ( پنجم فوریه ) چله بزرگ و بیست روز از فصل زمستان که آغاز آن از هفدهم بهمن ماه جلالی شروع می شود و در ششم اسفند  پایان می یابد. چله کوچک میگویند و( در بیان عامه ) کنایه از سرمای سخت (چله زمستون ) .

در ایران مرکزی چله بزرگ از آغاز زمستان برابربا اول دیماه شروع میشود و مدت آن چهل روز  و چله کوچک زمستان از شب دهم بهمن ماه تا پایان  ماه که مدت آن بیست روز است، تمامی این شب های بلند به کتاب خوانی و قصه گویی، بزرگداشت اندیشمندان، دانشمندان، خدمتگذاران جامعه وماند گاران شهر و دیار ها و تکرار حماسه های شاهنامه فردوسی، اشعار پر مغز و محتوا و شیوای مولوی، سعدی، حافظ و دیگر شعرا و فلاسفه دیرین و نام اوران امروزهمچون : شهریار، پروین، بهبهانی؛ مشیری اختصاص می یافت.

مراسم، تشریفات و یاد بودها ی بسیاری از پیشینیان پاک و متفکر ما ایرانیان در تاریخ پر شکو همان -  زنده  و بیاد مانده اند و در این فرصتها و شبهای بلند جشن و سرور، که شادی بخش خانواده ها وجوانان و باعث خلاقیت، ابتکار، سازندگی، دور شدن از خرافات، جهل و نادانی، خمودگی و اندوه است با مغتنم شمردن مناسبت ها بر پا میشده  که شاخص ترین انها را میتوان جشن سده در دهم بهمن ماه عنوان نمود.   

این باور دیرین و عملکرد اندیشمندانه اجداد گرامی و بزرگ ما ایرانیان، امروز در علوم پزشکی، روان درمانی، روانشناسی، جامعه شناسی، مدیریت و... به ثبوت رسیده که:

افسردگی و غم غصه بنیاد شکر گزاری و سپاس افریدگار را  و باور یگانه بودن او را، بتبع آ ن سلامت ، شرف و عزت را از جوامع دور میسازد .

توصیه اینکه :  با همه درد مندی ملت بزرگوارحاصل جهل حکومت .... بمناسبت ها  - اما برای ارج گذاری براین پیشینه ملی ایرانیان «آزرده از ادامه شرایط غیر انسانی حاکم » در این روزگار پر آب و چشم  

که بخش اعظم گرفتاری هایش  حاصل محافظه کاری ، مصرف کنند گی ، عافیت طلبی ها و عدم احساس مسئولیت اجتماعیست  - دقیقا بر خلاف راه و رسم جوامع پیشرفته  که حکومتها اولا: منتخب جامعه از میان بهترین ها و متخصصین بدون رانت و سهم خواهی و دویم : مطیع رای اکثریت و خواست واقعی مردمان پاک نیت نیک پندارکه  با اراده جمعی در صورت کوچکترین خلاف یا نداشتن شرایط احراز برکنار میشوند و اموالشان چنانچه بیش از حد معقول با تعریف اصولی باشد - مصادره ....

بدون هر گونه تامل ، تردید ، نگرانی و واهمه -  در بزرگداشت  حفظ و احترام این روزها و شبها با اعتقاد و اطمینان به اثر بخشی مثبت آن، بکوشند که در هر شرایطی وظیفه  شاد کردن انسانها :خدایی، ملی ، میهنی و مردمی است،

هر چند با افزایش بسیار شدید هزینه ها مخصوصا تدارک آجیل و خوردنی های سنتی مربوط به این دور هم آئی ،  بسیاری از هموطنان با میزهای خالی پذیرای زمستان1401در پسین و شامگاهان  چهار  شنبه در پیش برابر با 30 آذر- 21 دسامبر »  خواهند بود. برای ملت بزرگواراهورائی ،اندیشمند  ، پر تحمل ،هشیار و وطن خواه این سر زمین کهن  آرزوی سلامتی و عبور از مصائب را داریم ... و به امید چنان روزگاری یلدائی پر از مهر و صفا برای هموطنان ارزومندیم .