فولاد مبارکه عامل خشکی زاینده رود!

خبر انلاین: کارخانه فولاد مبارکه در ۷۰ کیلومتری جنوب شرق اصفهان، در دشتی زیبا و سبز قرار دارد که به اعتقاد بسیاری از ساکنان استان، عامل اصلی خشک شدن رودخانه زاینده رود در شهر تاریخی اصفهان شمرده می شود. هر چند مسئولان این شرکت می گویند سهم آنها از برداشت آب زاینده بود بسیار اندک است ولی حتی نماینده اول اصفهان یعنی حسن کامران هم زمانی که وزیر نیرو را به مجلس آورد تا از او سئوال بپرسد درباره کانال مخفی این رودخانه برای بردن آب هم پرسید. البته مسئولان فولاد می گویند چنین کانالی وجود خارجی ندارد.

در بازدیدی که از گروه خبرنگاران خبرآنلاین از کارخانه فولاد مبارکه داشت، فرصتی دست داد تا با مهندس جواد نیلی، مدیر ارشد فنی و پشتیبانی فولاد مبارکه اصفهان درباره سهم این کارخانه در خشک شدن زاینده رود سئوال بپرسیم. سئوالاتی که طیف متنوعی از پرسشها را شامل می شود. مسایلی از قبیل خشک شدن زاینده رود پس از سد نکوآباد تا ماجرای تونل مخفی این شرکت برای بردن آب زاینده رود، در این مصاحبه بررسی شد و البته جواد نیلی به اکثر سئوالات پاسخ گفت.

در مطالبی قبلی که درباره این بازدید منتشر شد به زوایای دیگر مصرف آب در این کارخانه فولادسازی اشاره شده که می توانید(اینجا) و (اینجا)بخوانید.

این را هم باید گفت که هم اکنون زاینده رود، رودخانه ای بسیار کم آب و لجنی رنگ شده که حتی تا قبل از بند فولاد مبارکه هم به سختی جریان دارد.

چرا برای تولید فولاد به آب نیاز است؟

صنعت و به ویژه تولید فولاد همیشه به آب نیاز داشته است و آب برای استفاده فرآیندی و همچنین به عنوان سیال خنک کننده در ماشین آلات و سیستمهای صنعتی کاربرد فراوان دارد. بنابراین وجود آب به عنوان یکی از سیالات اصلی مورد استفاده برای تولید فولاد ضروری است.

چقدر از آب زاینده رود توسط کارخانه شما مصرف می شود؟

در شرایط متعارف اگرآب رها شده ازسد زاینده رود را ۶۰ متر مکعب در ثانیه فرض کنیم. فقط ۲مترمکعب در ثانیه آن به مصرف صنایع ذوب آهن و فولاد مبارکه می رسند و ۵۸ مترمکعب در ثانیه مابقی آب رها شده در بستر رودخانه عمدتا” برای مصارف کشاورزی مورد استفاده قرار میگیرد و بخشی ازآن جهت مصرف آب شرب اصفهان بزرگ و سایر استان ها برداشته می شود.واقعیت این است که ذوب آهن و فولاد مبارکه هر کدام یک متر مکعب از این آب در ثانیه را بیشتر برداشت نمی کند.

پس چرا عنوان می شود برداشت از بند فولادمبارکه به اندازه ای زیاد است که زاینده رود را دچار مشکل کرده؟

اگر نگاهی به وضعیت رودخانه قبل وبعداز بند فولادمبارکه بیندازیم، این بند شرایط متفاوتی را در رودخانه ایجاد نمی کند و هرگونه برداشت آب توسط شرکت فولاد مبارکه با نظارت شرکت آب منطقه استان اصفهان انجام می گیرد و این آبگیر ماهیت ذخیره سازی ندارد و آنچه که ممکن است به اشتباه به آبگیر فولاد مبارکه نسبت داده شده باشد سد نکوآباد است که در پایین دست فولاد قراردارد و وظیفه مهار و هدایت آب برای آبرسانی به باغات منطقه نجف آباد و اصفهان را برعهده داشته و کانال های آبرسانی به باغات را مشروب می کند.

صنعت استان چقدر آب از زاینده رود می خورد؟

با اعلام های غیر رسمی در سال زراعی جاری یک میلیارد و ۴۰۰میلیون متر مکعب برداشت آب از حوزه زاینده رود داشته ایم که سهم کل صنعت در استان اصفهان حدود ۷۰ میلیون متر مکعب در سال بوده است. یعنی نسبت ۵ درصدی از آب رودخانه را بخش صنعت برمی دارد. این بخش شامل نیروگاه ها، پالایشگاه ها، کارخانه های فولادمبارکه و ذوب آهن می شود. برداشت آب توسط فولاد مبارکه بین ۲۳ تا ۲۹ میلیون متر مکعب در سال است که مصرف آب ما محسوب می شود.

چرا ۶ میلیون متر مکعب بین بیشینه و کمینه برداشت آب کارخانه فولاد تفاوت دارد؟

این تفاوت وابسته به کیفیت آب است اگرآب کیفی باشد ۲۳ میلیون متر مکعب برداشته می شود و اگر در شرایطی که به جای آب پساب جاری دررودخانه برداشت شود مانند سال گذشته این عدد به ۲۹ میلیون متر مکعب می رسد. چون درفرآیند تصفیه، با کاهش کیفیت آب، نسبت آب صنعتی تولید شده به آب برداشت شده ازرودخانه کاهش پیدا می کند.

چرا آب پس از سد نکوآباد، در رودخانه جاری نیست؟

ما در تصفیه خانه فولاد سد نداریم بلکه بند داریم، و نمی توانیم مانع از عبور آب شویم. سد نکوآباد می تواند آب را کاملا کنترل کند و این سد چند کیلومتر پایین تر از آبگیر و تصفیه خانه فولاد مبارکه قراردارد. به لحاظ اینکه بخشی از کشاورزی منطقه توسط کانالهای خروجی سد نکوآباد تامین می شود، شرکت آب منطقه ای اصفهان، آب را تا سد نکوآباد می رساند. ولی از آنجا به بعد به لحاظ محدودیتهای آبی که وجود داردو سیاستهای آب منطقه ای آب را به جای رهاسازی در رودخانه از طریق تنظیم سد نکوآبادو کانالهای خروجی آب را به سمت باغات هدایت می کنند.

از میزان دقیق برداشت آب در سد چم آسمان خبر دارید؟

این شرایط کاملاً متغییر و حتی روزانه متفاوت است ولی آنچه تقریباً مشخص است حدودا ۱۲ متر در ثانیه جهت تأمین آب شرب و حدود ۲ متر جهت دو شرکت فولاد مبارکه وذوب آهن و ۲ متر جهت آب شرب یزد برداشت می شود و مابقی به مصرف کشاورزی منطقه می رسد.

شما از فروش آب کانال توسط مافیای آب، چیزی شنیده اید؟

نه، اینها را ما نمی دانیم.

بحثی مطرح شده که فولادمبارکه توسط آب زیرزمینی آب به کارخانه می آورد. ماجرای این کانال مخفی چیست؟

این جالب ترین جوک سال بود اگر فولاد مبارکه توانایی این کار را داشته باشد باید تحسینش کرد. این اتفاق افتادنی نیست. علاوه بر نظارت های مردمی ،استانداریها و سازمانهای آب منطقه ای هر دو استان اصفهان و چهارمحال بختیاری دقیقا روی برداشت آب نظارت دارند. چطور ممکن است کانالی مخفی حفر شود ولی ادارات و سازمان های نظارتی خبردار نشوند؟ مصرف ما آنقدر بالا نیست که نیاز به این اقدامات داشته باشیم. مصرف آب فولاد مبارکه از ابتدا حدود ۱ متر در ثانیه بوده با اقداماتی که انجام شده، تلاش کردیم علی رغم افزایش تولید این عدد بالاتر از این نرود. علاوه بر این با اقداماتی که برای تصفیه پس‌آبها و استفاده مجدد آن صنعت انجام شده وهزینه های بسیاری داشته، عملا توانستیم این میزان برداشت را کاهش دهیم.

واقعیت دیگری که اتفاق افتاده این است که فولاد مبارکه در راستای مسئولیت های اجتماعی و با هدف کاهش برداشت آب ، با تامین مالی اجرای تصفیه خانه و شبکه های فاضلاب شهرهای اطراف ازجمله زرین شهر، ورنامخواست، زاینده رود، سده ورنامخواست و مبارکه، کرکوند و اخیرا دیزیچه و زیباشهر جایگزینی قسمتی ازآب مورد نیاز خود با پساب شهری را در برنامه خود قرارداده است که پس از اتمام پروژه علی رغم افزایش تولید، میزان برداشت آب از رودخانه زاینده رود بازهم کاهش خواهد یافت .

شما بیشتر آب برمی دارید یا ذوب آهن؟

حدودا در یک حد مصرف داریم. هر دو صنعت فولاد هستیم و مصرف هر دو کارخانه یک حد است. ولی نکته اینجاست برای تولید بیشتر همان میزان آب را داریم مصرف می کنیم. یعنی میزان مصرف آب نسبت به تولید فولاد در کارخانه فولاد مبارکه کمتر از مصرف ذوب آهن است.

با کمبود آب، این ۱۶۰۰ هکتار فضای سبزی که دارید، چطور آبیاری می کنید؟

تصفیه خانه پساب فولاد مبارکه به نحوی طراحی شده است که قابلیت تصفیه و تولید آب مناسب برای فضای سبز را دارد و آب مورد نیاز برای آبیاری فضای سبز شرکت تماما” از محل پسابهای تصفیه شده تامین می شود و در نتیجه نیازی به برداشت آب اضافه از رودخانه برای آبیاری فضای سبز شرکت نیست. از طرفی بیش از ۸۰ درصدآبیاری ها به صورت قطره ای است و پرت بسیار اندکی دارد.

یعنی کاهش مصرف آب داشته اید؟

کاهش مصرف نداشته ایم ولی کاهش مصرف بر هر تن تولید فولاد داشتیم. دیماند آبی که در سال ۶۶ از رودخانه خریده ایم سالانه حدود ۴۰ میلیون متر مکعب است. ما در بالاترین برداشت از ۷۰ درصد از دیماند قراردادی بالاتر نرفته ایم. ما برداشت ۲۹ میلیون متر مکعب آب را سال قبل تجربه کرده ایم. این افزایش برداشت به واسطه کاهش کیفیت آب بود. هر چقدر آب با کیفیت کمتری برداشت کنیم به واسطه فرآیندهای تصفیه آب، مصرف بالاتر می رود. هر قدر کیفیت آب کمتر شود، هزینه های سرمایه گذاری ما در تصفیه پس‌آب به شدت افزایش پیدا می کند. البته بخشی از پس آبهای منطقه در اختیار مجموعه ما قرار می گیرد و هیچگاه بابت بحث پس آبها، آلاینده زیست محیطی شناخته نشده ایم.

شما برای کنترل برداشت از زاینده رود چند کنتور دارید؟

در ورودی به تاسیسات تصفیه خانه آب و در خروجی از تاسیسات به کارخانه دو کنتور داریم. آمارمصرف ما به روز توسط آب منطقه ای اصفهان دریافت می شود. نکته اینجاست که فولاد مبارکه در نقطه برداشت یک کنتور یا فلومتر دارد که تحت نظر آب منطقه ای است و مصارف ما را به صورت لحظه ای مانیتور می کند. خود فولاد نیز در ورودی به نواحی تولیدی مصارف را به صورت بسیار دقیق کنترل می کند. هزینه هایی که فولاد مبارکه در سالهای اخیر برای بحث آب داشته بسیار سنگین بوده. ما تاکنون ۱۲۰ میلیارد تومان برای خرید پس آبهای شهری و اجرای تاسیسات تصفیه پساب و انتقال این پساب از شهرهای اطراف داده ایم که همه این هزینه ها پیامد استفاده از پس آب می شود. همچنین در فرآیند ایجاد تصفیه خانه صنعتی پس آب هزینه های سنگینی داشته ایم. هزینه هایی برای نوسازی شبکه های آب زیرزمینی برای جلوگیری از هدر رفتن آب صرف کرده ایم.این کار بعد از ۲۰ سال از شروع فعالیت کارخانه انجام شده. فولاد مبارکه به لحاظ اهمیت دادن به موضوع آب، این هزینه ها را انجام داده که همه این عملیات و هزینه ها برای کاهش مصرف و برداشت آب از رودخانه زاینده بود.