انتصاب در وقت اضافه
شاید مهمترین انتصاب سال، انتخاب محمود هاشمی شاهرودی برای ریاست مجمع تشخیص مصلحت نظام بود. شغلی که پس از درگذشت اکبر هاشمی رفسنجانی در زمستان ۹۵ برای ماهها خالی بود و برای مدتی رئیسی موقت داشت.
از بدو رهبری آیت‌الله خامنه‌ای٬ ریاست این نهاد که یکی از ارکان اصلی جمهوری اسلامی است بر عهده آقای هاشمی رفسنجانی بود.
برخلاف شغل انتصابی دیگر آقای رفسنجانی، یعنی ریاست هیئت امنای دانشگاه آزاد که بلافاصله توسط علی اکبر ولایتی پر شد، صندلی ریاست دوره‌ای مجمع تا مرداد ۹۶ خالی ماند و فقط چند ماهی محمدعلی موحدی کرمانی به عنوان رئیس موقت جلسات را اداره می‌کرد.
انتخاب فرد جایگزین اکبر هاشمی رفسنجانی که شناسنامه مجمع محسوب می‌شد٬ کار دشواری برای رهبری بود. تعداد کسانی در میان سران جمهوری اسلامی می‌توانستند بر این کرسی تکیه بزنند زیاد نبود، اما این مقام آن قدر اهمیت داشت که انتصاب هر فردی برای آن از جایگاه ویژه‌اش نزد رهبر ایران خبر می‌داد.
با آنکه دوره ششم مجمع در اسفند ۹۵ پایان یافت٬ آیت‌الله خامنه‌ای رئیس و اعضای دوره جدید را تا تابستان ۹۶ معرفی نکرد و دوره پنجم مجمع با ریاست موقت آقای موحدی کرمانی کار خود را تا اواخر مرداد ادامه داد. نهایتا پس از ده ماه محمود هاشمی شاهرودی برای یک دوره به ریاست مجمع رسید.
آقای شاهرودی زمانی به این مقام منصوب شد که مانند تعدادی دیگر از سران جمهوری اسلامی چند شغل مهم دیگر در اختیار داشت؛ از جمله عضویت در شورای نگهبان و ریاست هیئت عالی حل اختلاف و تنظیم روابط قوای سه‌گانه.
برخی از ناظران این هیئت را که در سال ۹۰ تشکیل شد نهادی موازی با مجمع تشخیص و کاهش نفوذ هاشمی رفسنجانی بر شمردند. اکنون ریاست هر دو بر عهده یک نفر است.
با انتصاب آقای شاهرودی به ریاست این مجمع و اضافه شدن چهره‌هایی مانند محمد باقر قالیباف٬ ابراهیم رئیسی و احمد توکلی به عنوان اعضای حقیقی وزن جناح محافظه‌کار این نهاد سنگین‌تر از پیش شد.
جابجایی در سطوح عالی ارتش
سال ۹۶ سال تغییرات مهم در عرصه نظامی بود. مهمترین تغییر سال پیش انتصاب عبدالرحیم موسوی به فرماندهی ارتش بود. او که پیش از آن جانشین رئیس ستاد کل نیروهای مسلح بود جای خود را با عطاالله صالحی عوض کرد و آقای صالحی جانشین رئیس ستاد کل شد.
این انتصاب از آن جهت اهمیت داشت که بعد از چهل سال نخستین فرمانده ارتش که تمام مراحل آموزش و تحصیل نظامی خود را در جمهوری اسلامی گذارنده بود، انتخاب شد.
اظهارات او درباره دشمنان و رقبای جهانی و منطقه‌ای ایران در ماه‌های پس از انتصابش بیش از آنکه شبیه فرماندهان سابق ارتش باشد، به گفته‌های فرماندهان سپاهی شباهت داشت که بیشتر در زمینه‌های سیاسی اظهار نظر می‌کنند. او چندین بار از نابودی اسرئیل در ۲۵ سال آینده سخن گفته از جمله اینکه "عمر رژیم صهیونیستی (اسرائیل) را ان‌شاءالله کمتر از ۲۵ سال تمام خواهیم کرد".
هم نسل بودن او با فرماندهان ارشد سپاه، سابقه زیاد حضور او در ردههای میانی رزمی در جنگ ایران و عراق و حتی ظاهر متفاوت او نسبت به اسلافش در ارتش، در یکدست شدن فرماندهان ارشد نظامی در عالیترین سطوح بی تاثیر نبوده است.
تغییرات در ارتش در همین اندازه باقی نماند. کمی پس از آغاز فرماندهی سرلشکر موسوی، به پیشنهاد او و با حکم آیت الله خامنه‌ای احمدرضا پوردستان، جانشین فرمانده ارتش برکنار شد.
در همان روز سه انتصاب دیگر در صدر فرماندهی ارتش ایران رخ داد. سرتیپ محمد حسین دادرس جایگزین آقای پوردستان شد، دریادار حبیب‌الله سیاری فرمانده نیروی دریایی ارتش جای آقای دادرس را در معاونت هماهنگی ارتش گرفت و دریادار حسین خانزادی به فرماندهی نیروی دریایی ارتقا یافت.
سرتیپ پوردستان هم که کمتر از یک سال پیش از آن از فرماندهی نیروی زمینی دومین سمت ارشد ارتش رسیده بود، به حکم آقای خامنه‌ای رئیس مرکز مطالعات راهبردی ارتش شد.
تغییر فرماندهان سپاه تهران
تغییرات در سطوح عالی سپاه نیز خبرساز بود. هرچند برخلاف انتظار فرمانده کل برای سه سال دیگر ابقا شد، اما تغییرات در برخی از مراکز حساس سپاه خبرساز بود.
با توجه به اینکه دوره ۱۰ ساله فرماندهی کل سپاه در شهریور ۹۶ پایان می‌یافت، صلاحدید آقای خامنه‌ای این بود که محمد علی جعفری را برای سه سال دیگر ابقا کند. به نظر میرسد جایگزینی برای او پیدا نشد که بتواند در آن برهه حساس فرماندهی کل را به دست گیرد.
با این حال تغییرات در سپاه تهران از جمله حاشیه سازترین تغییرات در سال ۹۶ بود. در تابستان محسن کاظمینی که همزمان فرماندهی سپاه محمد رسول‌الله (سپاه پایتخت) و جانشین فرمانده قرارگاه ثارالله (مسئول امنیت پایتخت و شهرهای دیگر استان تهران) را برعهده داشت، چند روز پس از حمله مسلحانه داعش به ساختمان مجلس ایران ناگهان از هر دو سمت خود برکنار شد و برخلاف بسیاری از تغییرات فرماندهان نظامی سمتی اجرایی و یا مشورتی دیگری هم به او داده نشد. روابط عمومی سپاه هرگونه ارتباط این برکناری با حملات را تکذیب کرد.
در سپاه محمد رسول الله سرتیپ دوم محمدرضا یزدی جایگزین او شد و محمد علی جعفری، محمد کوثری از پرسابقه‌ترین فرماندهان ارشد سپاه در جنگ ایران و عراق را به جانشینی خود در قرارگاه ثارالله منصوب کرد.
محمد کوثری که دو دوره نماینده مجلس بود و از منتقدان دولت روحانی منصوب می‌شد، پس از اینکه مانند بسیاری از هم‌فکرانش به مجلس دهم راه نیافت، بار دیگر لباس نظامی بر تن کرد. او همراه با ۴ فرمانده ارشد دیگر سپاه در دیدار خصوصی با حسن روحانی حضور داشت.
پارسال فرمانده لشکر سید‌الشهدا استان تهران که فرماندهی سپاه‌های شهرهای دیگر این استان به‌جز پایتخت را برعهده دارد نیز تغییر کرد.
خداحافظی چهره خبرساز سپاه
تغییرات در سپاه فقط به فرماندهان محدود نشد. در روزهای پایان سال علی سعیدی، نماینده ولی فقیه در سپاه پس از ۱۲سال جای خود را به عبدالله حاجی صادقی، جانشینش داد.
آقای سعیدی برخلاف اسلاف خود، سابقهای طولانی در سپاه داشت. او که در سال ۱۳۶۰ وارد سپاه شده، خود را بنیانگذار حفاظت اطلاعات سپاه می‌داند که ۹ سال مسئولیت آن را بر عهده داشت.
او در سال ۱۳۸۱ جانشین محمدعلی موحدی کرمانی، نماینده ولی فقیه در سپاه شد و سه سال بعد جای آقای موحدی کرمانی را گرفت. در این ۱۵ سال چهره سپاه سیاسی‌تر از پیش شد و اظهارات نماینده ولی فقیه در سپاه و زیر مجموعه او مانند جانشینش (مجتبی ذوالنوری)٬ معاونت سیاسی سپاه (سرتیپ دوم یدالله جوانی که در ۶ گذشته مشاور عالی او بود) و هفته‌نامه صبح صادق در مسایل سیاسی به‌خصوص رخدادهای مرتبط به انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸ بارها خبرساز شد.
چندی پیش معاون هماهنگ‌کننده این نهاد به نقل از فرمانده کل سپاه گفت که در جریان رخدادهای سال ۸۸ "بهترین گردان احتیاط رزمی ستاد سپاه، کارکنان نمایندگی ولی فقیه بوده‌اند که با غیرت و بصیرت تمامی فراخوان‌ها و ماموریت‌ها را انجام می‌دادند".
آقای سعیدی پس از پایان ماموریتش در سپاه به حکم آقای خامنه‌ای رئیس دفتر عقیدتی- سیاسی فرماندهی کل قوا شد.
چند ماه پیش از این جابجایی در تیرماه آیت‌الله خامنه‌ای عباس محمد حسنی را جایگزین محمدعلی آل‌هاشم برای ریاست سازمان عقیدتی-سیاسی ارتش کرده بود. سازمان عقیدتی-سیاسی ارتش معادل نمایندگی ولی فقیه در سپاه است.
کناره‌گیری شیخ حاشیه‌نشین
دوم خرداد ۱۳۷۶ آخرین باری بود که علی اکبر ناطق نوری خود را در معرض انتخاب مردم گذاشت و دیگر حاضر نشد در هیچ انتخاباتی حضور یابد.
سه سال بعد از آن و با پایان مجلس پنجم٬ رئیس دو دوره مجلس با حضور مستقیم در عرصه سیاسی ایران خداحافظی کرد که تا امروز ادامه داشته است. حتی سالهاست که در جلسات جامعه روحانیت مبارز شرکت نمی‌کند و به گفته خودش تمایلی برای حضور در آن ندارد که به قهر او با سیاست ایران تعبیر شده است.
بارها از علی اکبر ناطق نوری به عنوان شخصیتی مرضی الطرفین نام برده شده که می‌تواند پل ارتباط میان بخش‌هایی از اصولگرایان و میانه‌روها را برقرار کند. با این حال او در ۲۰ سال گذشته همواره درخواست حضور در انتخابات مجلس٬ مجلس خبرگان و ریاست جمهوری را رد کرده است.
بجز عضویت حقیقی در مجمع تشخیص مصلحت نظام٬ تنها مقام رسمی او ریاست دفتر بازرسی بیت رهبر جمهوری اسلامی بود که از بدو رهبری آیت‌الله خامنه‌ای آن را در اختیار داشت.
در ابتدای سال ۹۶ که هنوز رئیس مجمع تشخیص مصحلت نظام انتخاب نشده بود٬ زمزمه‌هایی برای ریاست آقای ناطق نوری بر این نهاد شنیده می‌شد. اما در اوج رقابت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری٬ ناگهان گزارش‌های تایید نشده خبر از استعفای او از ریاست دفتر بازرسی بیت رهبری دادند.
از او نقل شد که چون می خواهد از نامزدی حسن روحانی حمایت کند از سمت خود کناره‌گیری می‌کند که "شائبه جانبداری دفتر رهبری" را از بین ببرد.
چند ماه بعد استعفای او تایید شد و به حکم آقای خامنه‌ای حسین فدایی ازکادرهای قدیمی سپاه و چهره‌های شاخص اصولگرایان و نماینده سابق مجلس جایگزین او شد.
آقای فدایی دبیرکل جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی از گروه‌های اصلی حامی محمود احمدی نژاد در دو انتخابات ۸۴ و ۸۸ و عضو شورای مرکزی جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی (جمنا) بود که نقش مهمی در نامزدی ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری سال گذشته داشت.
تغییر رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه
سال ۹۶ سال خبرسازی ائمه جمعه در سراسر کشور بود؛ از سخنرانی‌های بحث‌برانگیز احمد علم‌الهدی٬ امام جمعه مشهد گرفته تا جنجالی شدن خودرو امام جمعه ایلام. از استعفای امام جمعه کرمان که نزدیک به اصلاح طلبان بود و گفته شد به دلیل "برخی فشارها" کناره گیری کرده تا جایگزینی محسن مجتهد شبستری که ۲۲ سال امام جمعه تبریز بود و همچنین پشت کردن نمازگزاران معترض به جایگاه خطیب نماز جمعه اصفهان.
اما مهمترین تغییر در حوزه نماز جمعه سراسر کشور٬ تغییر رئیس شورای سیاستگذاری ائمه جمعه بود. رضا تقوی که ۱۷ سال رئیس این شورا بود در دی ماه جای خود را به محمد جواد حاج علی اکبری٬ روحانی ۵۳ ساله‌ای داد که از شاگردان درس خارج آقای خامنه‌ای بوده است.
تعیین سرفصل‌های خطبه‌های نماز جمعه در سراسر کشور و تبیین و توضیح سیاست‌های کلی و مقطعی نظام که توسط رهبر ایران تعیین می‌شود وهمچنین نصب و عزل و انتقال ائمه جمعه از شهرى به شهر ديگر از جمله وظایف این شوراست.
با آنکه رضا تقوی همچنان از اعضای این شوراست اما انتصاب او به عنوان نماینده ولی فقیه در وزارت جهاد کشاورزی از تنزیل جایگاه او خبر می‌دهد.
کناره‌گیری احمد جنتی که از سال ۷۱ امام جمعه موقت تهران بود و انتصاب محمدحسن ابوترابی‌فرد٬ نایب رئیس پیشین مجلس و از چهره‌های میانه‌رو اصولگرایان به امامت جمعه تهران از دیگر خبرهای مهم این حوزه در سال ۹۶ بود.
دیدگاه و نظرات ابراز شده در این مطلب، نظر نویسنده بوده و لزوما سیاست یا موضع ایرانگلوبال را منعکس نمی‌کند.
افزودن دیدگاه جدید