سلول‌ها یی که به برخی ها در برابر کووید-۱۹ مصونیت می‌دهند؟

حالا دیگر کلی مدرک جمع شده است.

ابتدا دانشمندان، بیمارانی پیدا کردند که با وجود رهایی از بیماری کووید-۱۹ هیچ پادتنی در بدن نداشتند، و سپس معلوم شد که تعداد اینگونه افراد احتمالا خیلی هم زیاد است.

در مرحله بعدی مشخص شد که پادتن ویروس کرونا فقط چند ماه در بدن باقی می‌ماند.

خلاصه اینکه پادتن قطعا کمک شایانی به ردگیری بیماری کرده است، اما شاید آنقدری که قبلا فکر می‌کردیم در ایجاد مصونیت نقش نداشته باشد.

در این مدت توجه دنیا عمدتا جلب مقوله پادتن‌ها بود، اما پژوهشگران به مرور به این نتیجه رسیده‌اند که شاید نوع دیگری از مصونیت نیز وجود داشته باشد.

گونه مرموزی از گلبول سفید که تا پیش از این جای چندانی در مخیله مردم نداشته است، شاید در مبارزه با ویروس کرونا نقشی کلیدی ایفا کند.

هنگامی که محققان نمونه‌های خونی را که سال‌ها پیش از همه‌گیری ویروس کرونا برداشته شده بود بررسی کردند، سلول‌هایی یافتند که مشخصا برای تشخیص پروتئین‌های سطح ویروس کرونا ساخته شده‌اند.

وظیفه اصلی این نوع سلول که به "سلول تی" یا "لنفوسیت تی" معروف است، کشف و نابودی عوامل بیماری‌زا و سلول‌های آلوده است. در این راه نیز از پروتئین‌هایی استفاده می‌کند که در سطحش وجود دارد و با پروتئین‌های سطح این عوامل خارجی پیوند می‌خورند.

از آنجایی که سلول‌های تی تا سالیان مدیدی پس از عفونت در خون باقی می‌مانند، در "حافظه بلندمدت" دستگاه ایمنی بدن نیز نقش ایفا می‌کنند.

چند پژوهش مختلف نشان داده است که اشخاصی که به کووید-۱۹ مبتلا می‌شوند در خون خود این سلول‌ها را دارند، حتی اگر علائم خاصی هم نداشته باشند.

اتفاق عجیبتر این است که دانشمندان اخیرا کشف کرده‌اند که تست پادتن بعضی از افراد ممکن است منفی باشد، اما تست سلول تی آن‌ها مثبت شود.

لذا گمان می‌رود که مصونیت در برابر این بیماری شاید دو برابر آنچه قبلا تصور می‌شد عمومیت داشته باشد. آزمایش‌ها نشان می‌دهد که سلول تی در خون ۴۰ تا ۶۰ درصد کسانی که تا به حال ویروس کرونا نداشته‌اند، وجود دارد.

نقش اساسی سلول‌های تی شاید در توضیح افزایش خطر بیماری با افزایش سن و صدمه‌ای که ممکن است به طحال بزند نیز به ما کمک کند.

خبر خوب و خبر بد

اما دانش ما درباره سلول تی و کووید-۱۹ چقدر است؟

آدریان هیدی، استاد ایمونولوژی در کالج دانشگاهی لندن، می‌گوید "اگر به کسانی که به خاطر کووید-۱۹ بستری شده‌اند نگاه کنیم - و البته کسانی که به این بیماری دچار شده‌اند ولی نیازی به مراقبت بیمارستانی پیدا نکرده‌اند - کاملا مشخص است که سلول‌های تی بدنشان واکنش نشان داده است. این قطعا برای کسانی که پیگیر مساله واکسن بوده‌اند خبر خوبی است، چرا که نشان می‌دهد ما می‌توانیم سلول تی یا پادتنی بسازیم که ویروس را می‌شناسد."

اما مشکلی وجود دارد. در خیلی از بیمارانی که به خاطر شدت بیماری بستری شده‌اند، واکنش سلول‌های تی طبق برنامه پیش نرفته است.

پروفسور هیدی می‌گوید "سلول‌های تی نیز به تعداد هنگفت تحت تاثیر قرار می‌گیرند. اتفاقی که برایشان می‌افتد مثل یک جشن عروسی است که خوب پیش نرفته است؛ تکثیر و فعالیت زیاد و در عین حال ناپدید شدن سلول‌ها از درون خون."

به گفته او "کالبدشکافی جان باختگان کووید-۱۹ خبر از نوعی فساد سلولی می‌دهد."

این اتفاق در طحال و گره‌های لنفاوی، یعنی محل معمولی زندگی سلول‌های تی، بیشتر دیده می‌شود. مساله ناامیدکننده این است که فساد سلولی در طحال نشانه محرز بیماری سلول‌های تی است، یعنی خود آن‌ها مورد حمله قرار گرفته‌اند.

پروفسور هیدی می‌گوید "اگر به کالبدشکافی بیماران مبتلا به ایدز نگاه کنید، با همین مشکلات روبه‌رو می‌شوید. اما اچ‌آی‌وی ویروسی است که مستقیما سلول‌های تی را آلوده می‌کند، در می‌زند و وارد می‌شود."

در حال حاضر اما هیچ مدرکی وجود ندارد که نشان دهد ویروس کرونا نیز می‌تواند همین کار را بکند.

کاهش تعداد سلول‌های تی شاید دلیل ابتلای سخت‌تر سالخوردگان به کووید-۱۹ باشد.

پروفسور هیدی می‌گوید که آزمایش‌هایی که با استفاده از ویروس سارس، خویشاوند نزدیک ویروس کرونای جدید، روی موش‌ها انجام شده است نشان می‌دهد که ورود ویروس به بدن حیوان باعث تولید سلول‌های تی می‌شود که در ادامه این ویروس را از بین می‌برند. اما این واکنش در موش‌های مسنتر به طرز قابل توجهی ضعیفتر است.

به گفته او "شما وقتی به سی و چند سالگی می‌رسید، غده تیموس شروع به کوچکتر شدن می‌کند. این غده نقش بسیار مهمی در توسعه دستگاه ایمنی دارد و تولید روزانه سلول تی در بدنتان به شدت کم می‌شود."

تاثیر آن بر مصونیت بلندمدت چیست؟

پروفسور هیدی می‌گوید که "بگذارید به ویروس سارس بازگردیم که سال ۲۰۰۲ پدیدار شد. دانشمندان بعد از چند سال مجددا سراغ کسانی رفتند که به این ویروس دچار شده بودند و متوجه شدند که سلول‌های تی هنوز در این افراد وجود دارد."

این مساله که ویروس‌های کرونا می‌توانند منجر به تولید سلول‌های تی ماندنی شوند باعث شد تا دانشمندان سراغ نمونه‌های خونی بروند که قبلا از مبتلایان به ویروس سارس گرفته شده بود تا ببینند چیزی که بتواند کووید-۱۹ را تشخیص دهد در آن‌ها پیدا می‌شود یا نه.

و پیدا هم شد. وجود این سلول‌ها شاید بیانگر این احتمال باشد که کسانی که دچار کووید-۱۹ وخیم می‌شوند این سلول‌های تی را در خون خود ندارند.

به گفته پروفسور هیدی "راستش فعلا نمی‌توان در این باره نظر قطعی داد."

آیا این یافته‌ها به ساخت واکسن کمک می‌کند؟

اگر سابقه ابتلا به ویروس‌های مختلف آنفلوآنزا و سرماخوردگی به ملایمتر شدن علائم کووید-۱۹ منجر شود، می‌توان گفت که امری مثبت در روند تولید واکسن است، چرا که ثابت می‌کند که سلول‌های تی تا سال‌ها در بدن می‌مانند و از آن محافظت می‌کنند.

اما حتی اگر چنین نباشد هم درگیری سلول‌های تی با این بیماری می‌تواند مفید باشد، و هر چه دانش ما از این سلول‌ها بیشتر شود بهتر است.

طبق توضیحات پروفسور هیدی، روش طراحی واکسن معمولا به نوع واکنشی بستگی دارد که دانشمندان می‌خواهند در دستگاه ایمنی بدن ایجاد کنند.

بعضی‌ها شاید باعث ایجاد پادتن شوند، پروتئین‌های سرگردانی که می‌توانند به عوامل بیماری‌زا بچسبند و یا آن‌ها را خنثی کنند یا برای برخورد دیگر بخش‌های دستگاه ایمنی نشانه‌گذاری کنند.

هدف نمونه‌های دیگر شاید دخیل کردن سلول‌های تی باشد، یا شاید تحریک قسمت‌های دیگر دستگاه ایمنی.

چیزی که پروفسور هیدی را دلگرم می‌کند این است که دستگاه ایمنی به وضوح ویروس کرونا را می‌بیند، حتی در بیمارانی که حالشان وخیم است.

به گفته او "اگر بتوانیم جلوی اتفاقی را که برای سلول‌های تی در بیماران می‌افتد بگیریم، قطعا در راه مهار این بیماری پیشرفت خواهیم کرد."