پهپادهای سپاه می‌تواند ناوگان دریایی آمریکا را تهدید کند؟

پنج‌شنبه گذشته در بندرعباس، طی یک مراسم رسمی ۱۸۸ فروند پهپاد یا هواپیمای بدون سرنشین در ده مدل مختلف به فرماندهی پهپادی نیروی دریایی سپاه پاسدارن که بخشی از یگان هواپیمایی (هوا دریای) این نیرو است، ملحق شد.

در جریان این مراسم سرلشکر پاسدار حسین سلامی فرمانده کل سپاه پاسداران و دریادار تنگسیری فرمانده نیروی دریایی سپاه حضور داشتند. پیش‌تر در روز ۲۸ شهریورماه، زمانی که نخستین ناو هواپیمابر نیمیتز (سی دی اِن-۶۸) نیروی دریایی ایالات‌متحده به همراه دو رزم‌ناو موشک‌انداز با نام‌های یو اس اس پرینستون و یو اس اس فیلیپین سی و یک ناوشکن موشک‌انداز محافظ به اسم یو اس اس استِرِت تنگه هرمز عبور کردند، یکی از پهپادهای شناسایی نیروی دریایی سپاه از آن‌ها فیلم‌برداری کرده و متعاقباً صحنه‌هایی از آن فیلم توسط روابط عمومی سپاه و رسانه‌های وابسته به آن منتشر شد.

پهپادهای رزمی ابابیل ۳

در میان ۱۸۸ پهپاد به نمایش درآمده در این مراسم رسمی، تعداد ۱۰ فروند پهپاد ابابیل ۳ و ۱۶ فروند پهپاد مهاجر ۶ به چشم می‌خوردند. پهپاد ابابیل ۳ طراحی‌شده توسط صنایع هوایی قدس در تهران و تولیدشده توسط شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) در شاهین‌شهر، بر اساس پهپاد سیکِر ساخت کمپانی دِنِل آفریقای جنوبی ساخته شده است.

ابتدا در سال ۱۳۸۳، سازمان صنایع هوایی قدس تعداد اندکی از این پهپاد با کمک یک شرکت واسطه ترکیه‌ای خریداری کرده و سپس شرکت صنایع هوایی قدس مهندسی معکوس آن را انجام داد و درنهایت تولید انبوه آن با نام ابابیل آ بی.۳ در سال ۱۳۸۷ آغاز و در سال ۱۳۸۸ نخستین دسته از آن‌ها با نام زاگیل به سودان تحویل داده شد.

نخستین مشتری ایرانی آن نیروی هوافضای سپاه پاسداران بود که نخستین دسته از آن‌ها را در سال ۱۳۸۹ تحویل گرفت.

سه سال بعد از آن، این نیرو از این پهپاد جهت پشتیبانی از عملیات سپاه قدس و نیروهای نیابتی‌اش علیه گروه‌های اسلام‌گرای مخالف دولت سوریه استفاده کرد. پس از آن تعداد زیادی از آن‌ها در پشتیبانی از عملیات ارتش سوریه، حشد الشعبی و پیشمرگه های اتحادیه میهنی کردستان علیه داعش به ترتیب در سوریه و عراق در سال‌های ۱۳۹۳ و ۱۳۹۴ استفاده شدند.

همچنین این پهپادها در مأموریت‌های ضد گروه‌های جندالله و سپس جیش‌النصر و همچنین پژاک و پ ک ک در حمایت از مأموریت‌های قرارگاه‌های قدس و حمزه سیدالشهدا سپاه پاسداران استفاده شدند.

این پهپادها در ابتدا مجهز به موتورهای چهار سیلندر لیمباخ ال-۵۵۰ئی با ۵۰ اسب بخار توان مجهز بودند که به‌طور قاچاق از آلمان خریداری می‌شدند. به دلیل شدت یافتن تحریم‌ها و ناتوانی هسا در خرید این موتورها، نمونه مهندسی معکوس شده و ایرانی آن‌ها با نام ام دی-۵۵۰ توسط یک شرکت سازنده پیشرانه موتورسیکلت در نزدیکی قم طراحی و ساخته شد و در حال حاضر بر روی نمونه‌های جدید تولیدی استفاده می‌شود.

لازم به ذکر است در سال ۱۳۹۷ کار ارتقا سنسور و دوربین هدف‌گیری ابابیل ۳ توسط صنایع اپتیک اصفهان و با همکاری شرکت‌های خصوصی صورت گرفته و امکان استفاده از بمب‌های نقطه‌زن قائم از این پهپاد فراهم شد. از آن پس نمونه‌های تولیدی از سال ۱۳۹۸ به بعد مجهز به یک آویزگاه در زیر هر بال جهت حمل یک بمب نقطه‌زن قائم هستند.

پهپادهای رزمی مهاجر ۶

دومین پهپاد رزمی تحویلی به نیروی دریایی سپاه مهاجر-۶ است با قابلیت حمل هم‌زمان چهار بمب نقطه‌زن قائم (دو بمب زیر هر بال) دارد.

مهاجر-۶ که جدیدترین محصول پهپادی هسا است نخستین بار در تاریخ ۲۶ فروردین‌ماه ۱۳۹۶ با حضور حسن روحانی در تأسیسات شرکت پنها (پشتیبانی و نوسازی هلیکوپترهای ایران) در شمال فرودگاه مهرآباد تهران رونمایی و سرانجام تولید انبوه آن در بهمن‌ماه سال ۱۳۹۷ آغاز شد.

این پهپاد مجهز به موتور پیستونی روتکس-۹۱۴ مکمل پهپاد رزمی سنگین شاهد ۱۲۹ است که حدود ده سال است که مورد استفاده نیروی هوافضای سپاه پاسداران است. از ابتدای ۱۳۹۸ تا به امروز، تعداد قابل‌توجهی از پهپادهای مهاجر-۶ تحویل یگان پهپادی نیروی زمینی سپاه، نیروی زمینی ارتش و همچنین هوا‌دریای سپاه شده‌اند و در مأموریت‌های رزمی علیه پژاک در شمال‌غرب ایران و جیش‌العدل در جنوب‌شرق کشور شرکت کرده‌اند.

در مقایسه با سایر پهپادهای ساخته‌شده در ایران، مهاجر-۶ دارای طراحی آیرودینامیکی پیشرفته‌تر است که بر اساس پهپاد ایتالیایی فالکو محصول شرکت سِلِکس ئی اِس ساخته شده.

این پهپاد شناسایی ایتالیایی نخستین بار در دی‌ماه سال ۱۳۸۲ پرواز کرد. پاکستان در دی‌ماه ۱۳۸۶ قراردادی جهت خرید ۲۴ فروند از آن‌ها را با شرکت سازنده ایتالیایی آن‌که بعداً توسط لئوناردو خریداری شد منعقد کرد.

در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ نیز عربستان سعودی حدود ۶۰ فروند از این پهپاد جهت استفاده برای امر نظارت و مرزبانی خریداری کرد. پهپاد ایتالیایی فالکو از لحاظ ابعاد بسیار نزدیک به مهاجر ۶ است. مهاجر ۶ با ۵٫۵ متر طول تنها ۲۵ سانتیمتر از فالکو طولانی‌تر بوده و با ۸ متر فاصله دودهنه بال ۸۰ سانتیمتر از فالکو پهن‌تر است.

مهاجر ۶ همچون فالکو می‌تواند در فاصله حداکثر ۲۰۰ کیلومتری از مرکز کنترل خودش پرواز کند. با توجه به مسلح بودن این پهپاد، دارای سنسور نظارتی و دوربین هدف‌گیری فروسرخ و سامانه فاصله‌یاب لیزری عقاب ۱۰ است. مهاجر ۶ و بمب‌های قائم آن نخستین بار یک سال پیش از رونمایی رسمی و در رزمایش دریایی ولایت-۹۵ مورد آزمایش میدانی قرار گرفتند.

پهپادهای انتحاری صاعقه ۲

پرتعدادترین پهپاد تحویلی به نیروی دریایی سپاه، پهپاد انتحاری صاعقه ۲ است که به تعداد ۷۲ فروند در میان پهپادهای تازه الحاقی به نیروی دریایی سپاه به چشم می‌خورد. این پهپاد انتحاری که بر اساس پهپاد هدف و شناسایی ابابیل ۲ طراحی‌شده توسط صنایع هوایی قدس و تولید انبوه شده توسط هسا است دارای یک دوربین یا سنسور تلویزیونی (برای حمله در روز) یا سنسور فروسرخ (برای حمله در شب) در دماغه است که مشخص نیست آیا قابلیت شناسایی بصری خودکار برای سامانه هدایت و کنترل آن فراهم می‌کند و یا وظیفه هدایت این پهپاد تا زمان برخورد با هدف بر عهده کاربر آن است.

در مقایسه با سایر پهپادهای تحویل داده شده به سپاه، پهپاد انتحاری صاعقه ۲ می‌تواند بزرگ‌ترین تهدید برای شناورهای سبک و کشتی‌های تجاری کوچک باشد. اما با توجه با ابعاد آن، سرعت‌پایین و سر جنگی کوچک آن توانایی آسیب‌رسانی به کشتی‌های جنگی را ندارد زیرا به‌راحتی توسط سامانه‌های پدافندی برد کوتاه کشتی‌های جنگی بخصوص تیربار هدایت راداری فالانکس تعبیه‌شده بر روی ناوهای آمریکایی مورد هدف قرار می‌گیرد.

آیا هوا دریای سپاه می‌تواند جای نیروی هوایی و هوادریایی ارتش را در نبرد دریایی بگیرد؟

به‌طور قطع پهپادهای رزمی و پهپادهای انتحاری در یک نبرد کلاسیک دریایی حرفی برای زدن ندارند، زیرا با سرعت کمی که دارند و سرجنگی کوچک، بمب‌های آن‌ها از وارد آوردن آسیب جدی به شناورهای هدف خود عاجزند.

همچنین به نظر نمی‌رسد که خط ارتباط داده‌های پهپادهای نیروی دریایی سپاه پاسداران در برابر عملیات جنگ الکترونیک نیروی دریایی و سپاه تفنگداران دریایی ایالات‌متحده و حتی نیروهای دریایی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مقاوم باشد.  به عنوان مثال ساعت ۱۰ صبح به‌وقت محلی روز در ۲۷ تیر ۱۳۹۸، زمانی که ناو آبی-خاکی باکسِر نیروی دریایی آمریکا در حال عبور از تنگه هرمز بود، یک هلیکوپتر آگوستا بل-۲۱۲ هوا دریای ارتش و یک پهپاد شناسایی هوا دریای سپاه در مجاورت آن به پرواز درآمدند. دقایقی بعد، فرمانده ناو دستور ساقط کردن آن پهپاد سپاه از طریق اخلال در خط ارتباط داده آن با استفاده از یک سامانه جنگ الکترونیک مستقر در عرشه ناو باکسِر داد و این پهپاد بدون شلیک حتی یک گلوله ساقط شد.

در میان ۱۸۸ فروند پهپادی که به نیروی دریایی سپاه و هوا دریای آن الحاق شدند تعداد ۳۳ فروند پهپاد سایه ۲، ۱۵ فروند سایه ۳، دو فروند صادق (مهاجر ۴)، یک فروند شاهد ۱۲۳ و ۱۹ فروند پهپاد عمودپرواز شهاب ۲ دیده می‌شدند.

این پهپادها همگی شناسایی بوده و دارای بردهای متفاوتی از یک دیگر می‌باشند. ۲۰ فروند پهپاد باقیمانده نیز شامل ۱۸ فروند کوآدکوپتر هدهد۴ و دو فروند کوآدکوپتر سپهر می‌باشند. به‌طورقطع این پهپادها و کوآدکوپترهای سبک امکان انجام مأموریت گشت دریایی و ساحلی با هزینه‌ای بسیار کمتر از آنچه نیروی هوایی ارتش با استفاده از هواپیماهای گشت دریایی پی-۳اِف اوریون خود از سال ۱۳۵۶ انجام می‌دهد برای نیروی دریایی سپاه فراهم می‌آورند اما هرگز نمی‌توانند جای چنین هواپیمایی را در مأموریت شناسایی زیردریایی‌های دشمن و شکار آن بگیرند.

بیش از ۴۳ سال است که نیروی هوایی ارتش با استفاده از هواپیماهای لاکهید پی-۳اف اوریون خود به‌طور روزانه به گشت هوایی و شناسایی شناورها و کشتی‌های کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای در خلیج‌فارس، دریای عمان و تنگه هرمز مشغول است.

هواپیماهایی که به‌تازگی ارتقا یافته و مجهز به دوربین‌های تلویزیونی و فروسرخ و همچنین برخی سامانه‌های راداری و ناوبری جدید نیز شده‌اند. برخلاف نیروی دریایی سپاه، ارتش در ۴۰ سال اخیر هرگز به انتشار تصاویر و فیلم‌های تهیه‌شده از کشتی‌های نظامی بخصوص ناوهای آمریکایی در حال عبور از تنگه هرمز در رسانه‌ها دست نزده است.

آنچه مسلم است، هدف سپاه پاسداران از انتشار تصاویر و فیلم‌های ناوهای جنگی ایالات‌متحده در رسانه‌ها، قدرت‌نمایی، افزایش روحیه و مؤثر نشان دادن عملکرد پهپادهایش جهت افزایش بودجه به‌منظور خرید تعداد بیشتری از آن‌ها است آن‌هم درحالی‌که نیروی هوایی ارتش به علت کمبود بودجه تنها می‌تواند یکی از پنج فروند هواپیمای پی-۳اِف اوریون خود را جهت مأموریت‌های گشت دریایی روزانه بر فراز آب‌های جنوب کشور عملیاتی نگه دارد.