انتخابات ایران؛ ورود به دور جدیدی از چالش با آمریکا و غرب؟

اینطور که به نظر می‌رسد و از موضع‌گیری رسانه‌های اصولگرا بر می‌آید کاندیدای مورد نظر این جریان آقای رئیسی است. استدلال غالب در میان این گروه این است که با توجه به انتخابات سال ۱۳۹۶ آقای رئیسی از یک پشتوانه اجتماعی ۱۶ میلیونی برخوردار است که می‌توان بر روی آن سرمایه‌گذاری کرد، ضمن اینکه ایشان به لحاظ نقطه نظرهای سیاسی، شاید با قاطعیت زیادی بتوان گفت که نزدیک‌ترین فرد در میان این گروه سه نفره به رهبر جمهوری اسلامی، آیت‌الله علی خامنه‌ای است. در حرکتی نمادین از سوی جریان اصولگرا، محمد باقر قالیباف، رئیس کنونی مجلس به نفع آقای رئیسی از حضور در صحنه انتخابات کناره گرفت.

علی لاریجانی در حالی وارد میدان انتخابات شده است که حمایت تمام عیار هیچ یک از دو جریان اصولگرا و اصلاح‌طلب را پشت سر خود ندارد. در حالی که تکلیف اصولگرایان و حمایت از آقای رئیسی قطعی است، با توجه به روندی که در دوران ریاست جمهوری آقای حسن روحانی شکل گرفت جریان اصلاح‌طلب دیگر نمی‌خواهد از یک نامزد نیابتی حمایت کند و تمرکز آنان بر روی یک نامزد اختصاصی است.

چندی پیش آذر منصوری سخنگوی جبهه اصلاحات ایران گفت: "به خاطر آن چیزی که پشت سر گذاشتیم جبهه اصلاحات به کاندیدای خودش فکر می‌کند تا بتواند کابینه اصلاحاتی نیز داشته باشد. سعید شریعتی از فعالین اصلاح طلب در اظهار نظر صریحتری گفته است: "به اجماع رسیدن روی آقای لاریجانی بعید است چرا که دو سوم اصلاحات با وی مخالفند ... اگر اصلاحات آقای لاریجانی را معرفی کند دیگر چیزی از اصلاحات باقی نخواهد ماند و از هم می‌پاشد".

به این ترتیب به نظر نمی‌رسد که لاریجانی از شانس بالائی در رقابت با ابراهیم رئیسی برخوردار باشد.

اسحاق جهانگیری به احتمال قوی کاندیدای مورد حمایت اصلاح‌طلبان خواهد بود. خبرهائی به گوش می‌رسد که آقایان محمد خاتمی و مهدی کروبی از کاندیداتوری آقای جهانگیری حمایت خواهند کرد. در صورت تحقق این امر و با توجه به نفوذی که به خصوص آقای خاتمی در میان اصلاح‌طلبان دارد سبد آراء آقای جهانگیری بزرگتر خواهد شد. اما سئوال این است که آیا این افزایش می‌تواند به آن اندازه باشد که بر آراء رئیسی غلبه کند؟ ضمن اینکه آیا اصلا دستکم برخی از رای‌دهندگان اکنون به حمایت آقای خاتمی و یا آقای کروبی تمایلی نشان می‌دهند.

آقای جهانگیری در مناظره‌های سال ۹۶ موفق بود اما نهایتا به نفع آقای روحانی کنار رفت. با این حال شاید او شانس خود را برای احراز مقام ریاست جمهوری با شرکت در کابینه روحانی، آن هم در لباس معاون اولی، تقریبا از دست داده باشد. ضربه سنگین را اعلام دلار ۴۲۰۰ تومانی (معروف به دلار جهانگیری) به او وارد کرد هر چند که وی گفته است که تصمیم او نبوده ولی نهایتا به اسم او تمام شد. آقای روحانی نتوانست با "کلیدش" قفل مشکلات کشور را باز کند. لذا این احتمال وجود دارد که با توجه به جو منفی‌ای که نسبت به عملکرد دولت روحانی وجود دارد مردم با رای ندادن به آقای جهانگیری در واقع اعتراض خود را به دولت روحانی که او در آن نقش معاون اولی رئیس جمهور را بازی می‌کرده ابراز کنند.

به این ترتیب پیروزی آقای رئیسی در انتخابات، دور از انتظار نیست. اما، چنین نتیجه‌ای می‌تواند بطور بالقوه دوره جدیدی از تنش و چالش را بین جمهوری اسلامی و آمریکا و به تبع آن غرب رقم بزند.

در سال ۱۳۶۷، تنها چند روز پس از قبول قطعنامه ۵۹۸ توسط حکومت ایران و اعلام آتش بس بین ایران و عراق، نیروهای سازمان مجاهدین خلق طی عملیات موسوم به "فروغ جاویدان" به خاک ایران حمله کردند. عملیات شکست خورد و متعاقب آن آیت‌الله خمینی رهبر وقت ایران با صدور دستوری از مسئولان قضایی و امنیتی خواست که تمام زندانیان "سرِموضع" این سازمان اعدام شوند.

به دنبال صدور آن فرمان، جمع زیادی از زندانیان گروه‌های مختلف که اکثر آنها از اعضای سازمان مجاهدین بودند و جمعی از زندانیان گروه‌های مارکسیست نیز در میان آنها حضور داشتند، به جوخه‌های اعدام سپرده شدند. در کتاب خاطرات آیت‌الله حسینعلی منتظری آمده است که بعد از صدور فرمان، بین ۲۸۰۰ تا ۳۸۰۰ نفر از زندانیان اعدام شدند، هرچند برخی از نهادهای حقوق بشری، تعداد اعدام شدگان را بیشتر می‌دانند.

در ۲۴ مرداد ماه همان سال آیت‌الله منتظری برای جلوگیری از ادامه اعدام‌ها دیداری با اعضاء موسوم به "هیئت مرگ" داشت. طبق نواری که در سال ۱۳۹۵ توسط فرزند آیت‌الله منتظری، آقای احمد منتظری منتشر شد آقای منتظری به حسینعلی نیری (حاکم شرع)، مرتضی اشراقی (دادستان تهران)، ابراهیم رئیسی (معاون دادستان) و مصطفی پورمحمدی (نماینده اطلاعات در اوین) می‌گوید: "به نظر من بزرگترین جنایتی که در جمهوری اسلامی شده از اول انقلاب تا حالا بدست شما انجام شده است. در آینده شما جزو جنایتکاران تاریخ از شما یاد خواهد شد."

حسن روحانی در جریان انتخابات سال ۹۶ در رقابت با رئیسی، برای تحریک مردم و جذب آراء آنان گفت: "مردم ایران اعلام می‌کنند آنهایی که در طول ۳۸ سال فقط اعدام و زندان بلد بودند، را قبول ندارند".

در نوامبر سال ۲۰۱۹ در پی صدور دستور اجرائی ۱۳۸۷۶ توسط دونالد ترامپ، آقای رئیسی به دلیل حضور در "هیئت مرگ" و از افراد منتخب توسط آقای خامنه‌ای و شرکت در نقض حقوق بشر در ایران وارد لیست تحریمی‌های آمریکا شد.

آقای رئیسی در صورت انتخاب شدن به عنوان هشتمین رئیس جمهور ایران، برای حفظ پایگاه خود، به خصوص راضی نگاه‌داشتن جریان متنفذ سپاه پاسداران، و به عنوان اولین رئیس جمهور هم جهت با آقای خامنه‌ای پس از ۳۲ سال، چاره‌ای جز این ندارد که سیاستی تهاجمی نسبت به آمریکا در پیش بگیرد. در آن سوی حصار، با توجه به حضور رئیسی در لیست تحریم‌شدگان توسط آمریکا، به خصوص تحت مقوله نقض بشر و حضور در هیئت مرگ، نه تنها احتمالا در آمریکا بلکه در اروپا هم شاهد تحرکاتی علیه جمهوری اسلامی خواهیم بود.

در آمریکا، از حامیان اسرائیل گرفته تا مخالفین احیای برجام از روی کار آمدن فردی مانند ابراهیم رئیسی نهایت بهره‌برداری را برای اعمال فشار بر حکومت ایران خواهند کرد. حتی اگر مذاکرات جاری وین برای احیای برجام تا پیش از انتخابات با موفقیت به پایان برسد، نفس انتخاب شدن آقای رئیسی می‌تواند به دور تازه ای از تنش بین حکومت ایران و آمریکا منتهی شود. برجام اصولا توافقی ناپایدار است و حضور رئیسی و تسلط کامل جناح تندرو بر هر سه قوه برای اولین بار در دوران رهبری آقای خامنه ای بر میزان این ناپایداری خواهد افزود.

از این رو این احتمال که ایران وارد دور جدیدی از مشکلات اقتصادی شود و نهایتا به شکست آقای رئیسی در بازسازی وضعیت اقتصادی کشور بیانجامد کاملا وجود دارد. در آن صورت جدا از آسیب‌هائی که مردم ایران، به خصوص قشر کم درآمد خواهند دید، شکست آقای رئیسی، موقعیت او را به عنوان یکی از شانس‌های مطرح برای احراز مقام رهبری پس از آقای خامنه‌ای با چالش روبرو خواهد کرد. باید دید با توجه به اینکه آقای رئیسی گفته است "دغدغه جدی او ... معیشت و زندگی مردم و وضعیت اقتصادی جامعه است" چگونه می‌خواهد هم درگیری با آمریکا را به سطح مورد درخواست سپاه و پایگاه اجتماعی - سیاسی‌اش که همواره منتقد دولت روحانی بوده‌اند برساند و هم وضعیت اقتصاد و معاش مردم را به سطح مطلوب برساند.

با همه این تفاسیر، فراموش نکنیم که در انتخابات ۲ خرداد ۱۳۷۶، در حالی که اکثریت قاطع تحلیلگران در داخل و خارج ایران پیروزی آقای ناطق نوری را با حمایت هستۀ مرکزی قدرت قطعی می‌دانستند، حضور گسترده مردم، به پیروزی غیرمنتظره محمد خاتمی اصلاح‌طلب و شگفت‌زدگی نه تنها مردم داخل ایران بلکه حکومت‌ها و تحلیلگران خارجی انجامید. تحول مزبور بار دیگر به ما یادآوری کرد که در عرصۀ سیاست "هرگز نگوئید هرگز".