● ادبیات

اصغرفرهادی که سابقه برنده شدن جایزه اسکار را در کارنامه خود دارد، همچنان مورد توجه رسانه‌های خارجی است. روزنامه گاردین در گفت‌گو با او، به بررسی وضعیت سینمای ایران و حواشی‌ای که پیرامون آن شکل گرفته، پرداخته است.

توضیح: گفتگوی ما با ریوسوکه هاماگوچی در جنب جشنواره کن انجام شد و اولین بار در مهر ۱۴۰۰ منتشر شد. اکنون که فیلم «ماشینم را برانِ» آقای هاماگوچی جایزه بهترین فیلم خارجی در گلدن گلوب را نیز از آن خود کرده است این گفتگو را مجددا منتشر می‌کنیم. هاماگوچی برای کسب گلدن گلوب بر «قهرمان» ساخته اصغر فرهادی غلبه کرد. این دو فیلم به عنوان نماینده‌های ژاپن و ایران به «فهرست بلند» جایزه بهترین فیلم بین‌المللی اسکار هم راه پیدا کردند و اکنون باید برای نامزدی و فتح اسکار با یکدیگر رقابت کنند.

حمید لبخنده که روز شنبه ۱۸ دی بر اثر تبعات یک عمل جراحی درگذشت، شاید برای نسل جدید ایرانی‌ها چهره شناخته شده‌ای نباشد، اما در میانه دهه ۱۳۷۰ با ساخت یک سریال، نقش غیرقابل انکاری در تغییر سرگرمی سازی در تلویزیون دولتی ایران بازی کرد. سریال «در پناه تو» که در نیمه اول این دهه ساخته و در سال ۱۳۷۴ برای اولین بار پخش شد، سال‌ها بعد از مجموعه‌هایی مانند «هزاردستان» و «سلطان و شبان» مردم را پای تلویزیون می‌نشاند و سوژه حرف و بحث خانواده‌ها درباره شخصیت‌ها و روابط‌شان می‌شد.

فریدون شایان فعالیت پژوهشی را خیلی زود و از نوجوانی آغاز کرد. سال‌ ۱۳۴۰، تنها ۱۹ سال داشت که کتاب "مبارزات طبقاتی" را منتشر کرد. بدین ترتیب تا انقلاب سال ۵۷، دو کتاب‌ دیگر نیز روانه بازار کتاب کرد: "سیری در تاریخ ایران باستان" و "از میمون تا انسان" که هر دو در سال ۱۳۵۱ منتشر شدند و مورد استقبال مخاطب قرار گرفتند. "سیری در تاریخ ایران باستان" تا سال ۵۶ به چاپ سوم رسید، و "از میمون تا انسان" به چاپ پنجم.

سیامک پورزند، روزنامه‌نگار زندانی، زیر شکنجه وادار به اعترافات اجباری شد. اعترافاتی که او بعدها آنها را تکذیب کرد و گفت که به ناچار و زیر فشار شکنجه بیان کرده است. در بررسی‌های صورت گرفته مشخص شد که دنده‌های سیامک پورزند زیر شکنجه شکسته شده است. مهرانگیز کار، همسر آقای پورزند از جمهوری اسلامی ایران و علی خامنه‌ای رهبر آن شکایت کرد. در این شکایت آمده است که آقای پورزند زیر فشار شکنجه وادار به اعتراف اجباری شده است.

فرهنگ و هنر، در آخرین هفته سال مسیحی، شاهد رشد ویروس اومیکرون بود. هنرمندان می‌خواستند تا تکلیفی معلوم داشته باشند اما هر روز، در صف‌ها، منتظر تصمیم قطعی دولت بودند تا بدانند کاری دارند یا در خانه بمانند. مژده‌های روزانه دیگر مانند فروش نفت به مردم، قرارداد نظامی با همسایه روسی، پرداخت حقوق تظاهرکنندگان ساکت، یا مژده‌های امیدوارانه هیات ایرانی ساکن وین که هر ساعت خبرهای خوشی برای بخش‌های خبری رسانه‌ها آماده داشتند.

مردم در سراسر جهان برای جشن‌های سال نو میلادی سنت‌های مختلفی دارند از گذراندن آن با خانواده تا شکستن بشقاب، خوردن انگور و پوشیدن لباس خرس مانند. سنت‌های سال نو اعم از این که برای سال میلادی باشد یا شمسی یا چینی، عمدتا برای داشتن یک سال خوب در پیش رو و اقبال بهتر است.

صدرالدین الهی، در ۱۳ آذر سال ۱۳۱۳ در محله قدیمی عودلاجان تهران به‌ دنیا آمد. هنوز ۱۸ سالش تمام نشده بود و دیپلم خود را نگرفته بود که به کار روزنامه‌نگاری روی آورد. او داستان روزنامه‌نگار شدنش را در گفت‌وگوهای مختلف بیان و تأکید کرده که تجدید شدنش در درس جغرافی و شکایت بردن از معلم جغرافی‌اش (که همزمان خبرنگار پارلمانی روزنامه کیهان بود) نزد مصطفی مصباح‌زاده، منجر به روزنامه‌نگار شدن خود او شد.

سال نوی شما فرخنده باد، امیدوارم سال جدید سال تندرستی، دلخوشی، سال شور و شادی و شادمانی برای شما و عزیزان شما باشد.

در این آغاز سال نو، خوش دارم قدری از خبرها فاصله بگیریم و خوشتر دارم قدری از خودمان انتقاد کنیم. از رفتار بدی که در این غربت یا مهاجرت یا تبعید، بعضی از ما ایرانی‌ها با بعضی دیگر از ایرانی‌ها داریم. این یک حکایت است از قول یک هموطن، که نخواسته نامش را فاش کنم.

به موازات به نتیجه نرسیدن مذاکرات برجام، طرفین متخاصمتین شروع کردند به عرض اندام موشکی. مواضع همدیگر را شبیه‌سازی کردند و با موشک به هوا فرستادند و طول و عرض موشک‌ها و سرعت و دقت آنها را به رخ همدیگر کشیدند. آماده‌باش پشت آماده‌باش. به چپ‌چپ پشت به راست‌راست. بالستیک پشت بالستیک. نوک موشک‌های قاره‌پیما را تیز کردند، بعد هم برای رعایت حقوق بشر، قدری وازلین مالیدند سرش را چرب کردند.

نه همچو راهزنی

بلکه چون خفاشی وارد شد

و بر فراز بام ها، آبادی را دل ِ سیر طی کرد

خانه ها خاموش میشدند یک به یک

و سیاهی سایه ی او بیدار ماند

غلیظ تر غلیظ تر

این زن پیشرو و این فعال مدنی شجاع و این زن آگاه و بی باک در دومین سالگرد اعتراضات آبان ماه توسط نیروهای امنیتی ایران در تاریخ ۲۵ آبان ۱۴۰۰ برابر با ۱۶ نوامبر ۲۰۲۱ در جریان برگزاری مراسم یادبودی برای ابراهیم کتابدار، از کشته شدگان اعتراضات آبان دو سال پیش، توسط نیروهای امنیتی در کرج بازداشت شده است. آمده بود بر زخمی مرهم گذارد که زخمی دیگر بر او روا داشته شد.

این هفته از مجلس انقلابی صدایی علیه موسیقی برآمد، جلوه‌ای از همه آن چه که در چهل و سومین سال می‌گذرد. کنسرتی تعطیل شد اما همزمان با تکذیب مجلس انقلابی. جلال پیشواییان درگذشت، او نقش منصور آب منگل در فیلم قیصر را بازی کرد. همزمان با روز جهانی میمون خبر رسید میمون‌هایی در میان جنگل‌های غرب و شمال کشور پیدا شده‌اند و خطرناکند. اما کسی نگران نشد. صدا برآمد که "ما گرگ باران دیده‌ایم. در قفس و پنتهاووس شیر و پلنگ در اسارت داریم."

جمله مستان خوش و رقصان شدند -- دست زنيد اي صنمان دست دست!

این سرزمین ستاره خیز
خیزاب هیچ جنونی ویرانش نخواهد کرد
که ما و آن ها را طناب و دار و چرثقیل و درخت
ما و آن ها را تحمل درد و خون ِ جگر
و روییدن از خاک
خاک گلگون به مثابه ی دشتی از شقایق ها

دختر جوان با دردست گرفتن دو پاسپورت با رسیدن همسرش به خانه با او مقابله کرد و از او
با گریه و زاری خواست که از آنجا خارج شود. اما همسرش به حقیقت اعتراف کرد و همه چیز را فاش کرد

«امواج تغییر» شعار جشنواره سینمایی ای است که تغییرات بنیادی و اساسی در جامعه عربستان سعودی را فریاد می زند؛ جشنواره جهانی فیلم دریای سرخ در شهر جده که امسال اولین دوره اش را برگزار کرد و صدها مهمان خارجی، از کاترین دونوو تا تیری فرمو(دبیر جشنواره کن)، از کلایو اوون تا هیلاری سوانک و همین طور سوپرمدل هایی چون کندیس و نائومی کمبل را روی فرش های قرمز خود داشت تا جشن بزرگی باشد برای سینما در جامعه ای که تا چهار سال پیش حتی یک تالار سینما نداشت.

بسیار جنگیده ایم
خسته از جنگی نا برابر
حال با خود می جنگیم
با روحمان که می پیچد از درد

جلال پیشواییان آخرین بار یک دهه پیش مقابل دوربین رفت و طی ده سال آخر عمرش - که بیشتر آن در آلمان گذشت - اثر چندانی از او در سینمای ایران نبود. برخی منتقدان سینمایی یا رسانه‌ها گاهی از او به عنوان یکی از چهره‌های ماندگار سینمای قبل از انقلاب یاد می‌کردند یا مصاحبه‌هایی از او منتشر می‌شد. به همین دلیل نسل جدید سینماروهای ایران به سختی او را می‌شناسد.

با نخستین فریاد
با نخستین گریه زاده می شود.
با نخستین نشئه هراس از ایستادن بی تکیه گاه
رقتن به تنهائی شهامت شکل می گیرد.

در روزهایی که تازه‌ترین فیلم سینمایی اصغر فرهادی اکران نه چندان موفق خود در ایران را پشت سر می‌گذارد و با جذب کمتر از ۴۰۰ هزار تماشاگر طی یک ماه و نیم نمایش یکی از کم‌مخاطب‌ترین فیلم‌های او در داخل ایران بوده، کیلومترها آن‌سوتر وضعیت متفاوت است. «قهرمان» با نامزدی پی‌درپی در جوایز سالانه منتقدان آمریکایی به یکی از پرامیدترین آثار رشته بهترین فیلم بین‌المللی اسکار ۲۰۲۲ تبدیل شده است.

مارسل رایش راینسکی را وقتی که هنوززبان آلمانی را آن قدر نمی دانستم که حرف هایش را بفهمم دوست داشتم. آن شور و شوقی را که وقتی می خواست در مورد یک کتاب حرف بزند داشت، آن هیجانی که وقتی تعریف می کرد و آن خشمی که وقتی کتاب باب میلش نبود در صدایش موج می زد را دوست داشتم. بعدها بیشتر با او وزندگی اش آشنا شدم. یک یهودی لهستانی که رابطه ای خاص با زبان و ادبیات آلمان دارد.

زن بلند بالائی است با موهای نرم خاکستری.با چشمانی که با وجود چین های اطرافش خبر از زیبائی جوانی می دهد .پیراهنی ساده اما خوش فرم بر تن دارد با بلوزی نازک وسفید بر روی آن .کنار من در گوشه نیمکت چوبی نشسته است . نیمکتی نهاده شده در داخل "اکو" بازار. بازار مدرنی که اخیرا نزدیک خانه من بجای ایستگاه تریلی بوسهای داخل شهرساخته شده.

از امروز صبح که از خواب بیدار شده ام دل نگران و چشم نگران ام آنهم از دور دست جغرافیا بابت رخدادهای جاری و مجهول برای شهر زادگاه ام اصفهان و درخواست مکرر شهروندان برای احیای رودخانه ی به شهادت رسیده. من در آذر ماه ۱۳۶۳ در بیمارستان مهرگان در چند صد متری رودخانه ی زاینده رود به دنیا آمده ام اما هرگز به مخیله ام خطور نمی کرد که در آذر ماه ۱۴۰۰ درست ۳۷ سال پس از رنج تحمیلی تولدم شاهد رخداد تاریخی کور شدن فله ایی چشم مردم شهرم بابت قتل زاینده رود باشم!

اصغر فرهادی حق دارد مانند سایر مردمان ایران آن گونه که خود می پسندد و زندگی و کار و فعالیت کند. او هیچ اجباری ندارد مطابق میل رژیم اسلامی یا مخالفان برانداز آن موضع بگیرد. این گناه نیست!

"هیئت ملی نقد آمریکا"، دو جایزه بهترین فیلم خارجی سال و بهترین فیلمنامه را به فیلم "قهرمان"، آخرین ساخته اصغر فرهادی، فیلمساز ایرانی اهدا کرد. دیشب، پنجشنبه ۱۱ آذر، دوم دسامبر، فهرست برندگان امسال جوایز هیئت ملی نقد آمریکا (ان بی آر) اعلام شد.

آلک بالدوین، بازیگر سرشناس پذیرفته که تیراندازی که هنگام فیلمبرداری یک فیلم وسترن به مرگ هالینا هاچینز، مدیر فیلمبرداری منجر شد، می‌تواند پایانی برای کار حرفه‌ای او باشد.

آبان ردای خونینش را بر شانه های آذر آویخت و همه دلتنگیهایش را به آذر سپرد و آذر هنوز از راه نرسیده شیون کنان بر سر و روی خود میکوبید.

(بیست و سه مصرع شعر خودتبعیدی به مناسبت بیست سومین سالگرد قتل دولتی بسیار فجیع بانوی ملی گرا و ایران دوست خانم پروانه فروهر-اسم رمز: یا زهرا !)

از ۲۰ سال پیش که جلدی دست‌دوم از «سالنمای زنان» تألیف نوشین احمدی خراسانی به دستم رسید بر آن شدم که شرح زندگی زنان آمده در این کتاب را دستمایه کتابی منظوم کنم. حدود دو دهه روی آن کار کردم اما سرانجام به این واقعیت رسیدم که کار من نیست و کار شیخ ابوالمرد است!

شناخت هر نویسنده بی گمان از آن چه او نوشته و به آن توجه داشته است نمایان می شود. آثار هر نویسنده بیانگر تصویری است که او از خود به جهان و جهانیان نمایان می سازد. اگر چه این قطعیت ندارد. اما کلیتی از یک شناخت است که می تواند این فرصت را فراهم کند تا خواننده به جهان اندیشه ورزی نویسنده یا شاعر و هنرمندی دست بیابد.

به خود می گویم: نه!

مَه را نگاه کن

پوشانده همه را در کلافهای پشمیش

دمدمه های صبح امیل خود گشودم هدیه دیگری بود از باران البته نه از آسمان بل از استهکلم ازانتشارات باران از مسعود مافان عزیز .انتشار هر نوشته وکتابی برای نویسنده بسیار لذت بخش است حداقل من چنینم خوشحال می شوم وقتی نوشته ای از من منتشر می شود .نوعی رضایت درونی ،نوعی خالی شدن ودر کنار آن نوعی ارتباط با کسانی که این نوشته را می خوانند

آبان ، ننگ بر دامان خونخواران شده
این همه شور و دلیری از سر آبان شده