خردک شرری

اسفبار است که باز و حالاحالا می توان و باید بر پیکر بیجان این و آن از فرصتی سیاسی سخن گفت؛ و اسفبارتر، از فرصتی به بیشترین احتمال، از دست رفته.
روز چهارشنبه هفته گذشته، ۱۱ ژانویه، باز متخصص دیگری از متخصصانی که در فعالیتهای هسته ای جمهوری اسلامی حضور دارند، قربانی ترور شد: مصطفی احمدی روشن، معاون بازرگانی تأسیسات هسته‌ای نطنز.
این چهارمین نفر از جمع کارشناسان هسته ای ایرانی است که طی ۲ سال اخیر قربانی ترورهائی که تمام شواهد حکایت از سازماندهی آنها از مرکز واحدی دارند، می گردد. صرف نظر از مشابهتهای میان این ترورها و پیچیدگیهایشان، وقوع ترور اخیر درست در دومین سالگرد ترور دیگری که قربانی آن نیز یکی دیگر از کارشناسان هسته ای ایران بود، عمد سازماندهندگان را برای رساندن این پیام که این ترورها از مرکزیت واحدی برخوردارند، آشکار می کند.
مقامات جمهوری اسلامی در نخستین واکنش رسمی اشان در نامۀ محمد خزاعی، نماینده دائمی جمهوری اسلامی در سازمان ملل، خطاب به بان کی مون از شخص او و سازمان ملل خواستند که این عمل تروریستی غیرانسانی را قویاً محکوم کنند و دست به اقدامات مؤثر برای محو تروریسم در همۀ اشکال و مظاهر آن زنند.
این ترور، در برابر آنتی پاتی مسلط در جوامع غربی نسبت به جمهوری اسلامی، سمپاتی محسوسی را نسبت به آن برانگیخت. بان کی مون، امریکا، انگلیس، ۱۲۰ عضو کشورهای غیرمتعهد و دیگرانی نیز در همان روز نخست پس از ترور به تفاریق جنایت ۱۱ ژانویه را محکوم کردند و امریکا و انگلیس مداخله خود در این جنایت را هم تکذیب نمودند. حتی اسرائیل نیز، از زبان شیمون پرز مداخله خود در این ترور را تکذیب کرد. با توجه به این که اسرائیل در قبال تمامی ترورهای قبلی سیاست سکوت را اختیار کرده و به دلایل روشن چنان عمل کرده بود که به برداشت “کار، کار اسرائیل است” میدان دهد، اعلام عدم دخالت این کشور در ترور مذکور را جز با فشار افکار عمومی در نهی و نفی عمل تروریستی، نمی توان توضیح داد. البته شیمون پرز با گذاشتن قید “تا آنجا که من اطلاع دارم” بر “کشور من در این ترور دخالتی نداشته است” هنوز نیز تمایل مقامات اسرائیلی برای این که این ترورها اقدام اسرائیل برداشت شوند را ملحوظ داشت.
موقعیت مناسبی برای جمهوری اسلامی فراهم آمده بود تا به یمن آن، اگر می خواست، اولاً در جامعه بین المللی دست به ابتکارات قطعاً موفقی در مقابله علیه تروریسم زند و ثانیاً به تخفیف تنشهای خود با جهان خارج بیاغازد. اما، اگرچه در نامه پیشگفته خزاعی به بان کی مون ادعا می شود که ایران مدارک محکمی از نقش کشورهای معینی در ترور ۱۱ ژانویه در دست دارد و با این حال از کشوری نام برده نمی شود، واکنشهای غیررسمی در جمهوری اسلامی از همان آغاز و واکنشهای رسمی پس از آن نامه مدام ناپخته تر و فرصت سوزتر شدند.
مقامات جمهوری اسلامی ترورهای پیشگفته را علی العموم به اسرائیل، امریکا و انگلیس، با تأکید بیشتری بر اسرائیل، نسبت داده اند. آنان در این نوبت نیز چنین کردند. چه رسانه های مختلف این و آن محفل حکومتی و نمونه شاخص آنها “کیهان” که به بهیمی ترین وجه خونخواهانه از انتقام نوشت، چه فرماندهان کوچک و بزرگ نظامی-امنیتی و نمونه شاخص آنان یک “مقام امنیتی” که به خامترین زبان از “ورود ایران به دوران جدیدی از عملیات ویژه اطلاعاتی علیه دشمنان خود که در آن مهارتی ویژه و منحصر به فرد دارد” و از “دامنه فرامرزی و منطقه‌ای پاسخ ایران” سخن گفت و چه واکنش سیاستمداران خرد و کلان جمهوری اسلامی و نمونه شاخص آنان خامنه ای که کوته بینانه اعلام کرد “حکومت ایران از مجازات عاملین این ترورها چشم پوشی نخواهد کرد”، همه و همه در تخریب موقعیت پیش آمده سخت مؤثر افتادند. اوج دیپلماتیک این موقعیت سوزی و ویرانگری، تسلیم نامۀ وزارت امور خارجه ایران به سفارت سوئیس در ایران (نماینده منافع امریکا در کشورهائی که امریکا در انجا سفارت ندارد) بود. به موجب این نامه جمهوری اسلامی “مدارک موثقی در دست دارد که نشان می دهند عمل تروریستی ۱۱ ژانویه توسط سازمان سیا طراحی، هدایت و حمایت شده است”.
گفتنی است که علیرغم تکذیب دخالت اسرائیل در ترور احمدی روشن توسط شیمون پرز، هنوز بیشترین انگشتها اسرائیل را نشانه رفته اند. تنها به عنوان نمونه هائی از بسیار، به دو مورد اشاره می کنم: روزنامه فرانسوی فیگارو در همان روز ترور گزارش داد که “تعدادی از مأموران موساد به استخدام و تعلیم گروهی از مخالفان جمهوری اسلامی در کردستان عراق اشتغال دارند”. به موجب این گزارش این اشتغال موساد در اساس به ماه های اخیر و مشخصاً به پس از خروج نیروهای امریکائی از عراق برمی گردد؛ در حالی که ترورها سابقه ای چند ساله دارند. اما مقاله الی لیک، گزارشگر نیوزویک در امور امنیت ملی کشورهای خاورمیانه، قراین بیشتری دایر بر مداخله موساد در ترورهای مذکور را در سالهای پیشین نیز به دست می دهد.
نکته اما این است که با تکذیب رسمی مداخله اسرائیل (و نیز امریکا و انگلیس) در ترور، ولو با لقلقه کلام ، یا یک دیپلماسی فعال به کار گرفته خواهد شد که بر این تکذیبها تکیه کرده و هدف “محو تروریسم در همه اشکال و مظاهر آن” را پی می گیرد و یا با ردیفی از رجز و تهدید به مقابله به مثل، یعنی توسل به ترور، موقعیت مساعد فراهم آمده به باد داده می شود. جمهوری اسلامی فعلاً به راه دوم می رود.
با همه این احوال اظهارات خامنه ای دایر بر مجازات عاملین ترورها و محکومیت اسرائیل و امریکا نه فقط با غوغای روزنامه کیهان و دیگران برای انتقامجوئی، بلکه با اعلام آمادگی ایران برای ازسرگرفتن مذاکرات هسته ای و نیز اعلام سفر قریب الوقوع بازرسان آژانس بین المللی انرژی اتمی به ایران همراه بود. علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی، در جریان سفر خود به ترکیه اعلام کرد که ایران آماده مذاکره با کشورهای ۱+۵ پیرامون پرونده اتمی خویش است. همچنین رسانه های مختلف خبر دادند که گروهی از بازرسان آژانس در روزهای پایانی ماه ژانویه برای “راست آزمائی” برنامه اتمی جمهوری اسلامی به ایران خواهد رفت. عقب نشینی، ابتکار، واقع بینی، …؟ مهم نیست. مهم این است که این یک روزنه است.
واکنش دفتر کاترین اشتون، مسئول امور خارجه اتحادیه اروپا، به خبر آمادگی ایران برای ازسرگرفتن مذاکرات اتمی دایر بر این که این دفتر “هنوز منتظر پاسخ رسمی تهران به نامه ای است که اشتون در اکتبر سال گذشته برای ازسر گرفتن مذاکرات به ایران نوشته است” و مبهم گذاشتن تاریخ سفر بازرسان آژانس توسط مهماندوست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران، تنها و تنها گویای این واقعیت اند که موقعیت چه میزان شکننده است و روزنه چه میزان تنگ. اما همچنین گویای موقعیتی که هنوز همه فرصتها بر باد نرفته اند.

بخش: یادداشت